Εκπαιδευτική επίσκεψη των μαθητών της Γ΄ Τάξης του 1ου Γυμνασίου Τρικάλων  στην ΒΔ Ελλάδα (Πρέσπες –Φλώρινα – Καστοριά) από 21-22 Απριλίου 2015  στα πλαίσια του προγράμματος: «Στα μονοπάτια της Ιστορίας, της Παράδοσης και της Φύσης της ΒΔ Ελλάδας». Στον υδροβιότοπο των Πρεσπών, στο Νυμφαίο, όπου χτυπά η καρδιά της άγριας ζωής, στη Φλώρινα και την Καστοριά, εκεί  όλα τα μονοπάτια οδηγούν σε μια διαφορετική προσέγγιση της φύσης, εκεί οι μαθητές και οι μαθήτριες της Γ΄ Τάξης του 1ου Γυμνασίου Τρικάλων  γνώρισαν  την βιοποικιλότητα, την ηρεμία του τοπίου και την κάθε μορφής ενέργεια που αποπνέει η φύση. Η ΒΔ γωνιά της Ελλάδας είναι μια ξεχωριστή γωνιά της πατρίδας μας, η οποία κατοικείται από ευαισθητοποιημένους πολίτες, που προσπαθούν να διατηρήσουν την οικολογική ισορροπία μέσα από σχέδια δράσης τουριστικής ανάπτυξης σε αρμονία με τη φύση για οικολογική ισορροπία των βιοτόπων της περιοχής.

Στις 21- 4 - 2015 στα πλαίσια εκπαιδευτικής επίσκεψης αναχωρήσαμε για την περιοχή των Πρεσπών και φθάσαμε στον Άγιο Αχίλλειο στις 11:00 π.μ. Εκεί είχαμε συνάντηση με το Φορέα Διαχείρισης του Εθνικού Πάρκου Πρεσπών για να υλοποιήσουμε το πρόγραμμα «Ανοιξιάτικη μετανάστευση πουλιών» που περιλαμβάνει παρατήρηση πουλιών με τηλεσκόπιο και κιάλια. Το πρόγραμμα αυτό υλοποιείται από τον Φορέα και έχει ως σκοπό την προστασία και την διατήρηση της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς των Πρεσπών, υποστηρίζει την αρμονική σχέση ανθρώπου και φύσης στην περιοχή, προς όφελος των κατοίκων της, της ανθρωπότητας καθώς και των ερχόμενων γενεών.

Η υπεύθυνη του Τμήματος Εκπαίδευσης Ενημέρωσης και Δημοσιότητας του Φορέα Διαχείρισης του Εθνικού Πάρκου Πρεσπών κα Τριανταφυλλιά Γκώγκου καλωσόρισε και ενημέρωσε τους μαθητές μας, για το Φυσικό περιβάλλον, την πλούσια βιοποικιλότητα της περιοχής και τους υδροβιότοπους. Τα μισά είδη πουλιών, αμφιβίων και θηλαστικών, που απαντώνται σε ολόκληρη την Ελλάδα έχουν καταγραφεί στις Πρέσπες, τα 9 από τα 23 είδη ψαριών που ζουν στις λίμνες της και τα ποτάμια της είναι ενδημικά. Η περιοχή αποτελεί ένα πραγματικό εργαστήρι της φύσης, ένα εργαστήρι που συνθέτουν  λίμνες, υγρά λιβάδια, δάση  βελανιδιάς, οξιάς και αλπικά λιβάδια. Μέσα σε αυτό το ξεχωριστό τοπίο φωλιάζουν υδρόβια πουλιά όπως ο αργυροπελεκάνος ο ροδοπελεκάνος, λαγγόνες και ερωδιοί, σταχτόχηνες και χαλκόκοτες. Στην περιοχή φιλοξενείται η μεγαλύτερη αναπαραγωγική αποικία αργυροπελεκάνων στον κόσμο (1000-1200 ζευγάρια).  Ο αριθμός αυτός αυξήθηκε σημαντικά μετά τον περιορισμό των καλαμιώνων από τους νεροβούβαλους.

Η ιδιαίτερη αξία των Πρεσπών, ο τρόπος διαχείρισης των βιοτόπων των πουλιών προξένησαν ιδιαίτερη εντύπωση στους μαθητές και παρακολούθησαν την υπεύθυνη με ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Μετά την ενημέρωση βγάλαμε μια αναμνηστική φωτογραφία για να συνεχίσουμε το πρόγραμμά μας: «Ανοιξιάτικη μετανάστευση πουλιών». Έτσι ανεβήκαμε στο λόφο Κρίνα με απόλυτη ησυχία για να αποφευχθεί κάθε ενόχληση στον βιότοπο των πτηνών που βρίσκονται σε αναπαραγωγική διαδικασία. Οι μαθήτριες/ μαθητές παρατηρώντας με τηλεσκόπιο εντυπωσιάστηκαν πολύ με το πέταγμα των πελεκάνων, τις διαφορές στα χρώματα του αργυροπελεκάνου και του ροδοπελεκάνου, τον τρόπο που συμβιώνουν, βρίσκουν την τροφή τους, βουτούν τα ράμφη τους. Ιδιαίτερη εντύπωση τους έκανε ο τρόπος που παραμονεύουν οι πελεκάνοι για να πιάσουν τα ψάρια που προσπαθούσαν  να ξεφύγουν.

Στη συνέχεια κατεβήκαμε τον λόφο για να συνεχίσουμε την περιήγηση στο νησάκι της Λίμνης, τον Άγιο Αχίλλειο. Περάσαμε την πλωτή εξέδρα μήκους 800 μέτρων με τη συντροφιά των πανέμορφων κύκνων, αλλά και πολλές πρασινοκέφαλες πάπιες που κολυμπούσαν πλάι μας. Οι μαθήτριες και οι μαθητές είχαν την ευκαιρία να απολαύσουν τη συναρπαστική θέα ενός υγροτόπου, όπου υπάρχουν ξεχωριστά είδη πτηνών. Κάποιοι μαθητές είδαν ένα ζευγάρι νεροβούβαλους που επιτελούσαν οικολογικό έργο. Οι νεροβούβαλοι τρέφονται με καλάμια και τα περιορίζουν για να μπορούν τα πουλιά να γεννούν. Χάρη στο οικολογικό τους έργο για μια δεκαετία οι πελεκάνοι αυξήθηκαν θεαματικά και τα 600 ζεύγη που υπήρχαν έφτασαν τα 1200 που καταμετρήθηκαν τελευταία.

Είναι πολύ συναρπαστικό να βρίσκεσαι σε ένα πολύ όμορφο νησί και να το γνωρίζεις ολόκληρο περπατώντας. Πολλές εκκλησιές: η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου (15ος αιώνας) στο νεκροταφείο, η περίφηµη βασιλική του Αγίου Αχιλλείου (10ος αιώνας) και η μονή της Παναγιάς Πορφύρας (16ος αιώνας) στη μύτη του νησιού, κάτω από τον σταυρό. Επίσης δεξιά ο δρόμος οδηγεί  προς τον οικισμό, που πάει προς τα ερείπια της βασιλικής των Αγίων Αποστόλων (11ος αιώνας) και του Αγίου ∆ηµητρίου (14ος αιώνας).

Πολλές αγριαπιδιές ολάνθιστες μοσχοβολούσαν και στόλιζαν το νησί. Στον Άγιο Αχίλλειο με τα λίγα σπίτια  επισκεφτήκαμε την ομώνυμη εκκλησία, η οποία έμεινε ημιτελής και το πέρασμα του χρόνου καταστρέφεται ολοσχερώς.  Οι τοίχοι της βασιλικής του Αγίου Αχιλλείου αποτελούν το σήμα κατατεθέν του νησιού. Στο ημικύκλιο βγάλαμε μια φωτογραφία για να ενθυμούμαστε αυτή την υπέροχη διαδρομή πεζοπορίας. Στη συνέχεια επισκεφτήκαμε τους Ψαράδες. Ήταν περασμένες 2 μ.μ. και οι λαχταριστές μυρωδιές σ’ αυτό  το ήρεμο χωριό γαργάλισαν τα ρουθούνια μας, ώρα για φαγητό.

Ο ταβερνιάρης, ήταν επίσης καλός  ψαράς όπως αποδείχτηκε, μας πρότεινε τσιρόνια (ενδημικό), γριβάδι  και πέστροφα Πρεσπών. Όλα ήταν πεντανόστιμα και ολόφρεσκα. Κατά τις 4 μ.μ. το απόγευμα συνεχίσαμε τη διαδρομή προς τον Άγιο Γερμανό. Οι εργασίες και οι προετοιμασίες για τα νοστιμότατα φασόλια κάθε λογής χρώματος και μεγέθους είχαν αρχίσει και οι μαθητές μας έβλεπαν τις βέργες από καλάμια, τα οποία ετοίμαζαν για  υποστηρίγματα των φασολιών και αναρωτήθηκαν τι ακριβώς χρειάζονταν αυτές οι βέργες. Οι κάτοικοι του Αγίου Γερμανού με μεγάλη προθυμία εξήγησαν πως χρησιμοποιούν αυτές τις βέργες.

Μια βόλτα στα σοκάκια του χωριού με την ακούραστη συνοδεία της υπευθύνου του Φορέα μας βοήθησε να γνωρίσουμε την ιστορία, τις παραδόσεις και τα αρχιτεκτονικά στοιχεία του τόπου. Η βόλτα μας συνοδεύονταν από το γλυκό κελάηδισμα των αηδονιών και άλλων πουλιών και τον βόμβο  αρκετών εντόμων. Ακολουθώντας  το ποτάμι φθάσαμε ξανά στην Πλατεία του χωριού και προχωρήσαμε για προσκύνημα στην εκκλησία του Αγίου Γερμανού. Έτσι ολοκληρώσαμε τη γνωριμία μας με αυτή την όμορφη γωνιά της Ελλάδας.

Ανεβήκαμε στο λεωφορείο για να συνεχίσουμε μια πορεία ανάμεσα στις οξιές της Βίγλας, τα έλατα και τα μαύρα πεύκα. Στα χαμηλότερα συναντήσαμε βελανιδιές, σφενδάμια, γαύρους, ιτιές και πλατάνια.  Τα πυκνά αυτά δάση αποτελούν καταφύγιο λύκων, αρκούδων, αγριογούρουνων και πολλών μικρότερων θηλαστικών. Φθάσαμε κατά τις 6 μμ στο ξενοδοχείο για μια δίωρη ξεκούραση και χαλάρωση.  Το βράδυ περπατήσαμε δίπλα στο ποτάμι της Φλώρινας και στα δρομάκια του κέντρου. Η Φλώρινα είναι μια ήρεμη πόλη με ιδιαίτερα πλούσιο φυσικό τοπίο χάρη στο οποίο αναπτύχθηκε μέσα από προγράμματα προώθησης του οικοτουρισμού. Είναι πόλη των καλλιτεχνών, διαθέτει δεκάδες ζωγράφους, επαγγελματίες και ερασιτέχνες, έχει πολλούς τουρίστες το καλοκαίρι, αλλά ακόμα περισσότερους τον χειμώνα. Το καλοκαίρι γίνονται πάρα πολλές εκδηλώσεις από χορευτικά, συλλόγους, ζωγράφους, χορωδίες και μουσικούς. Την άλλη μέρα το πρωί 22-4-2015 πήραμε το πρωινό μας και επισκεφτήκαμε το Μοναστήρι του Αγίου  Μάρκου, το Νυμφαίο και την Καστοριά.  

Η Ι.Μ. Αγίου Μάρκου έγινε το καταφύγιο των Ελλήνων οπλαρχηγών στον Μακεδονικό Αγώνα. Εκεί φιλοξενήθηκαν οι ήρωες του Μακεδονικού αγώνα Παύλος Μελάς, Λάκης Πύρζας κ.α. Όταν απελευθερώθηκε η περιοχή η Μονή γνώρισε  μεγάλη άνθηση, αλλά ο Β΄ Παγκόσμιος πόλεμος και ο εμφύλιος σπαραγμός οδήγησαν το μοναστήρι σε πλήρη παρακμή. Μετά το 2.000 μ.Χ. άρχισε να ανακαινίζεται και να διαμορφώνεται ο αύλειος χώρος. Οι μαθητές άκουσαν με ευλάβεια την ιστορία από την Ηγουμένη του μοναστηριού και πήραν την ευλογία της και την ευχή της για καλή πρόοδο και επιτυχία στις εξετάσεις τους.

Συνεχίσαμε για το Νυμφαίο που περικλείεται από δάσος οξιάς και περπατήσαμε στα λιθόστρωτα μονοπάτια, όπου φωτογραφήσαμε τα ωραία πετρόχτιστα σπίτια. Η μέρα ήταν πολύ κρύα και αξιολογήσαμε ότι η επίσκεψή μας θα ήταν καλύτερα να είναι σύντομη καθώς πολλοί μαθητές ήταν ελαφρά ντυμένοι. Λίγα καφέ ήταν ανοιχτά οπότε για φαγητό θα ήταν καλύτερα να πάμε στην Καστοριά, όπου οι μαθητές θα είχαν περισσότερες επιλογές. Στο δρόμο μας για Καστοριά περάσαμε από το Δισπηλιό, λιμνιαίο οικισμό της Μέσης και Νεότερης Νεολιθικής Εποχής, από τους σημαντικότερους και παλαιότερους του είδους στην Ευρώπη. Μας ενημέρωσε ο ξεναγός για τη λειτουργία του οικισμού και τον τρόπο ζωής των κατοίκων του, οι μαθητές εντυπωσιάστηκαν καθώς ήταν πρώτη φορά που επισκέπτονταν ένα λιμνιαίο οικισμό (αναπαράσταση).

Η ώρα πέρασε και το στομάχι όλων διαμαρτύρονταν, μοιραστήκαμε λίγα μουστουκούλουρα για να αντέξουμε μέχρι να έρθει η ώρα για το φαγητό. Παρατηρήσαμε εκατοντάδες πουλιά στη Λίμνη της Καστοριάς που αυτή την εποχή είναι γεμάτη με πολλά είδη πουλιών. Δεν θα παραλείπαμε το προσκύνημα στην Παναγία την Μαυριώτισσα, η οποία έπαιξε σημαντικό ρόλο στην ιστορία της Καστοριάς. Οι εικόνες της υπέστησαν σοβαρές καταστροφές,  ιδίως στα μάτια των Αγίων από τους Οθωμανούς κατακτητές. Πάρα πολλές εκκλησίες βυζαντινές και μεταβυζαντινές σώζονται στην Καστοριά, οι οποίες με τα αρχοντικά της Καστοριάς, τον υπέροχο υδροβιότοπο της λίμνης, την τέχνη της γουνοποιίας δίνουν στην Καστοριά έναν αέρα αρχοντιάς, μέτρου και γοητείας. Η ώρα δίπλα σε μια τόσο όμορφη παραλία γεμάτη με τόσα πουλιά πέρασε αρκετά γρήγορα και οι μαθητές ενθουσιασμένοι έδειχναν απρόθυμοι να πάρουμε τον δρόμο της επιστροφής.

Έχουμε χρέος ως παιδαγωγοί να είμαστε δίπλα στους μαθητές μας … να τους γνωρίσουμε όλα τα μονοπάτια και να τους αφήσουμε να επιλέξουν εκείνο το μονοπάτι που τους ταιριάζει, άλλωστε ο άνθρωπος  μπορεί να είναι ευτυχισμένος δίπλα στη φύση της οποίας ο J. Rousseau (κύριος εκπρόσωπος της αγωγής που εναρμονίζεται με τους νόμους της φύσης) θεωρούσε ύψιστη την προσφορά στη διαπαιδαγώγηση του ανθρώπου και υποστήριζε πως «πρέπει να φέρουμε τα παιδιά πίσω στη φύση και να τα αφήσουμε εκεί, ελεύθερα να διαβάσουν από μόνα τους το ανοιχτό της βιβλίο».

Η Διευθύντρια του 1ου Γυμνασίου Τρικάλων

Αποστόλου Μαριάννα, ΠΕ05