«Στα πέντε χρόνια που πέρασαν από τότε που άρχισε η κρίση, η καθαρή σκέψη βρίσκεται σε "σύντομο ανεφοδιασμό". Αλλά, αυτή η ασάφεια πρέπει να τερματιστεί, και τα πρόσφατα γεγονότα στην Ελλάδα θέτουν μια θεμελιώδη πρόκληση για την Ευρώπη. Μπορεί να αφήσει κατά μέρος τους μύθους και την ηθικολογία και να ασχοληθεί με την πραγματικότητα, με τον τρόπο που καθορίζουν οι βασικές αξίες της ηπείρου; Αν όχι, τότε το όλο ευρωπαϊκό εγχείρημα -της προσπάθειας οικοδόμησης της ειρήνης και της δημοκρατίας μέσω της κοινής ευημερίας- θα υποστεί ένα φοβερό και ίσως θανάσιμο πλήγμα».  Paul Krugman.  

Η κοινή ευημερία και ο πολιτισμός της Ευρώπης δέχονται πλήγμα

Η κυρίαρχη οικονομικά Γερμανία, οι ακόλουθοι της και οι υποτελείς σε αυτούς κυβερνήσεις χωρών αποσυνθέτουν την Ευρώπη του  νεοφιλελευθερισμού και του μεταλλαγμένου καπιταλισμού ειδικότερα. Εντύπωση προκαλεί η σπουδή του Πορτογάλου πρωθυπουργού Κοέλιο και του Ισπανού πρωθυπουργού Ραχόϊ να αρνηθούν την πρόταση της Ελλάδας για Ευρωπαϊκό διακανονισμό του χρέους, επιχειρώντας να διαρρήξουν στη γέννηση της την δημιουργία τόξου των χωρών του πληττόμενου νότου από την πολιτική της μη κοινής ευημερίας προτάσσοντας τον  μεταλλαγμένο καπιταλισμό από την ευημερία των λαών τους. Και εδώ εκκολάπτεται ο μεγάλος κίνδυνος για την Ευρώπη. Ο για μια ακόμη φορά παραλογισμός της Γερμανίας (χαρακτηρίζεται από αναλυτές και ως ηλιθιότητα) που είναι ο εκφραστής του δόγματος, η ατολμία της άλλης μεγάλης χώρας της Ευρώπης, της Γαλλίας, ο παραδοσιακός ερμαφροδιτισμός της Αγγλίας και τα “ήξεις, αφήξεις ουκ εν πολέμω θνήξεις” των σοσιαλδημοκρατών δεν βοηθούν προς στιγμήν στην απεμπλοκή από τους θανάσιμους μύθους και ηθικολογίες που προτάσσει το νέο δόγμα. Η αφύπνιση όμως των Ελλήνων που είναι το πειραματόζωο και το μέσον της εφαρμογής αυτής της πολιτικής στην Ευρώπη μπορεί να είναι ο καταλύτης για την λύση του γόρδιου δεσμού;

Γιατί η Ελλάδα μπορεί να είναι ο καταλύτης.

Καταλύτης:   ουσία που αυξάνει την ταχύτητα μιας χημικής αντίδρασης. Κατ’ επέκταση καταλύτης είναι ο,τιδήποτε συμβάλλει στην επιτάχυνση  μιας διεργασίας. Συνήθως αρκεί μια σταγόνα  καταλύτη για να επηρεάσει μια χημική αντίδραση. Συνεπώς δεν είναι θέμα μεγεθών, της μικρής Ελλάδας δηλαδή σε σχέση με μεγαλύτερες και ισχυρότερες δυνάμεις. Αρκεί οι συνθήκες να ορίζουν την Ελλάδα ως καταλύτη.

Υπάρχουν όμως αυτές οι συνθήκες και γιατί;

Η δημιουργία της ευρωζώνης και η νομισματική ένωση των κρατών της χωρίς την ταυτόχρονη πολιτική ένωση ήταν, όπως αποδεικνύεται, μια κίνηση υψηλού ρίσκου που εξελίσσεται λανθασμένα. Και είναι υψηλού ρίσκου επειδή δημιούργησε ένα περιβάλλον τέτοιων δεσμεύσεων που –όπως γλαφυρά περιέγραψε ο Γιάν(ν)ης Βαρουφάκης με τους στίχους του τραγουδιού Ηotel California- μπορείς να κάνεις τσεκ άουτ χωρίς να μπορείς να αποχωρήσεις.

Η αποχώρηση μπορεί να περιγραφεί σαν ένα τραγικό διαζύγιο όπου τα δύο μέρη “σκοτώνονται” για την περιουσία και την επιστροφή των χρυσαφικών και που θα μπορούσε να αποτελέσει  σενάριο για τις πάλαι ποτέ ωραίες ασπρόμαυρες Ελληνικές  ταινίες.

Ο οικονομικός παράγοντας

Η πραγματική αποτίμηση του παγκόσμιου ΑΕΠ εκτιμάται στα 60 τρις δολάρια, ενώ οι κυκλοφορούσες αξίες στα 900τρις. Το μεγαλύτερο μέρος της διαφοράς αυτής είναι συγκεντρωμένο στο 1% του πληθυσμού το οποίο, στο περιβάλλον του χρηματοπιστωτικού καπιταλισμού, “απεχθάνεται” τις παραγωγικές επενδύσεις και προτιμά την αξιοποίηση των ψηφιακών αξιών τους στις λεγόμενες αγορές. Οι βασικές οικονομικές παράμετροι που καθορίζουν την λειτουργία των αγορών αυτών είναι η “πίστις” και η “απόδοση”. Η “πίστις” εξασφαλίζει την αποπληρωμή των δανεικών και το επιτόκιο (τα spreads) την “απόδοση”. Η “πίστις” απαιτεί περιβάλλον οικονομικής και πολιτικής σταθερότητας, απαιτεί ανάπτυξη, βιωσιμότητα και πλεονασματικούς προϋπολογισμούς. Αυτό όμως έρχεται σε αντίθεση με τον πρωτεύοντα στόχο των αγορών που είναι η “απόδοση” επειδή οδηγεί σε χαμηλό επιτόκιο και συνεπώς μικρή απόδοση. Αν όλα τα κράτη της Ευρώπης ήταν όπως Γερμανία, τότε η απόδοση των κεφαλαίων θα ήταν έως μηδενική ή και αρνητική. Συνεπώς η καλύτερη αγορά του κόσμου η Ευρώπη, για τις αγορές, είναι προτιμότερο να έχει ελεγχόμενη ανισορροπία, να έχει ελλείμματα, να έχει ανάγκες, να έχει αδύναμους κρίκους . Όταν η Ελλάδα ορίσθηκε ως ο αδύναμος κρίκος, οι αγορές μπορεί να μην δάνειζαν την Ελλάδα με π.χ 10% επιτόκιο αλλά το ασταθές οικονομικό περιβάλλον ωθούσε τα επιτόκια άλλων χωρών που δανείζονταν από αυτές σε υψηλά επίπεδα. Η Ελλάδα για τις αγορές ήταν στην πραγματικότητα ο δούρειος ίππος επειδή δημιουργούσε συνθήκες κερδοφορίας στους επόμενους κρίκους της αλυσίδας. Αν σπάσει ο αδύναμος κρίκος, τότε φυσικά οι αγορές θα ορίσουν τον αμέσως επόμενο αδύναμο κρίκο που πιθανολογείται ότι θα είναι ή η Ιταλία ή η Ισπανία. Στην περίπτωση αυτή θα υπάρξει bank- run (φυγή καταθέσεων) τρισεκατομμυρίων ευρώ (όχι 85 δις που συνέβη στην Ελλάδα) προς άλλα ασφαλή λιμάνια. Αυτό θα σημάνει κατάρρευση του Ευρωπαϊκού τραπεζικού συστήματος με συνέπειες οικονομικές , πολιτικές,  κοινωνικές και γεωπολιτικές που  θα είναι αδύνατον να αντιμετωπισθούν. Ποιά ηλίθια πολιτική θα οδηγήσει τα πράγματα σε αυτή την κατεύθυνση; Αυτό θα σημάνει διάλυση της Ευρωζώνης με οικονομική και κοινωνική κατάρρευση που θα αγγίξει την παγκόσμια οικονομία και ειδικότερα, όπως από τους ίδιους ομολογείται, των ΗΠΑ. Ακόμα και αν η Γερμανία κάνει για μία ακόμη φορά το ιστορικό λάθος, θα το επιτρέψει  η Αμερική; Θα το επιτρέψει η υπόλοιπη Ευρώπη που έχει ακόμη νωπές  τις μνήμες των 40 εκ νεκρών των δύο παγκοσμίων πολέμων; Και γιατί να ενεργοποιηθούν τα ηλίθια αντανακλαστικά της Γερμανίας; Δεν παραδειγματίστηκε από τα ιστορικά της λάθη; Δεν γνωρίζει ότι μπορεί να είναι ένα ισχυρό σήμερα κράτος, δεν είναι όμως μεγάλο κράτος, δεν είναι μεγάλη δύναμη να μπορεί να ανταγωνιστεί στο σύνολο του ορισμού της ισχύος, τα μεγάλα κράτη όπως   είναι η ΗΠΑ , η Κίνα, η Ρωσία, η Ινδία , η Βραζιλία. Η Γερμανία  γνωρίζει ότι γίνεται μεγάλη μέσω της ενωμένης Ευρώπης. Η πλεονεξία της όμως (όπως στον β παγκόσμιο πόλεμο) την ωθεί αντί να συνεργαστεί, να επιδιώκει να επικυριαρχήσει σ' αυτή ως  κατοχική δύναμη. Όσο όμως και αν κράτα δέσμιες τις άλλες Ευρωπαϊκές χώρες με το ευρώ και την ΕΚΤ το πολιτικό ντόμινο θα ανατρέψει αυτή την πρακτική .

Ο πολιτικός παράγοντας.

Ο νεοφιλελευθερισμός, εμπλουτισμένος με τις αρχές του νέου δόγματος, διανθισμένος από τις αρχές του προτεσταντισμού και οπλισμένος με την ισχύ του πλήρους ελέγχου του μηχανισμού του νομίσματος, έχει κερδίσει τελικά -χωρίς μάχη- την μάχη. Η  σοσιαλδημοκρατία, έχει συνθλιβεί από το βάρος της οικονομικής κρίσης, πληρώνοντας τα λάθη της :  Όταν είχε το πάνω χέρι δεν δημιούργησε τους θεσμούς (πολιτική ένωση, Ευρωκοινοβούλιο πηγή εξουσίας των λαών κ.λ.π) ώστε να κατοχυρώσει το κοινωνικό κράτος, τους παραγωγικούς και οικονομικούς μηχανισμούς εργασίας και διανομής του πλούτου. Στην ουσία υπήρχε ιδεολογικό πρόβλημα. Στην Ελλάδα το ΠΑΣΟΚ εγκατέλειψε τον εαυτό του, τον ρόλο του και κατά συνέπεια το εγκατέλειψαν και οι ψηφοφόροι του. Η σύμπραξη του σοσιαλδημοκρατικού ΠΑΣΟΚ και της συντηρητικής ΝΕΑΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ στις λογικές των μνημονίων δημιούργησε πολιτικό κενό. Το πολιτικό αυτό κενό καλύφθηκε αμέσως με την εκτόξευση του ΣΥΡΙΖΑ. Ήταν φυσική αναγκαιότητα που έγινε λαϊκή επιλογή.

 Ομοίως και στην Ευρώπη έχει προσωρινά δημιουργηθεί ένα πολιτικό κενό που την οδηγεί στην ανισορροπία του βορρά-νότου. Νομοτελειακά όμως το πολιτικό αυτό κενό θα καλυφθεί. Η κάλυψη αυτού του κενού άρχισε από το θύμα, το πειραματόζωο του νέου δόγματος και του μεταλλαγμένου καπιταλισμού, την Ελλάδα. Και θα συνεχιστεί ως ντόμινο. Η διάχυση θα είναι ταχεία στην Ευρώπη γιατί έχουν ωριμάσει  οι συνθήκες. Τα ζητήματα που θα θέσει στην Ευρωζώνη η νέα αριστερή κυβέρνηση στην Ελλάδα  είναι ίδια με τα προβλήματα ευρύτατων μαζών των χωρών της Ευρώπης, είτε σε επίπεδο πολίτη και εργαζομένου, είτε σε επίπεδο επαγγελματικών παραγωγικών και επιχειρηματικών δομών. Η μη εκπροσώπηση των αναγκών αυτών, δημιουργεί το προαναφερθέν πολιτικό κενό. Η νέα Ευρωπαϊκή αριστερά, νομοτελειακά θα καλύψει το πολιτικό κενό και θα αποτελέσει την δύναμη ανατροπής της ανθρωπιστικής κρίσης. Η φύση θα καλύψει τα κενά της. Είναι φυσική νομοτέλεια.

Ο ιστορικός ρόλος του ΣΥΡΙΖΑ.

Η νίκη του ΣΥΡΙΖΑ  και η ανατροπή των μνημονιακών πολιτικών του νέου δόγματος του μεταλλαγμένου καπιταλισμού είναι ο πρόδρομος των εξελίξεων στην Ευρώπη. Οι πολιτικές εξελίξεις στην Ισπανία (podemos), την Πορτογαλία και την Ιταλία θα οδηγήσουν σε κυβερνήσεις αντίθετες στο νέο δόγμα. Ομοίως και στην Γαλλία η ακροδεξιά Λεπέν είναι αντίθετη στον Γερμανικό άξονα. Η Γερμανία θα χάσει  υπηκόους  και μια νέα σελίδα θα γυρίσει στην Ευρώπη.  Ο μόνος της δρόμος είναι ο έξυπνος και έντιμος συμβιβασμός της από τώρα με την εγκατάλειψη της αδιέξοδης και αδιάλλακτης πολιτικής της. Ο άλλος δρόμος θα ήταν να συμπεριφερθεί όπως οι Αθηναίοι στους Μηλίους, που προτίμησαν την έχθρα προκειμένου να επιβεβαιώσουν στους λοιπούς υποταγμένους συμμάχους την ισχύ τους. Η αλαζονεία τους όμως τους οδήγησε στην καταστροφή στους Αιγούς ποταμούς.

Ο γεωπολιτικός  και πολιτισμικός παράγοντας.

Η συγκυρία έδωσε στην νέα κυβέρνηση την ευκαιρία -με αφορμή τις κυρώσεις στην Ρωσία- απλώς και προς στιγμή να στρέψει το βλέμμα της προς την Μόσχα. Χάρη στην δεοντολογία και το  Ευρωπαϊκό κεκτημένο η Ελλάδα έπρεπε να ερωτηθεί. Αυτό και μόνο αρκεί να δώσει το μήνυμα. Οι σύμμαχοί μας ξέρουν ότι μία θέση στο DNA του Έλληνα καταλαμβάνει “το αστέρι του βορρά'. Αν φέρουν τον λαό μας σε αδιέξοδο , τότε ίσως μιλήσει το υποσυνείδητο. Δεδομένης δε της γεωπολιτικής θέσης της Ελλάδας, μιας θέσης που προσφέρει πρόσβαση στον Ρωσικό έλεγχο στην Μεσόγειο, οι εταίροι μας γνωρίζουν ότι, αν φέρουν τους έλληνες σε αδιέξοδο, τότε μπορεί να στραφούν στην Ρωσία για στήριξη, αν βεβαίως οι ΗΠΑ επιτρέψουν ποτέ στους εταίρους μας να μας οδηγήσουν σε κάτι τέτοιο. Εξίσου σοβαρό θα είναι το πολιτισμικό πλήγμα για την Ευρώπη αν η εμμονή της Γερμανίας και των ακολούθων της οδηγήσουν σε ολική ανθρωπιστική κρίση την Ελλάδα. Ο πολιτισμός της Ευρώπης θα πληγεί βαθιά και ο κίνδυνος ανόδου του φασισμού θα οδηγήσει σε οικονομική και κοινωνική αποσταθεροποίηση με κίνδυνο γενικευμένου πολέμου.

Στο δια ταύτα:

Οι εταίροι μας προκειμένου να διορθώσουν την ύφεση και τον αποπληθωρισμό στην Ευρώπη, αλλά και προδικάζοντας το αποτέλεσμα των εκλογών στην Ελλάδα, επιτάχυναν την διαδικασία νομισματικής χαλάρωσης (πακέτα Γιούγκερ, Ντράγκι) πριν φανεί ότι σύρονται από τις εξελίξεις.

Το οικονομικό αποτέλεσμα της διαπραγμάτευσης, αν δεν έχει σε πολλά σημεία κλειδώσει, θα συμφωνηθεί με κάποιον τρόπο. Οι πιο πάνω, και όχι μόνο αυτοί λόγοι, επιβάλλουν τον δρόμο της λογικής, του κοινού συμφέροντος και της συμφωνίας. Η Ελλάδα είναι και θα παραμείνει στην Ευρωζώνη και ατύχημα εξόδου δεν θα συμβεί. Το πραγματικό όμως διακύβευμα της διαπραγμάτευσης δεν είναι μερικά δις ευρώ ή η αντιμετώπιση ενός εκ των πραγμάτων μη βιώσιμου χρέους, αλλά είναι το δόγμα, είναι οι μεταρρυθμίσεις για την συνέχιση των νεοφιλελεύθερων πολιτικών, είναι η πιθανότητα εφαρμογή αριστερής πολιτικής από τον ΣΥΡΙΖΑ  και είναι και το κύρος της Γερμανίας, η αδιαμφισβήτητη επικυριαρχία της. Για τον λόγο αυτό και μόνο θα προτιμούσε η Ελλάδα- και όχι μόνο- γονυπετής να εκλιπαρεί για ρευστότητα. Στο πεδίο αυτό τα πράγματα είναι πιο δύσκολα και απαιτούν ευφυείς, λεπτούς χειρισμούς, αλλά και τόλμη και επιμονή ώστε το κρίσιμο μέγεθος , ο χρόνος,  να δημιουργήσει συμμάχους (εκλογές στην Ισπανία, Πορτογαλία κ.λ.π) και να μην ηττηθεί το ρεύμα της Ευρωπαϊκής αλλαγής. Βεβαίως η Γερμανία δεν θα παραιτηθεί, δεν θα αναλωθεί σε ατέρμονες  συζητήσεις αλλά θα εκμεταλλευτεί τον έλεγχο που ασκεί στην ΕΚΤ και θα πιέζει την Ελλάδα και τον Ελληνικό λαό με την ρευστότητα. Εδώ είναι το διακύβευμα της διαπραγμάτευσης. Στην πολιτική κατεύθυνση των μεταρρυθμίσεων, στην συνέχιση της πολιτικής της λιτότητας, στον περιορισμό δικαιωμάτων του ανθρώπου. Το εκκρεμές της Γερμανικής κόκκινης γραμμής θα κινείται μεταξύ του «είναι» και με τελικό όριο οπωσδήποτε το «φαίνεσθαι» ώστε να αποτραπεί το ντόμινο. Και εδώ θα έρθουν σε σύγκρουση οι κόκκινες γραμμές. Του νέου δόγματος της Γερμανίας και της εντολής του Ελληνικού Λαού στην νέα κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ. Εδώ  θα δούμε που θα συγκλίνουν οι κόκκινες γραμμές.

Θανάσης Ευαγγελόπουλος