Τον Αρχαιολογικό Χώρο Γόμφων συντηρεί και αναδεικνύει η Περιφέρεια Θεσσαλίας με νέο έργο προϋπολογισμού 170.000 ευρώ που χρηματοδοτείται από το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων της Περιφέρειας.

Με εισήγηση του Περιφερειάρχη Κώστα Αγοραστού εγκρίθηκε στη συνεδρίαση του Περιφερειακού Συμβουλίου η υπογραφή Προγραμματικής Σύμβασης με το Υπουργείο Πολιτισμού, με σκοπό τη συνέχιση της ανασκαφικής διερεύνησης στη θέση «Λογγαράκος» και τη διερεύνηση επιλεγμένων σημείων στην περιοχή «Αμπέλια». Φορέας υλοποίησης και κύριος του έργου είναι η Εφορεία Αρχαιοτήτων Τρικάλων.

Προβλέπονται οι εξής εργασίες:

Στη θέση «Λογγαράκος»: αποψίλωση και καθαρισμός του περιφραγμένου χώρου, εντοπισμός παλαιότερων ανασκαφικών τομών, διευθέτηση αρχαίου οικοδομικού υλικού, γεωφυσική διασκόπηση, συνέχιση ανασκαφικής διερεύνησης του τύμβου και της πέριξ αυτού περιοχής, συντήρηση ευρημάτων, αποτυπώσεις σχεδιαστικές και φωτογραμμετρικές.

Στη θέση «Αμπέλια»: γεωφυσική διασκόπηση, αποψιλώσεις/ καθαρισμοί, διενέργεια δοκιμαστικών τομών/ ανασκαφή ανάλογα με τα αποτελέσματα της διασκόπησης.

Η ιστορία των αρχαίων Γόμφων

Οι αρχαίοι Γόμφοι ιδρύθηκαν τον 4ο αι. π.Χ. από συνοικισμό κωμών στο εσωτερικό πλάτωμα τριών λόφων που σχηματίζουν αμφιθεατρική διάταξη (Βουλωτό, Παλαιομονάστηρο Ι και Παλαιομονάστηρο ΙΙ) και απέχουν 12 χλμ. νοτιοδυτικά των Τρικάλων.

Μαζί με την αρχαία Τρίκκη, την Πέλιννα και τη Μητρόπολη αποτελούσαν την τετράδα της Εστιαιώτιδας, που είχε περίπου τα όρια της σημερινής Π.Ε. Τρικάλων. Η αρχαία πόλη, που βρίσκεται στη θέση «Επισκοπή», στο εσωτερικό πλάτωμα, εντάσσεται σήμερα εντός των ορίων της Π.Ε. Καρδίτσας, όπως και το Νότιο νεκροταφείο της πόλης, που βρίσκεται στις όχθες του Πάμισου ποταμού. Στο νομό Τρικάλων βρίσκεται τμήμα του Τείχους και το Βόρειο νεκροταφείο της πόλης, στο οποίο ανήκει ο ταφικός τύμβος «Λογγαράκος».

Η στρατηγικής και οικονομικής σημασίας θέση της αρχαίας πόλης πιστοποιείται τόσο από τις ιστορικές πηγές όσο και από τα ανασκαφικά δεδομένα (αρχιτεκτονικά κατάλοιπα, επιγραφές και νομίσματα). Καθώς ήλεγχε τα δύο περάσματα από τη θεσσαλική πεδιάδα προς την αρχαία Αμβρακία (Άρτα) και την αρχαία Αθαμανία (Ήπειρος), το τείχος της ενισχύθηκε από τον Φίλιππο Β΄ το 352 π.Χ. (ή λίγο αργότερα), το 235/4 π.Χ. πέρασε στην Αιτωλική Συμπολιτεία, ενώ το 198 π.Χ. κατελήφθη από τον Αμύνανδρο, βασιλιά των Αθαμάνων, με τη βοήθεια των Ρωμαίων, το 191 π.Χ. από τον Μακεδόνια βασιλιά Φίλιππο Ε΄ και το 48 π.Χ. από τον Ιούλιο Καίσαρα στον εμφύλιο πόλεμο με τον Πομπήιο.

Οι αρχαίοι Γόμφοι έκοψαν αργυρά νομίσματα επί Φιλίππου Β΄ με την επιγραφή «ΦΙΛΙΠΠΟΠΟΛΙΤΩΝ», ονομασία που διατήρησαν για μικρό χρονικό διάστημα (Φίλιπποι ή Φιλιππόπολις) και που αναβίωσε επί Φιλίππου Ε΄. Ενδιάμεσα η αρχαία πόλη έκοψε δικό της νόμισμα (χάλκινο) με την επιγραφή «ΓΟΜΦΙΤΟΥΝ» και «ΓΟΜΦΕΩΝ». Η αξιόλογη νομισματική παραγωγή καταδεικνύει το οικονομικό status της αρχαίας πόλης.

Η τριγωνική ακρόπολη διέθετε διπλό τείχος, το οποίο σώζεται μέχρι σήμερα. Ειδικότερα, σε ό,τι αφορά τη θέση "Λογγαράκος" της κτηματικής περιφέρειας Γόμφων Τρικάλων, εκεί εντοπίζεται ταφικός τύμβος, ο οποίος ανήκει στο βόρειο νεκροταφείο της αρχαίας πόλεως των Γόμφων. Ο τύμβος διερευνήθηκε μερικώς από τη ΙΕ' Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων τον Σεπτέμβριο 2000. Κατά την ανασκαφική έρευνα αποκαλύφθηκαν έξι οικογενειακοί κιβωτιόσχημοι τάφοι των αρχών του 3ου αι. π.Χ., οι οποίοι περιείχαν πλούσια κτερίσματα.

Σε αυτά περιλαμβάνονται, μεταξύ άλλων, δύο αργυρές οστεοθήκες, χρυσά κοσμήματα, αργυρό σφυρήλατο αγαλμάτιο σκύλου, δύο ασημένιες σπάτουλες (ιατρικά εργαλεία), σιδηρά στλεγγίδα (εξάρτημα αθλητή), σιδηρό ξίφος με θήκη, νομίσματα και κεραμεική. Τα κτερίσματα, τα οποία διακρίνονται για την υψηλή ποιότητα κατασκευής τους και ορισμένα εξ αυτών για την σπανιότητά τους, μαρτυρούν τις στενές σχέσεις μεταξύ Γόμφων και Μακεδονίας.