Πόλη της τετραρχίας της Εστιαιώτιδας, χτισμένη σε στρατηγική θέση στο στενό πέρασμα που δημιουργείται μεταξύ της οροσειράς των Χασίων και του Πηνειού ποταμού, έλεγχε τον οδικό άξονα από την Τρίκκη (σημερινά Τρίκαλα) προς τη Λάρισα.

 H Αρχαία Πέλιννα, το  Πελινναίο, πατρίδα του Ιπποκλή, τον οποίο υμνεί ο Πίνδαρος στο δέκατο Πυθιόνικό του, ταυτίστηκε με τα αρχαία λείψανα στη θέση «Παλαιογαρδίκι», βόρεια της σημερινής κοινότητας Πετρόπορου Τρικάλων και φέρει μια μακρά και σπουδαία ιστορία.

Ιδρυτής της ήταν σύμφωνα με τη μυθολογική παράδοση ο Πέλινος, γιος του Οιχαλιέα από την ομηρική πόλη Οιχαλία της χώρας του Ευρύτου, ενώ κατά την αρχαιότητα ανέπτυξε ιδιαίτερες σχέσεις με τη Μακεδονία. 

 Με μόνιμα εγκατεστημένη στην πόλη μακεδονική φρουρά από τα χρόνια του Φιλίππου Β΄, η Αρχαία Πέλιννα βρέθηκε στο προσκήνιο των πολιτικών εξελίξεων σε όλη τη διάρκεια της μακεδονικής κυριαρχίας στη Θεσσαλία, χάρη στην πιστή φιλομακεδονική πολιτική που ακολούθησε.
Κατά την περίοδο των κλασικών και ελληνιστικών χρόνων η θέση της παλαιάς πόλης μετατράπηκε σε ακρόπολη, και το άστυ επεκτάθηκε στην πεδιάδα και προστατεύτηκε με ισχυρό τείχος. Από την Αρχαία Πέλιννα πέρασε ο Μεγάλος Αλέξανδρος, το 335 π.Χ., για να εισβάλει στη Βοιωτία.

Οι ανασκαφές έφεραν στο φως πολύτιμα ευρήματα που αναδεικνύουν το πολιτισμικό επίπεδο των κατοίκων, την κοινωνική διαστρωμάτωση, την ιδεολογία και τις σχέσεις με την αρχαία Μακεδονία. Ξεχωρίζουν μια αρχαϊκή χάλκινη τεφροδόχος υδρία που εκτίθεται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο και τα χρυσά κοσμήματα από τάφο του 2ου μισού του 2ου αι. π.Χ., που βρίσκονται στο Αρχαιολογικό Μουσείο του Βόλου. Η μελέτη των ευρημάτων οδηγεί στο συμπέρασμα πως η Αρχαία Πέλιννα ήταν πολύ σημαντικό κέντρο της Διονυσιακής λατρείας και εκεί τελούνταν βακχικά και ορφικά μυστήρια.

 Στον 6ο και τον 5ο αι. π.Χ., η πόλη περιοριζόταν στις μεσημβρινές κλιτύες του υψώματος «Παλαιογαρδίκι», που απετέλεσε μετέπειτα την ακρόπολη. Η κυριαρχία των Μακεδόνων στη Θεσσαλία έληξε με την ήττα του Φιλίππου Ε΄ το 197 π.Χ. Το 191 π.Χ., κατά τη διάρκεια του αντιοχικού πολέμου, οι Αθαμάνες κατέλαβαν την Πέλιννα, ενώ στη συνέχεια η πόλη κατελήφθη από τους Ρωμαίους και περιέπεσε στην αφάνεια. Άγνωστο πότε και πώς καταστράφηκε, ενώ κατά τους βυζαντινούς χρόνους στην ακρόπολη της Αρχαίας Πέλιννας χτίστηκε ο οικισμός «Γαρδίκιον» και με βάση τα νεώτερα ανασκαφικά δεδομένα η κατοίκιση στον χώρο συνεχίστηκε μέχρι και τα πρώιμα χρόνια της οθωμανοκρατίας, οπότε η θέση εγκαταλείπεται οριστικά.  Από τη μεσαιωνική περίοδο, στην ακρόπολη, διακρίνονται επεμβάσεις επισκευής στις οχυρώσεις, καθώς και τα κατάλοιπα μιας τρίκλιτης βασιλικής. 

 Το υπουργείο Πολιτισμού, μέσω της Εφορείας Αρχαιοτήτων Τρικάλων προχωρά στην ανάταξη και συντήρηση του δομικού υλικού του δυτικού σκέλους και του βορειοδυτικού πύργου της ακρόπολης της Αρχαίας Πέλιννας. Οι εργασίες εκτελούνται στο πλαίσιο του έργου προστασίας και ανάδειξης του αρχαιολογικού χώρου της Πέλιννας, η χρηματοδότηση του οποίου έχει ενταχθεί στο Περιφερειακό Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Θεσσαλίας - ΕΣΠΑ 2014-2020 και 2021-2027.

«Η Αρχαία Πέλιννα βρίσκεται περί τα 16 χλμ. ανατολικά των Τρικάλων. Αποτελούσε μία από τις σημαντικότερες πόλεις της Αρχαίας Εστιαιώτιδος και ήκμασε κατά τους ύστερους κλασικούς και ελληνιστικούς χρόνους λόγω της σταθερής φιλομακεδονικής πολιτικής της. Οι αρχαίες πηγές, αλλά και τα αρχιτεκτονικά κατάλοιπα προσφέρουν σημαντικές μαρτυρίες για τη ζωή αυτής της πόλης, κυρίως στον 4ο αι. π.Χ., ενώ πολλά νέα δεδομένα αποκαλύπτονται στο πλαίσιο του έργου», ανέφερε η υπουργός Πολιτισμού, Λίνα Μενδώνη. 

Η ακρόπολη που αποτελούσε τον αρχικό πυρήνα της πόλης μέχρι την έλευση των Μακεδόνων και τη συνακόλουθη επέκτασή της, είναι κτισμένη σε φυσικά οχυρή θέση στην κορυφή λόφου, ο οποίος εποπτεύει τον κάμπο. 

«Οι επεμβάσεις για την αποκατάσταση των προβλημάτων που αντιμετωπίζει ο βορειοδυτικός προμαχώνας της ακρόπολης έχουν στόχο τη διάσωση και ανάδειξη του μνημείου, καθώς και την απόδοσή του στο κοινό με τη δημιουργία ενός ασφαλούς, οργανωμένου αρχαιολογικού χώρου, εύκολα προσβάσιμου και ευανάγνωστου στους επισκέπτες», προσθέτει η υπουργός.

 Στη βόρεια πλευρά της ακρόπολης σχηματίζεται φυσικό απότομο κοίλωμα του εδάφους (δολίνη), οφειλόμενο, πιθανόν, στην κατακρήμνιση της οροφής υπογείου σπηλαίου -θρύλοι στην περιοχή αναφέρουν πως σχηματίστηκε από την πτώση μετεωρίτη, που φυσικά δεν επιβεβαιώνονται-, που καθιστά τη θέση απόρθητη από την πλευρά αυτή.

Επομένως το τείχος διαμορφώνεται ως ένας τραπεζιόσχημος σε κάτοψη περίβολος στις άλλες τρεις πλευρές. Το μνημείο αντιμετωπίζει προβλήματα, που οφείλονται τόσο σε φυσικούς, λόγω της χρόνιας εγκατάλειψης, όσο και σε ανθρωπογενείς παράγοντες. 

Από το πέρασμα των αιώνων και την εισροή υδάτων καταρρέει το αρχαίο τείχος, το οποίο επίσης έχει δεχτεί επιθέσεις τόσο από λαθρανασκαφείς, όσο κι από άλλους που αφαιρούσαν αρχαίο, πρωτογενές υλικό για να το χρησιμοποιήσουν σε νεότερες κατασκευές. 

Κατά τις πρόσφατες αποχωματώσεις αποκαλύφθηκαν πάνω από 300 αρχιτεκτονικά μέλη πολύ κοντά στο μνημείο, υλικό πολύ χρήσιμο για να συμπληρωθούν και άλλα κομμάτια της σπουδαίας ιστορίας της Αρχαίας Πέλιννας.

Mαρία Ριτζαλέου (voria.gr)