Χτες, Τετάρτη 15 Νοεμβρίου2023, στην αίθουσα ‘Διοικητήριο Παλαιών Φυλακών’ του μουσείου Τσιτσάνη, μέλη της οργάνωσηςContentativa σε συνεργασία με το Τμήμα Κοινωνικής Πολιτικής του Παντείου Πανεπιστημίου, την υποστήριξη του Δήμου Τρικκαίων και του Γραφείου Θεσσαλονίκης του Ιδρύματος Χάινριχ Μπελ, έδωσαν στη δημοσιότητα τα πρώτα ευρήματα μιας έρευνας που εκπόνησαν για τις κοινωνικές πολιτικές που σχεδιάζονται κεντρικά, την εφαρμογή τους από το Δήμο Τρικκαίων, τις επιπλέον δημοτικές πολιτικές κοινωνικής προστασίας και το μέτρο του Καθολικού Βασικού Εισοδήματος.
Ο Δήμαρχος Τρικκαίων Νίκος Σακκάς στον χαιρετισμό του ανέφερε ότι η εκδήλωση ανοίγει πόρτα συνεργασίας για το μέλλον με βάση τα χρήσιμα συμπεράσματα που εξήχθησαν. Τόνισε ότι η έρευνα μας κάνει πιο σοφούς και ότι είναι θετικό το να εξεταστούν τρόποι υλοποίησής της, ενώ εκθείασε το επίπεδο της Δ/νσης Κοινωνικής Μέριμνας του Δήμου Τρικκαίων που μετείχε στην έρευνα, για το επίπεδο των μετρήσεων και παρατηρήσεων που υπέβαλε.
Χαιρετισμό απεύθυνε και ο Μιχάλης Γουδής, Διευθυντής του Γραφείου Θεσσαλονίκης του Ιδρύματος Χάινριχ Μπελ, επισημαίνοντας την ανάγκη μετασχηματισμού των τοπικών κοινωνιών ενόψει της οικονομικής, της κλιματικής και της δημογραφικής κρίσης αλλά και των επιπτώσεων της πανδημίας. Η τοπική αυτοδιοίκηση καλείται να επωμιστεί ένα νέο ρόλο και να υποστηρίξει δράσεις πέρα και από τις τυπικές αρμοδιότητές της, προκειμένου να ανταποκριθεί στις νέες προκλήσεις. Το Βασικό Εισόδημα απασχολεί τον πράσινο πολιτικό χώρο ως ιδέα. Όμως τα τελευταία δύο χρόνια έχουν γίνει σημαντικά βήματα για να γίνει η ιδέα πράξη στην Ελλάδα.
Το Βασικό Εισόδημα, όπως εξήγησε η Όλγα Πατεράκη, ιδρυτικό μέλος της Contentativa,είναι η τακτική καταβολή συγκεκριμένου χρηματικού ποσού εξατομικευμένα και όχι ανά νοικοκυριό. Αφορά επομένως κάθε κάτοικο στην περιοχή που εφαρμόζεται. Παρέχεται άνευ όρων - δεν χρειάζεται δηλαδή κανένα κριτήριο για την παροχή του. Είναι επαρκές για μια αξιοπρεπή ζωή, άρα σίγουρα πάνω από το ορισμένο ως όριο της φτώχειας. Η αυθεντική δικαιολόγησή του έγκειται στο ότι αποτελεί ένα βασικό ανθρώπινο δικαίωμα που μπορεί να συμβάλλει στην ενδυνάμωση της κοινωνικής δικαιοσύνης. Οι πιλοτικές εφαρμογές που έχουν ήδη υλοποιηθεί ανά τον κόσμο αναδεικνύουν ως θετική επίπτωση τη βελτίωση της ψυχικής υγείας των ανθρώπων που το λαμβάνουν. Απαλλαγμένοι από το άγχος της επιβίωσης, επιλέγουν με μεγαλύτερη ελευθερία το είδος και τις συνθήκες εργασίας, καταλήγοντας να έχουν καλύτερη ποιότητα ζωής.
Τι έδειξε η έρευνα στα Τρίκαλα;
Η Έφη Παυλογεωργάτου, Δρ Νεότερης Ιστορίας του Παντείου Πανεπιστημίου και ιδρυτικό μέλος της Contentativa,ξεκίνησε παρουσιάζοντας τον ερευνητικό στόχο, που ήταν να διερευνηθούν οι δυνατότητες που έχει ο Δήμος Τρικκαίων για να εφαρμόσει ένα πιλοτικό πρόγραμμα Βασικού Εισοδήματος. Στα δυνατά σημεία ο Δήμος Τρικκαίων έχει μεγάλη εμπειρία στην απορρόφηση και διαχείριση ευρωπαϊκών χρηματοδοτήσεων και έχει υιοθετήσει κοινωνικές καινοτομίες, ενώ παράλληλα αξιοποιεί πρόσθετους τοπικούς πόρους με ανταποδοτικό χαρακτήρα. Έχει αναπτύξει ένα ευρύ πλέγμα κοινωνικών δομών και έχει επιδείξει χαρακτηριστικά κοινωνικής αλληλεγγύης. Όλοι οι φορείς και οι συλλογικότητες που ρωτήθηκαν κατέθεσαν κοινή άποψη ότι η υπάρχουσα επιδοματική πολιτική δεν είναι επαρκής και αποτελεσματική, κάνοντας ειδικές αναφορές στο πώς οι προϋποθέσεις για την παροχή του Ελάχιστου Εγγυημένου Εισοδήματος δεν επιτρέπουν σε πολλούς ανθρώπους που βρίσκονται κάτω από το κατώφλι της φτώχειας να το λαμβάνουν. Στο πλαίσιο αυτό μια πιλοτική εφαρμογή Βασικού Εισοδήματος θα έδινε ευκαιρίες για μια πιο αποτελεσματική κοινωνική πολιτική.
Στα αδύνατα σημεία η οικονομική και θεσμική εξάρτηση του Δήμου από την κεντρική διοίκηση περιορίζουν τις δυνατότητες για την αυτόνομη δράση του. Η έρευνα ανέδειξε ότι η ελλιπής γνώση της κοινωνικής πολιτικής δημιουργεί παρανοήσεις και ενισχύει στερεότυπα σχετικά με τους ωφελούμενους και τους δικαιούχους, τον στιγματικό και την «παγίδα της ανεργίας», τις δυνατότητες που θα προκύψουν από τον περιορισμό του διοικητικού και του γραφειοκρατικού κόστους και εν τέλει για την αποτελεσματικότητα της προνοιακής επιδοματικής πολιτικής.
Στη συνέχεια η κα Παυλογεωργάτου παρουσίασε με βάση την έρευνα μια σειρά από ευκαιρίες που μπορούν να προκύψουν από την πιλοτική εφαρμογή. Τα τοπικά στελέχη και τα τοπικά ΜΜΕ θα αποκτήσουν πληρέστερες και ουσιαστικότερες γνώσεις σχετικά με το Βασικό Εισόδημα. Παράλληλα, θα αναδειχθούν ακόμη περισσότερο οι ανεπάρκειες των υφιστάμενων πολιτικών για την αντιμετώπιση των κοινωνικών προβλημάτων - όπως η φτώχεια, η αναποτελεσματική πολιτική στην κάλυψη των αναγκών των ΑΜΕΑ, η ανεργία, τα προβλήματα των Ρομά και ο ρατσισμός. Η αναζήτηση εναλλακτικών και πρόσθετων πηγών χρηματοδότησης θα μπορούσε να καλύψει μέρος μιας πιλοτικής εφαρμογής.
Στους κινδύνους αναφέρθηκαν οι νέες προκλήσεις, όπως αυτές διαμορφώνονται σε παγκόσμιο επίπεδο – και αφορούν τις ασθένειες, την κλιματική και οικονομική κρίση. Άλλοι κίνδυνοι είναιη τυχόν απόσυρση τοπικών προοδευτικών στελεχών από τη δημόσια δράση εξαιτίας της κόπωσης, η αποδυνάμωση των εθελοντικών οργανώσεων κοινωνικής αλληλεγγύης και οι αντιδράσεις τοπικών φορέων με σημαντική επιρροή στο δημόσιο λόγο απέναντι στην προοπτική πιλοτικής εφαρμογής.
Το πάνελ έκλεισε ο Κώστας Δημουλάς, Καθηγητής του Τμήματος Κοινωνικής Πολιτικής του Παντείου Πανεπιστημίου και επιστημονικός υπεύθυνος της έρευνας, ο οποίος σχολίασε τα ευρήματα και έθεσε βασικά θέματα για τη συζήτηση που ακολούθησε. Ο κος Δημουλάς ανέφερε ότι το Βασικό Εισόδημα ξεκινά από τον 18ο αιώνα με τον Τόμας Πέιν και βασίζεται στο ότι κάθε άνθρωπος έχει δικαίωμα σε μια αξιοπρεπή ζωή μόνο και μόνο από τη γέννησή του. Τόνισε ότι δεν είναι αναδιανεμητική πολιτική αλλά μία ώθηση για τη διασφάλιση του θεμελιώδους ανθρώπινου δικαιώματος στην αξιοπρεπή διαβίωση.
Στο κεντρικό επιχείρημα όσων είναι επιφυλακτικοί με το βασικό εισόδημα, ότι δηλαδή με τη θεσμοθέτησή του θα σταματήσουν οι άνθρωποι να εργάζονται και άρα να παράγουν πλούτο, ο κος Δημουλάς αναρωτήθηκε αν η εργασία τελικά καταλήγει να προσδιορίζεται με όρους χρηματικής αμοιβής και μόνο. Επίσης, η αναποτελεσματικότητα των προγραμμάτων σύνδεσης της επιδοματικής πολιτικής με την αγορά εργασίας, η παραμονή στην εργασία ακόμα και όσων έχουν αποκτήσει ήδη αρκετό πλούτο και μπορούν να ζουν άνετα χωρίς να εργάζονται ή η παραμονή στην εργασία αυτών που έχουν κερδίσει πολύ μεγάλα ποσά από τυχερά παίγνια, αποδεικνύουν ότι ο άνθρωπος δεν σταματά να εργάζεται όταν έχει ικανοποιητικό εισόδημα. Το Βασικό Εισόδημα όχι μόνο δεν περιορίζει τα κίνητρα των ανθρώπων για εργασία αλλά θα παρέχει ελευθερία επιλογής και δυνατότητα διεκδίκησης καλύτερων εργασιακών συνθηκών σε όσους ανθρώπους σήμερα αποδέχονται εξευτελιστικές συνθήκες απασχόλησης για λόγους επιβίωσης.
Σύμφωνα δε με διεθνείς εκτιμήσεις η οικονομική επιβάρυνση από μια γενικευμένη εφαρμογή Βασικού Εισοδήματος, χωρίς να αλλάξουν τα υπάρχοντα προγράμματα κοινωνικής πολιτικής, δεν θα ήταν σημαντική. Τόσο η έλλειψη γραφειοκρατίας λόγω της απουσίας ελέγχων όσο και η κατάργηση των επιδομάτων που είναι κάτω από το όριο του Βασικού Εισοδήματος θα αντισταθμίσουν μεγάλο μέρος της ενδεχόμενης αύξησης που θα προκληθεί στη συνολική δημόσια δαπάνη. Οι θετικές συνέπειες του Βασικού Εισοδήματος είναι αναγνωρισμένες από ένα ευρύ πολιτικό φάσμα που αγγίζει τόσο τον χώρο της δεξιάς όσο και της αριστεράς. Η υλοποίηση μιας πιλοτικής εφαρμογής του Βασικού Εισοδήματος κατά τον κ. Δημουλά είναι εφικτή στον Δήμο Τρικκαίων, καθώς ο Δήμος παρουσιάζει μια σειρά από ευνοϊκές προϋποθέσεις. Σημαντική ώθηση προς αυτή την κατεύθυνση θα δώσει η σύσταση μιας τοπικής ομάδας που θα αναλάβει ενεργότερο ρόλο για την υποστήριξη της πιλοτικής εφαρμογής.
Τέλος, τόνισε ότι το Καθολικό Βασικό Εισόδημα είναι ένα ανθρώπινο δικαίωμα που συνοδεύει άλλα θεμελιώδη δικαιώματα, όπως το δικαίωμα στη δωρεάν, ποιοτική παιδεία και δωρεάν – ποιοτική υγεία και κοινωνική φροντίδα.
Η έρευνα για το Καθολικό Βασικό Εισόδημα στην Ελλάδα
Το 2022 διεξήχθη το πρώτο στάδιο της έρευνας που κατέγραψε τις γνώσεις και τις στάσεις των Δημάρχων της Ελλάδας για το Βασικό Εισόδημα όπως αυτές αποτυπώθηκαν στα αποτελέσματα που παρουσιάστηκαν τον ίδιο χρόνο[1]. Οι Δήμαρχοι ανέδειξαν την αδυναμία κάλυψης καθημερινών αναγκών ως το πρόβλημα με την μεγαλύτερη πληθυσμιακή επίπτωση, ενώ η συντριπτική πλειοψηφία εξέφρασε την πρόθεσή να εφαρμόσει ένα τέτοιο πιλοτικό πρόγραμμα σε επίπεδο Δήμου, παρά τις προκλήσεις σε θέματα χρηματοδότησης και θεσμικού πλαισίου. Παράλληλα, αναδείχθηκε η ανάγκη για περισσότερη πληροφόρηση ώστε το Βασικό Εισόδημα να μην συγχέεται με διάφορα προγράμματα κοινωνικής προστασίας.
Το δεύτερο στάδιο της έρευνας (2023) προχώρησε σε περισσότερο βάθος και ειδικότερη στόχευση, με τη μελέτη δύο Δήμων με χαρακτηριστικά που αποτυπώνουν τις δυο όψεις του έντονου χάσματος μεταξύ πόλης και υπαίθρου στην Ελλάδα. Από τη μια πλευρά, ο Δήμος Χαλανδρίου ως ένας Δήμος σε αστικό κέντρο με σημαντικό πληθυσμό και από την άλλη ο Δήμος Τρικκαίων σε μια περιοχή με ημιαστικά και αγροτικά στοιχεία. Η έρευνα συμπεριέλαβε εκλεγμένα άτομα της τοπικής αυτοδιοίκησης και συμβούλους τους, υπαλλήλους κοινωνικών δομών, εκπροσώπους από τοπικές συλλογικότητες αλλά και επαγγελματικές ενώσεις με στόχο να αποτυπωθούν οι τοπικές προκλήσεις, γνώσεις αλλά και αντιλήψεις σχετικά με την πιλοτική εφαρμογή Βασικού Εισοδήματος στον Δήμο κατοικίας τους.
.png)
