Μαγεία και ξωτικά, λαϊκά μπουζούκια και παλιά αρχοντικά, νοητές διαδρομές στην Ιστορία αλλά και πολύ αληθινές σε παραποτάμιους περιπάτους στον Ληθαίο• στα Τρίκαλα συμβαίνουν πολλά που δεν πρέπει να χάσεις.
Αν ακούς Τρίκαλα και σκέφτεσαι τον Τσιτσάνη, δίκιο έχεις. Αν σκέφτεσαι τον Μύλο των Ξωτικών, πάλι δίκιο έχεις. Αν σκέφτεσαι το ποτάμι και την περατζάδα στις όχθες του και τη γαλλική γέφυρα, τα αμέτρητα ποδήλατα, το αρχοντικό Βαρούσι και τα ταβερνάκια στα Μανάβικα, πάλι δίκιο έχεις.
Τα Τρίκαλα εν τέλει είναι μια πόλη που δεν το περιμένεις πως μπορεί να είναι τόσο όμορφη• και τόσο ζωντανή. Κίνηση, ζωή, δραστηριότητα, παλιές και σύγχρονες συνοικίες, πόλη της μουσικής και της τεχνολογίας. Κέντρο των Τρικάλων είναι η πολύβουη πλατεία Ηρώων Πολυτεχνείου• αυτή που μέχρι να υιοθετήσει το σημερινό της όνομα την είπαν και Ρήγα Φεραίου, αργότερα και Αμερικανών. Το πέρα-δώθε εδώ είναι ασταμάτητο, κάθε ώρα της μέρας, και λογικό μια και από εδώ ξεκινάς για να πας παντού στα Τρίκαλα. Η στάθμευση είναι ένα κάποιο ζήτημα, αλλά και αυτό λύνεται.
Μια πρώτη διαδρομή που ξεκινάει από εδώ περνά πρώτα από την περίφημη γαλλική γέφυρα, μία από τις δέκα συνολικά που περνούν πάνω από τον ποταμό Ληθαίο που διασχίζει την πόλη. Η γέφυρα κατασκευάστηκε στη Γαλλία, εξ ολοκλήρου από χυτοσίδηρο, μεταφέρθηκε στα Τρίκαλα το 1886, έχει μήκος 31 μ. και ύψος 6,3 μ., και καθώς η πρόσβαση επιτρέπεται μόνο σε πεζούς και ποδήλατα, είναι ό,τι πρέπει για ρέμβη με φόντο το ποτάμι.
Παρεμπιπτόντως, οι Τρικαλινοί είναι υποδειγματικοί στην οδική τους συμπεριφορά. Οχι μόνο αγαπούν ιδιαίτερα το ποδήλατο και το χρησιμοποιούν κατά κόρον, μα και οι οδηγοί εδώ σέβονται τον πεζό, τηρώντας ευλαβικά τις διαβάσεις πεζών. Αλλα ήθη.
Η γαλλική γέφυρα λοιπόν σε φέρνει στην αρχή της πολυσύχναστης οδού Ασκληπιού, τον δρόμο με τη μεγαλύτερη εμπορική κίνηση που σπάνια θα πετύχεις χωρίς κόσμο. Καφετέριες, καταστήματα και ταχυφαγεία δεν σταματούν ποτέ. Ξεκινά ως πεζόδρομος, συνεχίζει ως δρόμος της κυκλοφορίας και αν τον ακολουθήσεις μέχρι τέλος θα σε φέρει μέχρι τον σιδηροδρομικό σταθμό και τον Μύλο Ματσόπουλου.
Ο Μύλος είναι ένα εντυπωσιακό βιομηχανικό συγκρότημα (περίπου εκατό στρεμ.) που κατά το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου λειτουργεί ως βιομηχανικό μουσείο και χώρος πολλαπλών πολιτιστικών εκδηλώσεων (φιλοξενεί θέατρο, σινεμά, συνεδριακό κέντρο).

Σήμα κατατεθέν της πόλης το Ρολόι στο κάστρο

Τα Χριστούγεννα, όμως, και για περισσότερο από έναν μήνα, μετατρέπεται σε «Μύλο των Ξωτικών», μια ονειρεμένη χώρα παιχνιδιού και διασκέδασης για μικρούς και μεγάλους, σε μια πρωτοβουλία που ξεκίνησε πριν από λίγα χρόνια, αγαπήθηκε σε χρόνο μηδέν και καθιερώθηκε ως αναπόσπαστος θεσμός των χειμερινών Τρικάλων. 
Επιστρέφοντας στη μεταλλική γέφυρα, μπορείς να κάνεις έναν χαλαρό περίπατο στις ειδικά  διαμορφωμένες όχθες του ποταμού Ληθαίου και έπειτα να συνεχίσεις τη βόλτα προς την αντίθετη πλευρά της πλατείας Ηρώων Πολυτεχνείου, προς την Παλιά Πόλη των Τρικάλων. Και ξέρεις, το ιστορικό της Παλιάς Πόλης πηγαίνει πραγματικά πολύ πίσω, μέχρι την 4η π.Χ. χιλιετία και την αρχαία Τρίκκη.
Το υγιεινό κλίμα της περιοχής, με τον κάμπο αλλά και την ευεργετική επίδραση των δροσερών ρευμάτων από την Πίνδο έκαναν τους αρχαίους Ελληνες να τοποθετήσουν εδώ τη γενέτειρα του Ασκληπιού, του γιου της Ιατρικής.
Η παράδοση μάλιστα θέλει τους γιους τους, Μαχάονα και Ποδαλείριο, να συμμετέχουν στον Τρωικό πόλεμο, ο πρώτος μάλιστα ήταν που θεράπευσε τις πληγές του τραυματισμένου Μενέλαου. Εντοπίστηκαν μάλιστα και ερείπια του τοπικού Ασκληπιείου, του επιφανέστερου του αρχαίου κόσμου, επί της σημερινής λεωφόρου Σαράφη.

Η γλυκύτατη Μαρούλα Κλιάφα μάς ξεναγεί στο Μουσείο Κλιάφα

Αρχοντικό Βαρούσι
Κατά τα ύστερα χρόνια, η Τρίκκη συνέχισε να παίζει κομβικό ρόλο στην περιοχή, γνώρισε την κατοχή πολλών εισβολέων και άρχισε να αναβαθμίζεται αισθητά μετά την απελευθέρωση (1881), όταν και άρχισε να αλλάζει πρόσωπο, να κατασκευάζονται νέοι δρόμοι και πλατείες και το κέντρο της να μετατοπίζεται από τις παρυφές του Κάστρου προς το ποτάμι.
Τότε χτίστηκαν και πολλά από τα σημερινά αρχοντικά, η πόλη άρχισε επισήμωςνα αποκαλείται Τρίκαλα, μεγάλωσε με την εγκατάσταση πολλών Βλάχων της Πίνδου, αλλά και Καραγκούνηδων από τον κάμπο, το 1906 έγινε η πρώτη θεσσαλική πόλη με ηλεκτρικό ρεύμα, υποδέχτηκε πρόσφυγες, άρχισε να αναπτύσσεται βιομηχανικά (κυρίως με τη δημιουργία του Παγοποιείου Κλιάφα, που σήμερα φιλοξενεί το ομώνυμο βιομηχανικό μουσείο), ώσπου ήρθε ο σεισμός του ’54 και έπειτα ο σεισμός της αντιπαροχής για να χαθούν κάποια από τα ιστορικά κτίρια.
Τα Τρίκαλα είναι μια πόλη φιλική στον άνθρωπο: οι Τρικαλινοί αγαπούν πολύ το ποδήλατο, σέβονται τις διαβάσεις και γενικά είναι υποδειγματικοί όσον αφορά την οδική τους συμπεριφορά Μια γερή γεύση από το αρχοντικό παρελθόν των Τρικάλων θα πάρεις στο Βαρούσι, την παλιά χριστιανική συνοικία κάτω από το Κάστρο.
Κάποτε θεωρούνταν και ως η αριστοκρατική γειτονιά, εξ ου και τα πάμπολλα διώροφα αρχοντικά με τα σαχνισιά και τα χαγιάτια, με τη χαρακτηριστική λιθοδομή στο ισόγειο και τους τσατμάδες με το ξύλο στον όροφο.

Το ποδήλατο είναι αγαπημένο μέσο μετακίνησης των Τρικαλινών


Απ’ όσα παλιά αρχοντικά θα δεις στο Βαρούσι δεν διατηρούνται όλα στην ίδια καλή κατάσταση, γίνονται ωστόσο κατά καιρούς πολλές προσπάθειες αποκατάστασης. Σχεδόν όπου και να βρίσκεσαι στο Βαρούσι δεν γίνεται να μη σηκώσεις το κεφάλι και να δεις το Ρολόι, το περίφημο σήμα-κατατεθέν των Τρικάλων.
Το Ρολόι βρίσκεται μέσα στο βυζαντινό Κάστρο (δωρεάν είσοδος) και ανεγέρθηκε το 1936, στη θέση όπου μέχρι τότε βρισκόταν μια πελώρια καμπάνα που είχαν στήσει παλαιότερα οι Τούρκοι. Το ίδιο το κάστρο ήταν κάποτε ένα από τα ισχυρότερα φρουριακά συγκροτήματα της Θεσσαλίας, ελέγχοντας μάλιστα τα περάσματα για την Πίνδο και την Ηπειρο.
Στην είσοδο του κάστρου λειτουργεί καφετέρια, ενώ στον περίβολο υπάρχουν δύο φανοστάτες και μια... παρανόηση. Πολλοί θεωρούν πως πρόκειται για τους φανοστάτες όπου το 1945 κρέμασαν τα κεφάλια του Αρη Βελουχιώτη και του Τζαβέλλα, ωστόσο έγκυροι μελετητές υποστηρίζουν πως απλώς πρόκειται για φανοστάτες της ίδιας εποχής, οι «αυθεντικοί» ωστόσο που βρίσκονταν στην κεντρική πλατεία έχουν πια καταστραφεί. Απέναντι από το Κάστρο εκτείνεται ο λόφος του Προφήτη Ηλία, με τον ζωολογικό κήπο (δωρεάν είσοδος).

Mουσικός και οργανοποιός, ο Θοδωρής Γκόλιας συνεχίζει την τοπική παράδοση στη λαϊκή μουσική


Στα μέρη του Τσιτσάνη
Επιστροφή στο Βαρούσι κι από κει στα Μανάβικα, την παλιά κακόφημη συνοικία που σήμερα όμως έχει μετατραπεί σε έναν γαστριμαργικό παράδεισο, με ένα σωρό περιποιημένα εστιατόρια να γεμίζουν κάθε βράδυ από κόσμο.
Ο Μύλος Ματσόπουλου τα Χριστούγεννα «μεταμορφώνεται» σε Μύλο των Ξωτικών
Στα Μανάβικα ξεχωρίζει η τεράστια τοιχογραφία (150 τ.μ.) που φιλοτεχνήθηκε το 2006 από Γάλλους καλλιτέχνες στο πλαίσιο ενός προγράμματος αισθητικής αναβάθμισης κτιριακών όψεων. Αναπαριστά μια λαϊκή γειτονιά, όμως σε ένα από τα μπαλκόνια της  πεικονίζεται ο θρυλικός Βασίλης Τσιτσάνης, ένας από τους μεγαλύτερους Ελληνες λαϊκούς συνθέτες.
Γέννημα-θρέμμα Τρικαλινός, ο Τσιτσάνης ανανέωσε για τα καλά τη λαϊκή μουσική, με στίχους και μελωδίες που απομακρύνονταν από το ρεμπέτικο και παρέπεμπαν περισσότερο στη Δύση, αγαπήθηκε όσο λίγοι και οι Τρικαλινοί ποτέ δεν έπαψαν να τον τιμούν. Σύντομα αναμένεται να λειτουργήσει και το Μουσείο Τσιτσάνη, στις παλιές φυλακές• στις ίδιες φυλακές που μάλλον αναφέρεται και το περίφημο άσμα του Σακαφλιά που «σκοτώσανε στα δυο στενά»...

Στο Κουρσούμ Τζαμί και το μαυσωλείο του

Τέλος, επιβάλλεται στα Τρίκαλα μια επίσκεψη στο μεγαλοπρεπές Κουρσούμ Τζαμί, έργο του ελληνικής καταγωγής Μιμάρ Σινάν (16ος αι.), το μεγαλύτερο και πιο περίτεχνο σωζόμενο τέμενος στην Ελλάδα. Σήμερα αποτελεί έναν από τους κορυφαίους χώρους πολιτιστικών εκδηλώσεων στην πόλη• όποτε και να περάσεις, κάποια έκθεση θα φιλοξενείται εδώ.
Μη φύγεις όμως από τα Τρίκαλα νομίζοντας πως η πόλη δεν έχει να καυχιέται παρά μόνο για το παρελθόν της• λάθος! Τα Τρίκαλα επενδύουν στο μέλλον και ιδιαίτερα μάλιστα στην τεχνολογία αιχμής: είναι μία από τις έξι ευρωπαϊκές πόλεις που συμμετέχουν σε ένα φιλόδοξο ευρωπαϊκό πρόγραμμα που προτείνει την κυκλοφορία λεωφορείων χωρίς οδηγό!
Η λειτουργία αυτών των λεωφορείων (4, 12 και 15 επιβατών) θα ξεκινήσει πιλοτικά μέσα στο 2015, θα κινούνται όχι σε ράγες, αλλά κανονικά στον δρόμο με ταχύτητες που δεν θα ξεπερνούν τα 20 χλμ., μια και θα περνούν και από πολυσύχναστες διασταυρώσεις, και το δρομολόγιό τους σχεδιάζεται να ξεκινά από την οδό Βουλής και να καταλήγει στην κεντρική πλατεία Ηρώων Πολυτεχνείου. Κι αν ήταν από καμιά μεριά κι ο Τσιτσάνης, όλο και κάποιο τρόπο θα έβρισκε για να τιμήσει με τις πενιές κι αυτό το νέο επίτευγμα των συντοπιτών του.


Ο Μύλος Ματσόπουλου τα Χριστούγεννα «μεταμορφώνεται» σε Μύλο των Ξωτικών

Κείμενο: Γιάννης Μαντάς
Φωτογραφίες: Παναγιώτης Σαρρής
thetravelbook.gr