Κάθε χρόνο στους Ορθοδόξους Χριστιανικούς Ιερούς Ναους, το εσπέρας της Μεγάλης Τρίτης ψάλλονται διάφοροι ύμνοι , αναφερόμενοι στην αμαρτωλή γυναίκα του Ευαγγελίου, η οποία ολίγες ημέρες προ του πάθους του Κυρίου Ιησού, έπλυνε τους πόδας του , τους σπόγγισε με τις μπούκλες των μαλλιών της και τους άλειψε με μύρο.

Κορύφωμα των ύμνων αυτών αποτελεί το  «Μέγα» Δοξαστικόν των Αποστίχων του Όρθρου της Μεγάλης Τετάρτης (Ο Όρθρος ψάλλεται την Τρίτη το εσπέρας), το γνωστόν ως «Τροπάριον της Κασσιανής»,που αρχίζει με τις λέξεις: «Κύριε η εν πολλαίς αμαρτίαις περιπεσούσα γυνή,την Σην αισθομένη, θεότητα ,μυροφόρου αναλαβούσα τάξιν , οδυρομένη μύρα Σοι προ του ενταφιασμού κομίζει…».

Όσοι γνωρίζουν –και οφείλουν να γνωρίζουν- ΕΛΛΗΝΙΚΑ, καταλαβαίνουν το νόημα και την σημασία του Ύμνου.

Με απλά λόγια , μας λέγει: «Κύριε, η γυναίκα που έπεσε σε πολλές αμαρτίες,καταλαβαίνοντας την θεότητά σου, ανέλαβε τάξη μυροφόρου γυναίκας και θρηνώντας φέρνει αρώματα για σένα πριν από τον ενταφιασμό σου…». Μερικοί, εννοούν την… Κασσιανή!   

Σε κάτι τέτοιο «ατόπημα» έπεσαν –και πέφτουν-πολλοί και , αν θυμαμαι καλά,  και η  μεγάλη μας ηθοποιός κ. Άννα Συνοδινού, συζητώντας , προ ετών , σε τηλεοπτική εκπομπή!..

Αυτοί,  λοιπόν, συλλαμβάνονται ιστορικά και υμνολογικά αδιάβαστοι!..

Ο Αρχιμ. π. Δανιήλ  Αεράκης σε ειδικό άρθρο του με τίτλο:

«H Αγία υμνογράφος Κασσιανή και οι τρεις διαστρεβλώσεις της Μ.Τρίτης», επιλέγει:

 «Ο Ιερός Χρυσόστομος υποστηρίζει ότι δύο ήταν οι γυναίκες που άλειψαν με μύρο τον Κύριο. Οι τρεις πρώτοι Ευαγγελιστές αναφέρουν μια και την ίδια γυναίκα, που πήρε την ονομασία πόρνη. Ο Ευαγγελιστής Ιωάννης όμως κάνει λόγο για άλλη γυναίκα, αξιοθαύμαστη και σεμνή, τη Μαρία την αδελφή του Λαζάρου, που άλειψε τα άχραντα πόδια Του σκουπίζοντας τα με τις τρίχες των μαλλιών τη»

 Η Κασσιανή έζησε τον 9ον αίώνα.  Είναι η περικαλλής παρθένος, η έξοχος υμνογράφος, υμνωδός, και ασματογράφος,  μοναχή,  και από τους επισημοτέρους υμνογράφους της Εκκλησίας.

Γνωστή πρέπει να είναι η ιστορία με τα «καλλιστεία» που διοργάνωσεν η αυτοκράτειρα Θεοδώρα, προκειμένου να εκλέξη ο γυιος της Θεόφιλος την καλή του, στα οποία «καλλιστεία» πήρε μέρος και Κασσιανή.

Είχε ευγενική καταγωγή, ήταν ευσεβής και πολυμαθέστατη

 Ο Θεόφιλος , εθαύμασε όλα τα άνθη της ομορφιάς της Ανατολής και Δύσης, που ήρθαν στα «καλλιστεία», μαγεύτηκε από την ωραιότητα της Κασσιανής , θέλησε να δοκιμάση και την πνευματική της ικανότητα και της άπηύθυνε τα λόγια: «άρα ουν εκ γυναικός ερρύη τα φαύλα», δηλαδή από την γυναίκα προήλθαν τα κακά,(εννοώντας την Εύα κ.λπ).

 Και η Κασσιανή με την πνευματική καλλιέργεια και ευστροφία που την διέκρινε απάντησε : «Ναι , βασιλεύ, αλλά και εκ της γυναικός πηγάζει τα κρείττω…», δηλαδή και από τήν γυναίκα προέρχονται τα κάλλιστα,(εννοώντας την Παναγία μας, απόν οποία εγεννήθη ο Χριστός ).

Ο Θεόφιλος στο άκουσμα αυτών των λόγων ήταν σαν να «νικήθηκε» και δίνει το μήλο στην παρακειμένη, επίσης όμορφη, Θεοδώρα …

Η Κασσιανή εγκατέλειψε τα εγκόσμια , έγινε νύμφη του Χριστού, έκτισε μοναστήρι και αφοσιώθηκε στην προσευχή και στην εκκλησιαστική ποίηση.

Συνέθεσε Ύμνους , Τροπάρια, Κανόνες , Γνωμικά , Επιγράμματα.

Από τα γνωστότερα είναι το Δοξαστικόν του Εσπερινού των Χριστουγέννων «Αυγούστου μοναρχήσαντος επι της γης…»,οι πέντε πρώτοι «Ειρμοί»του Κανόνος του Μ. Σαββάτου «Κύματι θαλάσσης…»(ψαλλονται Μ. Παρασκευή το εσπέρας, και την νύκτα πρίν από την Ανάσταση) και τα οποία μελοποίησε ο Μάρκος Μοναχός, ενώ τις ωδές από την ΣΤ΄ μέχρι και την Η΄ έγραψε και μελοποιησε ο Κοσμάς ο Μελωδός,

Να θυμίσουμε εδώ πως και η Λογοτεχνία εχει αμιλλα περί την μετάφραση και λογοτεχνική απόδοση του τροπαρίου.

Οι ποιηταί Κωστής Παλαμάς , Στέλιος Σπαράντζας, ο συμπατριώτης μας Φιλόλογος και Λογοτέχνης, αείμνηστος Κώστας Παππάς(εκ Γόμφων )κ.ά.,  το απέδωσαν με θαυμάσιους ποιητικούς στίχους…

Ο Λογοτέχνης και ποιητής Λέανδρος Μίχας, το τροπάριο αυτό το έχει σε  παράφραση, που αρχίζει: «Κύριε, εγώ που αμάρτησα πολύ σε σένα το Θεό μου σαν μυροφόρος  έρχομαι με σπαραγμό και κλάμα να σε γιομίσω αρώματα στο μνήμα πριν σε βάλουν...».

 Ο κ. Λέανδρος Μίχας τον Απρίλη του 1965  μίλησε  στην όρθοδοξη  χριστιανική  μουσικοφιλολογική εκδήλωση  που διοργάνωσε  το Σωματείο Ιεροψαλτών Θεσσαλονίκης «Ιωάννης ο Δαμασκηνος»  στην αίθουσα Μακεδονικών Σπουδών Θεσσαλονίκης , με θέμα:«Η αμαρτωλός του Ευαγγελίου». Η πολυμελής χορωδία του Σωματείου με  τον αείμνηστο Αθανάσιο Καραμανη,  Πρωτοψάλτη του Μητροπολιτικού Ναού  Γρηγορίου Παλαμά, έψαλε με επιτυχία  ιδιόμελα της Μ. Τετάρτης και το αργό Δοξαστικό των Αποστίχων «Κύριε, η εν πολλαίς αμαρτίαις…» Πέτρου Λαμπαδαρίου του Πελοποννησίου.

Στην εκδήλωση εκείνη, ιδιαίτερη συγκίνηση προκάλεσε  η παράφραση  του ποιήματος της Κασσιανής που έγινε από τον ομιλητή.

Επιθυμία του ποιητή ήταν να αποτετελέσει ολοκληρωμένη προσφορά  για πνευματική καθοδήγηση και ψυχική ωφέλεια σε –εκτός Ναού-χριστιανικές συγκεντρώσεις  και δημόσιες εκδηλώσεις.  Εν συνεχεία  το εμολοποίησε ο αείμνηστος Πρωτοψάλτης καὶ Μουσικοδιδάσκαλος Αβραάμ  Ευθυμιάδη (Περιλαμβάνεται στὸ μνημειώδες έργον του «ΥΜΝΟΛΟΓΙΟΝ ΦΩΝΑΙΣ ΑΙΣΙΑΙΣ» (Όρθρος , σελ. 844-854, απ’ όπου και η πληροφορίες αυτές).

Γυρνάμε στο «Τροπάριον», που λέγει καθαρά: «προ του ενταφιασμού».

Και για σωστή ενημέρωση των φιλομαθών, φιλομούσων  και φιλακολούθων, αδελφών μας ορθοδόξων χριστιανών, παραθέτουμε και το «ΥΠΟΜΝΗΜΑ ΤΟΥ ΤΡΙΩΔΙΟΥ» της ημέρας αυτής:

 «Τη αγία και μεγάλη Τετάρτη της αλειψάσης τον Κύριον μύρω πόρνης γυναικός μνείαν ποιείσθαι οι θειότατοι Πατέρες εθέσπισαν, ότι προ του σωτηρίου πάθους  μικρόν τούτο γέγονεν». Και οι στίχοι : «Γυνή βαλούσα Χριστού Μύρον, Την Νικοδήμου προύλαβε σμυρναλόην».  Ξεκάθαρα πράγματα! 

Το περίφημον αυτό «Τροπάριον» της υμνογράφου Κασσιανής, πολλοί Μουσουργοί εφιλοτιμήθησαν να το μελοποιήσουν.

 Ο περικλεής(=ονομαστός) μουσουργός του ΙΗ αίώνοςΛαμπαδάριος ταῆς Μεγάλης του Χριστού Ἐκκλσίας Πέτρος ο Πελοποννήσιος συναγωνίσθηκε την ποιητικήν τέχνην με την τέχνην της μουσικής, έχοντας και ως πρότυπον το του Δανιήλ , του Πρωτοψάλτου, του από Τυρνάβου Θεσσαλίας(συνέψαλαν στον Πατριαρχικό Ναό) και έδωσε περισσότερη προσοχή στην ζωντανή έκφραση της εννοίας.

Διαπρεπείς Πρωτοψάλται της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας και άλλοι πολλοί, αυτό ψάλλουν με ωρισμένες ας πούμε «διασκευές» (χάριν, ας πού με, της «ψαλτικής ερμηνείας»). Είναι κατά την γνώμην επιφανών μουσικών «Το μόνον κοινού σεβασμού απολαύον». Διαρκεί περί τα  δεκα οκτώ με είκοσι λεπτά.

Οι καλλίφωνοι, καταρτισμένοι και πεπαιδευμένοι συνάδελφοι Ιεροψάλται, βάζουν τον καλλίτερο εαυτό τους για την απόδοσή του. Είναι ασυναγώνιστον, αφθάστου κάλλους και δημιουργεί ανάλογα συναισθήματα, όταν μάλιστα ψάλλεται , ει δυνατόν, και από πολυμελη και συγκροτημένον Βυζαντινόν χορόν. Όμως είναι συντομώτερα μελισμένο και από τον περιώνυμο Πέτρο και από αλλους μεταγενεστέρους ( Θεοδωρος Παπα-Παράσχου-Φωκαεύς, Ίω.Σακελλαρίδης  κ.λπ.)

 Απόψε, Μεγάλη Τρίτη, 7/4/2015, στον Ι. Ν. Ζωοδόχου Πηγής θα ψαλή το συντομώτερο  μουσούργημα του άρχοντος Πρωτοψάλτου της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας( γύρω στα 8-9 λεπτά) αειμνήστου Κωνσταντίνου Πρίγγου +1964,(από το φρουτοφόρον Πήλιον , για να θυμηθούμε και τον λόγιον Γυμνασιάρχην-Λυκειάρχην , Συγγραφέα  καὶ Πρωτοψάλτην ἐπ[]ι σειρὰν ετών στονΙ.Ν.Παναγίας Φανερωμένης Τρικάλων αείμνηστον Βασιλειον  Καλυβιώτην).

 Θα ψαλή υπό του Πρωτοψάλτου του Ναού Πολυχρόνη Νταλάση και του Λαμπαδαρίου του ιδίου Ναού Παναγιώτου Παπαγεωργίου(το θαυμάσιον και αρμονικόν «δίδυμον» Ιεροψαλτών του Ναού), που θα πλαισιωθούν και άπό άλλους,  που θα προσέλθουν στα αναλόγια.

 Είναι σε καλαίσθητη γραφὴ με γραμματοσειρὰ Βυζαντινῆς Μουσικὴς από τόν Πολυχρόνη Νταλάση.

Μὲ βάση την «ΜΕΓΑΛΗ ΕΒΔΟΜΑΔΑ» του Κωνσταντίνου Πρίγγου, την «ΜΕΓΑΛΗ ΕΒΔΟΜΑΔΑ» του Κωνσταντίνου Πρίγγου, έκδοσις ΑΠΟΣΤΟΛΙΚΗΣ ΔΙΑΚΟΝΙΑΣ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ, σελίδες 485 ΑΘΗΝΑ 2006. Η εν λόγω έκδοση ( συνοδεύεται και από δύο CD, που ύμνους της Μ. Εβδομάδος, καὶ το Δοξαστικόν  ψάλλει ο ίδιος Πρίγγος) έγινε με επιμέλεια του Γεωργίου Ν. Κωνσταντίνου Διδάκτορος του Τμήματος Μουσικών Σπουδών του Ιονίου Πανεπιστημίου.

Πολυχρόνης Νταλάσης, Διδάσκαλος, Καθηγητής Μουσικής, Μουσικοδιδάσακαλος Βυζ. Μουσικής,  Πρωτοψάλτης Ι.Ναού Ζωοδόχου Πηγής