Η ομαλή και ασφαλής επιστροφή στην εργασία ασθενών που ταλαιπωρούνται επί μήνες από εμμένοντα συμπτώματα long COVID αποτελεί μια πρόκληση που απασχολεί έντονα την αγορά εργασίας και τα συστήματα υγείας.

Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός για την Ασφάλεια και την Υγεία στην Εργασία (EU-OSHA), αποκεντρωμένη υπηρεσία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που εδρεύει στο Μπιλμπάο της Ισπανίας, έχει ήδη εκδώσει τους πρώτους συμβουλευτικούς οδηγούς, με προτεινόμενες λύσεις προς εργοδότες και εργαζόμενους, όπως η προσωρινή αναπροσαρμογή καθηκόντων, η σταδιακή ανάθεση υποχρεώσεων και η ένταξη σε συνεργατικές ομάδες.

Το επόμενο βήμα είναι η σύνταξη οδηγιών αποκατάστασης των εργαζομένων με long COVID και ενός μοντέλου αξιολόγησης της κατάστασής τους πριν την επιστροφή τους στα εργασιακά καθήκοντα. Αυτές θα έχουν ελληνική υπογραφή, καθώς ο ευρωπαϊκός Οργανισμός ανέθεσε το συγκεκριμένο έργο στην Πνευμονολογική Κλινική του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας.

Η ανάθεση αποτελεί μια αναγνώριση του σημαντικού έργου της Κλινικής και συγκεκριμένα του Εργαστηρίου Εργοσπιρομετρίας και Πνευμονικής Αποκατάστασης, που έχει εκπονήσει σειρά μελετών με διεθνή απήχηση στην αποκατάσταση ασθενών με COVID-19, ορισμένες από τις οποίες έχουν υιοθετηθεί και από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας.

Ο υπεύθυνος του Εργαστηρίου, κλινικός εργοφυσιολόγος και μεταδιδακτορικός ερευνητής Βασίλειος Σταύρου (φωτογραφία), μιλά για το πλαίσιο της νέας συνεργασίας και για τον τρόπο με τον οποίο οι ασθενείς με long COVID μπορούν να βοηθηθούν, με στόχο την ταχύτερη και ασφαλέστερη επιστροφή τους στην εργασία.

Screening αξιολόγησης και αποκατάσταση

Τα κυριότερα συμπτώματα long COVID, που ταλαιπωρούν χιλιάδες ασθενείς αρκετούς μήνες μετά την οξεία νόσηση και αποτελούν τροχοπέδη για την επιστροφή στις κανονικές τους δραστηριότητες είναι η δύσπνοια, η μυϊκή ατονία και η γενικότερη καταβολή, σε συνδυασμό και με κάποιες επιπτώσεις στην ψυχολογία.

Μέσα από συγκεκριμένα τεστ και ερωτηματολόγια, μπορεί να γίνει μια αξιολόγηση της ικανότητας του ασθενούς για επιστροφή στην εργασία (work ability) και στη συνέχεια να προταθούν κάποιες μέθοδοι αποκατάστασης για την ενίσχυση της λειτουργικότητάς τους.

"Μάς ζητήθηκε από τον ευρωπαϊκό Οργανισμό να συντάξουμε οδηγίες για την αποκατάσταση των ασθενών σε κατανοητή και εφαρμόσιμη μορφή ώστε να μπορεί να αξιολογηθεί ένας ασθενής με συμπτώματα long COVID και να προτείνουμε κάποιες μεθόδους αποκατάστασης μέσα από την άσκηση", εξηγεί ο κ. Σταύρου και προσθέτει: "Σε γενικές γραμμές, στοχεύουμε να κάνουμε ένα screening των ασθενών, για την αξιολόγηση των συμπτωμάτων, της φυσικής τους κατάστασης και της ικανότητάς τους για άσκηση, της γνωστικής τους λειτουργίας, του χρόνου αντίδρασης".

Οι γενικότερες οδηγίες θα λαμβάνουν υπόψη διάφορες μεταβλητές που αφορούν το είδος της εργασίας, ώστε να εξειδικεύονται κατά περίπτωση. "Υπάρχει ένα πολύ μεγάλο φάσμα που πρέπει να συζητήσουμε. Κάποιες δουλειές απαιτούν πνευματική διαύγεια, άλλες σωματική δύναμη, άλλες συνδυασμό και των δύο. Σε κάποιες δουλειές γραφείου αν γίνει κάποιο λάθος πιθανόν να μπορεί να διορθωθεί, αλλά σε μια γραμμή παραγωγής είναι πιθανό να μην μπορεί να γίνει αυτό και να βγει στην κατανάλωση ένα προϊόν χωρίς να ελεγχθεί", παρατηρεί και συμπληρώνει: "Θα προσπαθήσουμε να βγάλουμε όσο περισσότερες μεταβλητές γίνεται, ούτως ώστε μετά ο κάθε ένας ενδιαφερόμενος να χρησιμοποιήσει επιμέρους κατηγορίες. Αυτό θα είναι ένα δύσκολο κομμάτι για εμάς".

Πώς επιλέχθηκε το Εργαστήριο

Το Εργαστήριο Εργοσπιρομετρίας και Πνευμονικής Αποκατάστασης του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας έχει στο ενεργητικό του μια δράση που ξεκινάει από το 2012 στην αξιολόγηση και αποκατάσταση ασθενών με χρόνια νοσήματα. Στην περίοδο της πανδημίας αξιοποιήθηκε η πολυετής εμπειρία και δημιουργήθηκε ένα οργανωμένο ιατρείο post COVID – long COVID, σε συνεργασία με ένα ευρύ φάσμα ειδικοτήτων: πνευμονολόγους, νευρολόγους, εργοφυσιολόγο, γυμναστές, φυσικοθεραπευτές, διαιτολόγο, νοσηλευτές κ.ά. Το έργο του Εργαστηρίου σε αυτόν τον τομέα έχει διεθνοποιηθεί, μέσα από τις δημοσιεύσεις σε έγκυρα επιστημονικά περιοδικά και παρουσιάσεις σε συνέδρια, με "ηθικούς αυτουργούς" της εξέλιξής του, τους καθηγητές πνευμονολογίας Κωνσταντίνο Γουργουλιάνη και Ζωή Δανιήλ, όπως σημειώνει ο κ. Σταύρου.

"Μέσα από τις διαδικασίες αξιολόγησης με όλες τις μεθόδους που είχαμε - με φυσική κατάσταση, με λειτουργικό έλεγχο του αναπνευστικού, σύσταση σώματος, βιοχημικούς δείκτες, με ερωτηματολόγια, με χρήση όλου του εργαστηριακού εξοπλισμού- δημοσιεύθηκαν ερευνητικά μας έργα, τα οποία χρησιμοποιήθηκαν και για την διαχείριση των ασθενών με long COVID από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας", λέει και προσθέτει: "Άλλες βραβεύτηκαν σε συνέδρια τα τελευταία χρόνια, όπως αυτές που σχετίζονται με την βελτίωση της γνωστικής λειτουργίας μέσω της άσκησης, αλλά και της αποκατάστασης των ασθενών που έχουν νοσήσει από COVID. Επίσης, αναπτύξαμε διεθνείς συνεργασίες, όπως με το Πανεπιστήμιο της Γλασκώβης, με την Ευρωπαϊκή Ακαδημία Νευρολογίας, με το Πανεπιστήμιο του Λιντς και το International Alzheimer's Association".

Η εξ αποστάσεως αποκατάσταση, που υιοθετήθηκε από τον ΠΟΥ

Ερευνητική εργασία του Εργαστηρίου για την εξ αποστάσεως αποκατάσταση ασθενών που έχουν νοσήσει και νοσηλευτεί με COVID-19 λοίμωξη, «υιοθετήθηκε» από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας.

"Η εξ αποστάσεως αποκατάσταση, που αναπτύξαμε λόγω των ειδικών καταστάσεων, όπως αυξημένης μεταδοτικότητας του ιού και περιορισμών μετακινήσεων, διαπιστώσαμε ότι έχει τα ίδια αποτελέσματα με την δια ζώσης, ως προς το κέρδος που αποκομίζει ο ασθενής. Ο ΠΟΥ την προτείνει πλέον ως μέρος της γενικότερης διαχείρισης ασθενών με κορωνοϊό", αναφέρει ο κλινικός εργοφυσιολόγος και μεταδιδακτορικός ερευνητής και προσθέτει: "Μέσα από αυτή την παρατήρηση αναπτύξαμε την διαδικτυακή πλατφόρμα ustep.gr, από την οποία παρέχονται υπηρεσίες τηλε-άσκησης σε ασθενείς που δεν έχουν εύκολη πρόσβαση σε κέντρα αποκατάστασης και εξειδικευμένο προσωπικό".

COVID και Αλτσχάιμερ

Μελέτη επιστημόνων του Εργαστηρίου, με υπεύθυνο τον νευρολόγο, λέκτορα του Πανεπιστημίου της Κύπρου και μεταδιδακτορικό ερευνητή, Γιώργο Βαβουγυιό, έχει διαπιστώσει πως η νόσηση από COVID μπορεί να επιφέρει γνωσιακή έκπτωση σε κάποιες κατηγορίες ασθενών με συγκεκριμένους παράγοντες κινδύνου, "πυροδοτώντας" νωρίτερα το Αλτσχάιμερ, που θα εμφανιζόταν αρκετά χρόνια μετά.

Μέσω της φυσικής δραστηριότητας υπάρχει η δυνατότητα μείωσης της γνωσιακής εξασθένησης, ενώ το θέμα αποτελεί αντικείμενο περαιτέρω μελέτης, σε συνεργασία του Εργαστηρίου και με το International Alzheimer's Association.

Βασίλης Ιγνατιάδης (iatronet.gr)