Πολιτιστικό και αθλητικό ταξίδι στην Πορτογαλία πραγματοποίησε με την συντροφιά του ο γράφων από 10 έως 15 Μαρτίου 2023, μέλος του ΕΟΣ Αχαρνών, του Συλλόγου Δρομέων Τρικάλων και του Συλλόγου Πεζοπορίας-Ορειβασίας Τρικάλων. Το ταξίδι είχε ως σκοπό την επίσκεψη στις ωραιότερες πόλεις της χώρας αυτής και την γνωριμία με τον πολιτισμό και την Ιστορία της, όπως επίσης και την συμμετοχή στον διεθνή ημιμαραθώνιο δρόμο των 21 χλμ. γνωστό ως edp.

Το ταξίδι άρχισε με προσγείωση την 10 Μαρ. στην ωραιότατη Λισαβώνα, μια πόλη που ο γράφων την βρήκε διαφορετική και πιο εξελιγμένη από προηγούμενη επίσκεψή του εκεί πριν πολλά χρόνια. Την πόλη διατρέχει ο ποταμός Τάγος, ο οποίος στην εκβολή του στον ωκεανό είναι πλατύτερος ακόμη και από τον Νείλο. Η Λισαβών είναι γραφικότατη με χαρακτηριστικότερες συνοικίες την Αλφάμα και το Μπαϊρο Άλτο. Έχει ιδιαίτερη αρχιτεκτονική με πολύχρωμα κτίρια και εντύπωση προκαλεί το γεγονός οτι είναι στους πεζοδρόμους όλη πλακόστρωτη. Σύμβολο της πόλης είναι το κάστρο Μπελέμ, πέτρινο και ισχυρό φρούριο κάποτε που έφραζε την είσοδο στην πόλη σε κάθε εισβολέα που ερχόταν από τον Ατλαντικό. Έτερο σύμβολο είναι το μοναστήρι των Ιερωνύμων (mosteiro Jeronimos), μνημείο της Ουνέσκο, κάποτε μονή κτίσεως τον 17ο αιώνα και νυν μουσείο και καθεδρικός ναός της πόλης. Ισχυρή συγκίνηση σε όποιον γνωρίζει ευρωπαϊκή Ιστορία προκαλούν οι λάρνακες όπου αναπαύονται  αφενός ο μέγας θαλασσοπόρος Βάσκο ντα Γκάμα, ο οποίος πρώτος διέπλευσε το 1498 τον νότιο Ατλαντικό Ωκεανό και περνώντας το Ακρωτήριο της Καλής Ελπίδας της νότιας Αφρικής έφθασε στην Ινδία και αφετέρου ο επίσης μέγας εθνικός ποιητής των Πορτογάλων Καμόες, ο οποίος με την ποίησή του τον 16ο αιώνα αφηγήθηκε τις περιπέτειες και τα κατορθώματα των θαλασσοπόρων της πατρίδας του. Έχει για αυτούς την ίδια σημασία που έχει για εμάς ο Όμηρος. Ακριβώς για τα κατορθώματα αυτά απέναντι από τον ναό υπάρχει το Μνημείο των Θαλασσοπόρων, επίσης σύμβολο της χώρας όλης. Το ανάκτορο Ατζούντα, σήμερα μουσείο, κτίσεως τον 18ο αιώνα, αποτελούσε κατοικία των Πορτογάλων βασιλέων μέχρι την κατάργηση της μοναρχίας το 1910. Κτίριο καταπληκτικό έξωθεν και έσωθεν που παρουσιάζεται η μεγαλοπρέπεια μιας από τις ισχυρότερες και πλουσιότερες μοναρχίες της Ευρώπης κάποια μακρυνή εποχή.

Την επόμενη ημέρα 11 Μαρ., όπως όλοι οι τουρίστες κάνουν, επιλέξαμε με τουριστικό λεωφορείο την διαδρομή Λισαβών-Εστορίλ-Κασκάϊς-Σίντρα-Λισαβών. Στην έξοδο της πόλης είδαμε από έξω και το στάδιο στο οποίο η Ελλάδα το 2004 κέρδισε το ευρωπαϊκό πρωτάθλημα ποδοσφαίρου. Στο γραφικό Εστορίλ, όπου υπάρχει και μεγάλο καζίνο, ο Τζων λε Καρρέ, κατάσκοπος της Βρετανίας, κυνηγώντας τον κατάσκοπο της Ρωσίας Πουσκώφ, ενεπνεύσθη τον μύθο του πράκτορα Τζέϊμς Μποντ 007. Ακολούθως στο γειτονικό Κασκάϊς απολαύσαμε μια ωραία βόλτα στην επίσης γραφική κωμόπολη με μια ωραία θέα του Ατλαντικού. Στο Κασκαϊς κατά τον Β' Παγκ. Πόλεμο, λόγω του οτι η Πορτογαλία ήταν ουδέτερη σ' αυτόν, κατέφυγαν κάμποσοι βασιλείς και άλλοι αρχηγοί κρατών από τις κατεχόμενες από τους Γερμανούς χώρες. Στο Κασκάϊς υπάρχει επίσης και η περίφημη Boca de Infierno (Το Στόμα της Κόλασης), ένα γεωφυσικό φαινόμενο στο οποίο η διάβρωση του εδάφους υπό την επίδραση του θαλασσινού νερού σχημάτισε ένα μεγάλο άνοιγμα με οροφή βράχου εντός του οποίου καταλήγουν τα κύματα της θάλασσας. Εξαίσιο. Στην συνέχεια η διαδρομή καταλήγει στο διάσημο και πασίγνωστο Cabo da Roca, το Ακρωτήριο του Βράχου, το δυτικότερο άκρο της ευρωπαϊκής ηπείρου (με ανατολικότερο την πόλη Εκατερίνμπουργκ της Ρωσίας, το νοτιότερο την νήσο Γαύδο της Ελλάδος και το βορειότερο το Βόρειο Ακρωτήριο της Νορβηγίας). Το ακρωτήριο έχει ύψος 50μ. και επί της κορυφής υψώνεται μνημείο.

Στην κωμόπολη Σίντρα υπάρχουν δυο ανάκτορα. Το παλαιότερο κτίστηκε τον 13ο αιώνα κατά την εποχή της απελευθέρωσης της Πορτογαλίας από τους Άραβες. Το δεύτερο, το οποίο είναι σε υψόμετρο 500μ. είναι κτίσεως τον 18ο αιώνα και υπάρχει κάτω από το κάστρο των Μαυριτανών (Castro de Mouros), oι οποίοι το εγκατέλειψαν το 1249, όταν η πρωτεύουσα Λισαβώνα έπεσε στα χέρια των Χριστιανών. Το ανάκτορο Πένα (επίσης μνημείο της Ουνέσκο) υπήρξε μονή πριν οι Πορτογάλοι βασιλείς το επεκτείνουν και το μετατρέψουν σε θερινή κατοικία. Εκεί παρουσιάζεται όλη η Ιστορία της Πορτογαλίας με τις τέσσερις δυναστείες της και είναι λιτό και ταυτοχρόνως μεγαλόπρεπο. Με την επιστροφή στην Λισαβώνα τελείωσε η ημέρα. 
Η επόμενη ημέρα 12 Μαρτίου ήταν η μέρα του αγώνα. Με 15.000 δρομείς από όλον τον κόσμο ο διεθνής ημιμαραθώνιος της Λισαβώνας αποτελεί σημαντικό αθλητικό γεγονός στην Ευρώπη. Ο αγώνας άρχισε την 10.00 με όριο τερματισμού σε 3,5 ώρες από την τεράστια γέφυρα Ponte de 25 Abril και τερματίστηκε έμπροσθεν της Μονής Ιερωνύμων. Ήταν ένας ωραίος αγώνας με καλό καιρό έχοντας στο μεγαλύτερο μέρος του παραπλεύρως τον ποταμό Τάγο. Μουσικές μπάντες εμψύχωναν τους αθλητές, πλην όμως ο κόσμος που επευφημούσε δεν ήταν πολύς, πράγμα περίεργο. Για την ιστορία αναφέρω οτι πρώτος τερμάτισε ο Νimbret Melak (Αιθιοπία) με χρόνο 0.59.04, πράγμα πραγματικά απίστευτο.

Την 13 Μαρ. επισκεφθήκαμε την βόρεια πόλη Πόρτο, πασίγνωστη για τα κρασιά της και την ομορφιά της, έχοντας την ευκαιρία να παρατηρήσουμε την πορτογαλική ύπαιθρο και την αρχιτεκτονική των χωριών. Η ύπαιθρος βρίθει δασών ευκαλύπτου και ενός είδους πεύκου με στρογγυλεμένη μορφή. Τα χωριά είναι περιποιημένα και καθαρά και στον βορρά η καλλιέργεια αμπέλου κυριαρχεί. Το ίδιο το παραθαλάσσιο Πόρτο είναι πανέμορφο και γραφικότατο, πολύχρωμο και με εκκλησίες του 17ου και 18ου αιώνα, εκ των οποίων η μια ήταν για αιώνες η έδρα του μοναστικού καθολικού Τάγματος των Καρμελιτών(σ.σ. η Καθολική Εκκλησία, όσον αφορά στην αναπαράσταση του Ιησού Χριστού τον παρουσιάζει συνήθως ως Εσταυρωμένο ή κείμενο καταπληγωμένο νεκρό, ενώ η Ορθόδοξη τον προτιμά ενδεδυμένο κανονικώς και ευλογούντα). Σύμβολο της πόλης είναι ο μεγάλος πύργος στο κέντρο με καμπαναριό. Γενικά οι πορτογαλικές πόλεις έχουν διάφορα χρώματα στα κτίριά τους με διακοσμήσεις επηρεασμένες από την αραβική τέχνη σε πλάκες φαγιάνς. 

 14 Μαρ. και η ημέρα ήταν αφιερωμένη στην Κοϊμπρα, πόλη στο κέντρο της Πορτογαλίας, ρωμαϊκό στρατιωτικό και διοικητικό κέντρο στην ρωμαϊκή εποχή. Η Κοϊμπρα είναι επίσης ωραία και τα σύμβολά της είναι ο ναός της Αναλήψεως του 17ου αιώνα και το Πανεπιστήμιό της που ίσταται στον χώρο όπου το πρώτο πανεπιστήμιο της Ευρώπης στήθηκε το έτος 1290. Στον ίδιο χώρο υπάρχει μουσείο αρχαιολογικό με ρωμαϊκά γλυπτά σε ρωμαϊκές υπόγειες σήραγγες και πινακοθήκη με έργα Φλαμανδών, Γάλλων και Ιταλών ζωγράφων, οι οποίοι έφεραν την Αναγέννηση των Τεχνών στην Πορτογαλία τον 16ο αιώνα. Ακολούθως επιστρέψαμε στην Λισαβώνα και την 15 Μαρ. πήραμε το αεροπλάνο της επιστροφής για την μαμά Ελλάδα.


Στο ταξίδι μας δόθηκε η ευκαιρία να γνωρίσουμε πολλά πράγματα για την Ιστορία της χώρας. Οι Πορτογάλοι είναι Ίβηρες και αρχαίο κράτος στην ιστορική εποχή δεν αναφέρεται. Στην Ιστορία τους εισήγαγαν οι Καρχηδόνιοι (φυλή Φοινίκων), οι οποίοι από την Καρχηδόνα (τα ερείπιά της ευρίσκονται στην σημερινή Τυνησία) κατέκτησαν όλην την ιβηρική χερσόνησο τον 4ο αιώνα π.Χ. Στην αρχαία εποχή η περιοχή ήταν γνωστή υπό το όνομα Λουζιτανία.

Η σύγκρουση Καρχηδόνας-Ρώμης τον 3ο αιώνα π.Χ. έδωσε την ευκαιρία στην Ρώμη να επεκταθεί δυτικά και η οριστική νίκη της επί της Καρχηδόνας και η κατάκτηση της Ιβηρικής Χερσονήσου την κατέστησαν Αυτοκρατορία. Οι Ρωμαίοι έμειναν στην σημερινή Πορτογαλία από τον 3ο έως τον 5ο αιώνα π. Χ. και εισήγαγαν τον πολιτισμό και την τεχνική στην περιοχή, όπως τα αρχαία γλυπτά, τα υδραγωγεία και άλλα κτίρια αποδεικνύουν. Επέβαλαν επίσης και την λατινική γλώσσα, η οποία σε συνδυασμό με τα αρχαία λουζιτανικά αποτέλεσαν την  σημερινή πορτογαλική. Οι Ρωμαίοι, ως γνωστόν χρησιμοποίησαν δυο πολιτικές για την αφομοίωση των λαών στο τεράστιο κράτος τους. Την λατινική γλώσσα και την λατρεία του Αυτοκράτορα. Και στην μεν Δύση αυτό λειτούργησε, αλλά στην Ανατολή η λατινική δεν είχε καμία τύχη απέναντι στην ελληνική.  Όσο για την λατρεία του Ρωμαίου Αυτοκράτορα, αυτή αντικαταστάθηκε από τον Χριστιανισμό παντού.

 
Γερμανοί Βησιγότθοι αντικατέστησαν ως κατακτητές τους Ρωμαίους στην περιοχή από τον 5ο έως τον 8ο αιώνα χωρίς να αφήσουν σπουδαία στοιχεία πολιτισμού (Γερμανοί γαρ). Οι Άραβες τον 8ο αιώνα εισήλθαν στην Ιβηρική Χερσόνησο και άφησαν έναν σπουδαίο πολιτισμό, ίχνη του οποίου υπάρχουν ακόμη στην αρχιτεκτονική και στην διακόσμηση με πολλούς κατοίκους να μεταστρέφονται στο Ισλάμ. Πλην όμως στον βορρά της Ιβηρικής η αραβική εξουσία ήταν αδύναμη με αποτέλεσμα στην Ισπανία και Πορτογαλία να δημιουργηθούν με τον καιρό ισχυρά χριστιανικά κράτη. Το πρώτο πορτογαλικό κράτος στα βόρεια ιδρύθηκε το 1143 με παραχώρηση εδαφών του βασιλιά Αραγωνίας και Γαλικίας Αλφόνσου στον γαμπρό του Ερρίκο ως ανεξάρτητο δουκάτο με το όνομα Πορτογαλία και με στόχο την απελευθέρωση όλης της χώρας από τους Μουσουλμάνους. Ο Πορτογάλος βασιλιάς Αλφόνσος το 1249 εξεδίωξε τους Άραβες από την Πορτογαλία με πρωτεύουσα την Λισαβώνα με μόνη θρησκεία τον Καθολικό Χριστιανισμό εκδιώκοντας από εκεί κάθε Μουσουλμάνο.

Οι μεγάλες στιγμές στην Ιστορία της Πορτογαλίας ήλθαν κατά τους 16ο-17ο-18ο αιώνες κατά τους οποίους η χώρα δημιούργησε μια τεράστια αποικιακή Αυτοκρατορία ανά τον κόσμο. Ο μέγας εξερευνητής Βάσκο ντα Γκάμα το 1498 διαπλέει τον Ατλαντικό και περνώντας στον Ινδικό δημιουργεί τις πρώτες αποικίες στις Ινδίες, οι οποίες τότε ήταν κρατίδια. Ακολούθησαν και άλλοι θαλασσοπόροι. Η Αφρική μεταξύ Αγκόλας και Μοζαμβίκης  περνά υπό άμεση πορτογαλική διοίκηση. Το αποκορύφωμα ήταν η απόκτηση της τεράστιας Βραζιλίας στην Νότιο Αμερική το 1474 κατόπιν συμφωνίας με την Ισπανία, η οποία κράτησε όλην την υπόλοιπη (ο Πάπας Κλήμης κανόνισε την συμφωνία αυτή, προκειμένου να μην έλθουν σε σύγκρουση οι πιο πιστές του Καθολικές δυνάμεις). Η Ισπανία από το 1580 έως το 1640 κατακτά την Πορτογαλία μέχρι που οι Ισπανοί εξεδιώχθησαν με επανάσταση. Αυτό που αποσιωπούν όλοι οι σύγχρονοι Πορτογάλοι όμως είναι το γεγονός οτι η μεγαλύτερη πηγή πλούτου για το βασίλειο ήταν το δουλεμπόριο. Πράγματι οι μεγαλύτεροι δουλέμποροι του κόσμου υπήρξαν οι Ισπανοί και οι Πορτογάλοι μέχρι το 1809, οπότε η Βρετανία (ή μάλλον τα κανόνια της) το κατήργησε διεθνώς. Η Βρετανία ανάγκασε την Πορτογαλία το 1890 να εγκαταλείψει προς όφελός της την Ζάμπια και την Ζιμπάμπουε. Προηγουμένως όμως έγινε μια αλλαγή, μοιραία για την Ιστορία της Πορτογαλίας. Το 1807 ο Ναπολέων της Γαλλίας κατακτά την Ιβηρική και ο Ισπανός και ο Πορτογάλος βασιλιάς καταφεύγουν ο πρώτος στο Λονδίνο και ο δεύτερος στην Βραζιλία. Όταν οι Βρετανοί εκδιώκουν τους Γάλλους από την Ιβηρική το 1812 ο Πορτογάλος βασιλιάς επέστρεψε στην χώρα του, πλην όμως ο Διάδοχος Πέντρο παρέμεινε στην Βραζιλία, την οποία ανακήρυξε ως ανεξάρτητο βασίλειο και έκτοτε η Βραζιλία απεκόπη οριστικά από την μητέρα Πορτογαλία.  

Το 1833 ο βασιλιάς παραχωρεί το πρώτο Σύνταγμα στον πορτογαλικό λαό. Η σελίδα γύρισε το 1910 όταν ένα από τα κόμματα που δημιουργήθηκαν μετά την παραχώρηση Συντάγματος, το Ρεπουμπλικανικό, εξοντώνει κάποια μέλη της βασιλικής οικογένειας, του Διαδόχου συμπεριλαμβανομένου, οπότε ο τελευταίος βασιλιάς της Πορτογαλίας Μανουέλ την εγκαταλείπει για το Λονδίνο κλείνοντας οριστικά μια Ιστορία 4 δυναστειών. Τέσσερα χρόνια αργότερα η χώρα λαμβάνει μέρος στον Α' Παγκ. Πόλεμο στο πλευρό της συμμάχου Βρετανίας. Η Πορτογαλία μετά από εσωτερικές ταραχές μεταξύ σοσιαλιστών και συντηρητικών έπεσε στην μακρόχρονη δικτατορία Σαλαζάρ (1932-1968) και από τους διαδόχους του από την οποία απηλλάγη το 1975, χρονιά που έχασε όλες τις υπερπόντιες αποικίες, Μοζαμβίκη, Αγκόλα, Γκόα (Ινδία). Έκτοτε αποτελεί μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης και ευημερεί (ο γράφων ηύρε την Πορτογαλία πολύ διαφορετική και προς το καλύτερο μετά το πρώτο μου ταξίδι εκεί πριν 25 χρόνια).

Ειρήνη σοι, ω φίλη Πορτογαλία και στο επανιδείν (και την υγειά μας νάχουμε να τρέχουμε).

Ιωάννης Ξηρός