Σχεδόν εννέα στους δέκα (87%) Έλληνες δεν καταναλώνουν τις συνιστώμενες ημερήσιες ποσότητες φρούτων και λαχανικών, ενώ πάνω από τέσσερις στους πέντε (81,4%) υπερκαταναλώνουν κρέας.

Μελέτη επιστημόνων του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας για τις διατροφικές συνήθειες των Ελλήνων και τη στάση τους απέναντι στα βιώσιμα τρόφιμα, δείχνει τον βαθμό "λοξοδρόμησης" από τον μεσογειακό τύπο διατροφής προς πιο ανθυγιεινές συνήθειες.

Παρ΄ όλα αυτά, οι Έλληνες καταναλωτές σε μεγάλο ποσοστό φαίνεται πως κατανοούν βασικές πτυχές της βιώσιμης διατροφής και προσπαθούν να τις ενσωματώσουν στην καθημερινότητά τους. Ένας στους δύο δηλώνει πως προσπαθεί να αντικαταστήσει το κόκκινο κρέας με όσπρια ή πουλερικά και αντίστοιχο ποσοστό φροντίζει για τον περιορισμό του αλατιού και των υπερ-επεξεργασμένων τροφίμων.

Η συντριπτική πλειοψηφία προτιμά το νερό από τα ζαχαρούχα αναψυκτικά, ενώ 3 στους 4 καταναλώνουν καθημερινά σπιτικό φαγητό. Παράλληλα, ένας στους τρεις καταναλωτές δηλώνει ότι ανακυκλώνει υπολείμματα τροφίμων στο σπίτι, χρησιμοποιώντας κομποστοποιητές γειτονιάς.

Η μελέτη

Σύμφωνα με τον Οργανισμό Τροφίμων και Γεωργίας (FAO), ο σύγχρονος κόσμος αντιμετωπίζει πολλές αλληλένδετες διατροφικές και περιβαλλοντικές προκλήσεις που απειλούν την ανθρώπινη και πλανητική υγεία. Η κλιματική αλλαγή μπορεί να επηρεάσει τόσο την ποσότητα των καλλιεργούμενων τροφίμων, όσο και την ποιότητά τους.

Οι έρευνες δείχνουν ότι οι δίαιτες που επηρεάζουν αρνητικά την υγεία των ανθρώπων είναι επίσης εκείνες που έχουν τις μεγαλύτερες περιβαλλοντικές επιπτώσεις όσον αφορά τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, τη χρήση γης και νερού.

Η έννοια της βιώσιμης διατροφής βασίζεται σε τρόφιμα με χαμηλό περιβαλλοντικό αντίκτυπο, προσβάσιμα και οικονομικά προσιτά, διασφαλίζοντας την προστασία της βιοποικιλότητας και συμπεριλαμβάνοντας τα πολιτιστικά στοιχεία κάθε γεωγραφικής περιοχής. Παρόλο που η ανάγκη για στροφή προς τη βιώσιμη διατροφή είναι προφανής, η έννοια παραμένει περίπλοκη και ακατανόητη από πολλά άτομα.

Η μελέτη του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, που δημοσιεύτηκε πρόσφατα στο Nutrition Journal, είχε ως στόχο να αξιολογήσει την τήρηση των προτύπων βιώσιμης διατροφής και το αντιληπτό περιβαλλοντικό όφελος από την υιοθέτηση μιας βιώσιμης διατροφής μεταξύ των Ελλήνων ενηλίκων.

Το ερωτηματολόγιο Sustainable HEalthy Diet (SHED) απαντήθηκε από 607 ενήλικες Έλληνες μέσω των κοινωνικών δικτύων.

Αποτελέσματα

Σε ποσοστό 81,4% οι ερωτηθέντες απάντησαν πως προτιμούν να καταναλώνουν ως πρώτο πιάτο προϊόντα κρέατος, περισσότερες φορές την εβδομάδα σε σύγκριση με φυτικά τρόφιμα. Συγκεκριμένα, το 56,2% απάντησε πως αυτό συμβαίνει «συχνά» και το 15,2% «σχεδόν πάντα»

Στον αντίποδα, μόνο 13,2% δήλωσε πως καταναλώνει "σχεδόν πάντα" τη συνιστώμενη ποσότητα (5 μερίδες ή 400 gr) φρούτων και λαχανικών ημερησίως.

Παρ΄ όλα αυτά, σχεδόν οι μισοί (49,9%) δήλωσαν πως προσπαθούν να αποφεύγουν το κρέας και τα λιπαρά προϊόντα κρέατος, προτιμώντας φασόλια, φακές και άλλα όσπρια, ψάρια, πουλερικά ή κρέας χαμηλών λιπαρών.

Πάνω από τους μισούς (51,2%) προτιμούν να αγοράζουν και να καταναλώνουν προϊόντα χαμηλής περιεκτικότητας σε αλάτι, ενώ το 55,3% προσπαθεί να αποφεύγει την αγορά και κατανάλωση υπερ-επεξεργασμένων τροφίμων (UPF)

Η συντριπτική πλειοψηφία (86,8%) των καταναλωτών προτιμά το πόσιμο νερό ως κύριο ποτό, με το 40% να χρησιμοποιεί φίλτρα για το νερό της ύδρευσης, ενώ το 68,6% περιορίζει τη συχνότητα κατανάλωσης ζαχαρούχων αναψυκτικών, καθώς και γλυκών.

Οι γυναίκες φάνηκε να επενδύουν περισσότερο από τους άνδρες στον περιορισμό της κατανάλωσης κρέατος και έδειξαν μεγαλύτερη προτίμηση στην κατανάλωση τοπικών προϊόντων από βιολογικές καλλιέργειες, χαμηλές ή και απαλλαγμένες από φυτοφάρμακα και ζιζανιοκτόνα.

Ως προς την πηγή αγοράς των καταναλωτικών αγαθών, οι άνδρες έδειξαν περισσότερη προτίμηση στις αγορές από σούπερ μάρκετ, αλυσίδες ή και e-shop τροφίμων, ενώ μεγαλύτερο ποσοστό γυναικών δήλωσαν πως προτιμούν τις αγορές από μικρά παντοπωλεία.

Τρεις στους τέσσερις (75%) συμμετέχοντες ανέφεραν ότι έτρωγαν σπιτικό φαγητό καθημερινά ή σχεδόν καθημερινά.

Αναφορικά με την ανακύκλωση, η συντριπτική πλειοψηφία (90%) είχε πρόσβαση σε μπλε κάδο στη γειτονιά για την ανακύκλωση γυαλιού, χαρτιού και πλαστικών, ωστόσο ο διαχωρισμός των οργανικών αποβλήτων δεν ήταν συνηθισμένος. Δύο στους τρεις (67,2%) ερωτηθέντες ανέφεραν ότι δεν διαχωρίζουν και δεν ανακυκλώνουν τα υπολείμματα τροφίμων στο σπίτι. Το υπόλοιπο 1/3 ανακυκλώνουν χρησιμοποιώντας κομποστοποιητή της γειτονιάς για τα οργανικά τους απόβλητα.

Απόκλιση από τη μεσογειακή διατροφή

Όπως αναφέρουν οι συγγραφείς, αρκετές μελέτες έχουν αποκαλύψει ότι ο ελληνικός πληθυσμός έχει απομακρυνθεί από την παραδοσιακή μεσογειακή διατροφή προς πιο δυτικά πρότυπα. Η κατανάλωση προϊόντων κρέατος αυξήθηκε ραγδαία τις προηγούμενες δεκαετίες, ενώ η πρόσληψη οσπρίων και δημητριακών μειώθηκε σημαντικά κατά την ίδια περίοδο. Είναι ενδεικτικό ότι σήμερα το κρέας έχει το μεγαλύτερο μερίδιο στις δαπάνες διατροφής των ελληνικών νοικοκυριών.

Η μελέτη έδειξε πως το ανδρικό φύλο υπερτερεί σε κατανάλωση κρέατος και στην Ελλάδα, γεγονός που ευθυγραμμίζεται με αποτελέσματα διεθνών μελετών σε όλες τις ηπείρους, με τις γυναίκες να επιλέγουν συχνότερα φυτικά τρόφιμα.

"Ορισμένες πτυχές της βιώσιμης διατροφής εφαρμόζονται και γίνονται πιο εύκολα κατανοητές από τους ενήλικες Έλληνες, ενώ άλλες φαίνονται πιο δύσκολο να υλοποιηθούν και να εκτελεστούν", αναφέρουν συμπερασματικά οι συγγραφείς της μελέτης, καταλήγοντας: "Πτυχές όπως η ανακύκλωση, η κομποστοποίηση, η μείωση της πρόσληψης κρέατος και η αύξηση της κατανάλωσης φυτικών τροφίμων φαίνεται να μην είναι οι καλύτερες στη χώρα, απαιτώντας βελτίωση. Τα αποτελέσματα μπορούν να είναι χρήσιμα στο σχεδιασμό παρεμβάσεων για την αύξηση της διατροφικής ευαισθητοποίησης των Ελλήνων σχετικά με τη βιωσιμότητα, συμπεριλαμβανομένων εκπαιδευτικών προγραμμάτων και βελτιωμένων υποδομών".

Bασίλης Ιγνατιάδης (iatronet.gr)