Μεσημέρι Σαββάτου. Ο μπεζ μεταλλικός συρμός των Ελληνικών Ηλεκτρικών Σιδηροδρόμων αγκομαχά για να μεταφέρει τους εκατοντάδες ανθρώπους που βρίσκονται στριμωγμένοι σαν σαρδέλες στα τέσσερα βαγόνια του. Η συζήτηση σε όλα τα βαγόνια κοινή, λες και αποτελούν μία μεγάλη παρέα: ο στίβος. Το ημερολόγιο γράφει 24 Οκτωβρίου 1970.

Οι πόρτες του συρμού ανοίγουν στο Νέο Φάληρο. Οι επιβάτες κατευθύνονται βιαστικά προς το, ανακατασκευασμένο από το 1964, στάδιο «Γεώργιος Καραϊσκάκης». Μαζί με αυτούς καταφτάνουν με αυτοκίνητα ή και με τα πόδια και άλλοι άνθρωποι, κάθε ηλικίας. Σιγά σιγά, οι τσιμεντένιες κερκίδες γεμίζουν. Οι εφημερίδες της εποχής έγραψαν για 10.000 φιλάθλους. Τι ήταν, όμως, αυτό που είχε κάνει τόσες χιλιάδες ανθρώπους να βρεθούν στο φαληρικό στάδιο;


Η στιγμή του θριάμβου στο «Καραϊσκάκη». Ο Χρήστος Παπανικολάου περνάει τον πήχυ στα 5,49 μέτρα στις 24 Οκτωβρίου.

Εκείνη την εποχή, ο στίβος είχε χιλιάδες ενεργούς φίλους και έφτανε μία διεθνής ημερίδα για να γεμίσει ένα στάδιο. Πολλώ μάλλον όταν την ημερίδα τη διοργάνωνε ο Χρήστος Παπανικολάου. Ο γεννημένος στους πρόποδες του Κόζιακα, στο χωριό Διάβα της Καλαμπάκας, αθλητής ανήκε στους κορυφαίους του κλασικού αθλητισμού, όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και σε διεθνές επίπεδο. Είχαν περάσει μόλις έξι χρόνια από την ημέρα που κατέρριψε για πρώτη φορά το πανελλήνιο ρεκόρ στο άλμα επί κοντώ (4,73 στο Κάιρο το 1964) και οι Ελληνες φίλαθλοι είχαν βρει τον δικό τους «βασιλιά των αιθέρων». Φυσικά, το πανελλήνιο ρεκόρ δεν έμεινε στα 4,73. Σε μια εποχή που ο Σεργκέι Μπούμπκα βρισκόταν σε νηπιακή ηλικία και τα φάιμπεργκλας (fiberglass) κοντάρια δεν ήταν εξελιγμένα, με γραφίτη και υπερενισχυμένα, ο Τρικαλινός άλτης ανέβαζε τον πήχυ των ρεκόρ όχι έναν έναν πόντο αλλά δέκα δέκα. Είχε πρωταγωνιστήσει σε Βαλκανικούς και Μεσογειακούς, που εκείνη την εποχή ήταν σπουδαίοι αγώνες, στο ευρωπαϊκό πρωτάθλημα της Βουδαπέστης (1966) ήρθε δεύτερος με άλμα στα 5,05 και στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1968, στο Μεξικό, ήρθε τέταρτος με άλμα στα 5,35, που αποτέλεσε και ευρωπαϊκό ρεκόρ. Ο καημός του, όμως, ήταν ένας: το παγκόσμιο ρεκόρ. Για να το πετύχει διοργάνωνε ημερίδες γιατί ήθελε να προσθέσει το όνομά του και σε αυτή τη «χρυσή» λίστα του στίβου. Η ημερίδα της 24ης Οκτωβρίου ήταν μία από αυτές.

Στόχος, η διάκριση στο «Καραϊσκάκη»

Εκείνη την εποχή μπορεί να μην υπήρχε ο σημερινός πλουραλισμός των ΜΜΕ, αλλά όλοι οι φίλαθλοι ενημερώνονταν, ως επί το πλείστον από τις εφημερίδες, για τα κατορθώματα του αγαπημένου τους αθλητή και γνώριζαν τα όνειρά του. Ο Χρήστος Παπανικολάου ήθελε να προλάβει να κάνει δικό του το παγκόσμιο ρεκόρ πριν ολοκληρωθεί η σεζόν του ανοικτού στίβου. Το παγκόσμιο ρεκόρ (5,46) ανήκε στον μεγάλο αντίπαλό του, τον Βόλφγκανγκ Νόρντβιγκ. Τον Ανατολικογερμανό που για πέντε εκατοστά τού είχε στερήσει τη χαρά να φέρει στην Ελλάδα το Ολυμπιακό μετάλλιο από το Μεξικό. Ο κάτοχος πτυχίου στη φυσική και με διδακτορικό στην οικονομία ήταν ο πρωταγωνιστής και στο ευρωπαϊκό πρωτάθλημα του 1969, στο «Καραϊσκάκη», ενώ ο Ελληνας αθλητής που είχε καταληφθεί από το άγχος για την πρωτιά δεν πέρασε τα 5,20 μ. και έμεινε στην τέταρτη θέση. Ο Παπανικολάου είχε ομολογήσει σε φίλους του ότι ένιωθε πως χρωστάει μία μεγάλη χαρά στους Ελληνες. Και αυτή η χαρά ήθελε να έρθει σε αυτό το στάδιο, όπου θεωρούσε ότι το 1969 έζησε μία μικρή... ταπείνωση.

Ετσι, κάθε εβδομάδα διεξήγε στο «Καραϊσκάκη» και μία ημερίδα. Στις 28 Σεπτεμβρίου υπερέβη μόνο τα 5,15 μ., στις 5 Οκτωβρίου τα 5,32 μ., στις 12 Οκτωβρίου τα 5,20 μ. και στις 19 Οκτωβρίου τα 5,35 μ. Κάποιοι φίλαθλοι είχαν απογοητευτεί και αρκετοί ήταν εκείνοι που αποφάσισαν να μην κατέβουν στις 24 Οκτωβρίου στο φαληρικό στάδιο, κάτι που με τα μέσα μαζικής μεταφοράς της εποχής ισοδυναμούσε με ταξίδι.

«Ο κόσμος αγαπούσε τον στίβο. Υπήρχε κοινό. Με τον Παπανικολάου κάναμε μαζί προπόνηση. Κυνήγαγε να πετύχει το παγκόσμιο ρεκόρ. Εκείνη την ημέρα δεν θα την ξεχάσω ποτέ. Ο καιρός ήταν καλός, αλλά φυσούσε λίγο, κάτι που δυσκόλευε τις προσπάθειες των αθλητών. Ετσι, οι κριτές αποφάσισαν να γυρίσουν το στρώμα από την άλλη πλευρά», δήλωσε στην «Κ» ο μετέπειτα πρωταθλητής του επί κοντώ και σήμερα προπονητής Δημήτρης Κυτέας.



Πανηγυρισμός για την κατάληξη μια πολύμηνης προσπάθειας

Στο στάδιο «Καραϊσκάκη», ο αθλητής του Παναθηναϊκού είχε απέναντί του τους Π. Καράγιοβιτς (Βελιγράδι), Παντελή Νικολαΐδη και Πελοπίδα Ηλιάδη. Οι αθλητές εμφανίστηκαν στον αγωνιστικό χώρο στις 3.45 μ.μ. και οι επευφημίες του πλήθους ακούστηκαν σε ολόκληρη την περιοχή. Τα άλματα άρχισαν από χαμηλά ύψη και στις 5.10 μ.μ. ο άνεμος άλλαξε φορά και άρχισε να πνέει αντίθετα. Ο έφορος του αγώνα έδωσε εντολή να χρησιμοποιηθεί το σκάμμα προς τον Πειραιά. Στις 5.30 μ.μ. όλοι οι αντίπαλοι του πρωταθλητή μας είχαν εγκαταλείψει την προσπάθεια. Ο Νικολαΐδης (μετέπειτα βουλευτής του ΠΑΣΟΚ) έμεινε στα 4,40 μ., ο Καράγιοβιτς στα 4,20 μ., ενώ ο Ηλιάδης που αγωνιζόταν εκτός συναγωνισμού υπερέβη τα 4,40 μ.


Ο 29χρονος Παπανικολάου είχε μείνει μόνος με τον πήχυ. Ηξερε πως τα περιθώρια για την επίτευξη του ρεκόρ είχαν, για εκείνη τη χρονιά, στενέψει. Πέρασε με την πρώτη τα 5,00 μ. Ακολούθησαν τα 5,20... Εκανε δικό του και αυτό το ύψος με χαρακτηριστική άνεση. Ο πήχυς τοποθετήθηκε στα 5,47 μ. Εναν πόντο πάνω από το παγκόσμιο ρεκόρ του Ανατολικογερμανού. Η μεγάλη ώρα είχε φτάσει. Οι φίλαθλοι κρατούν την αναπνοή τους. Οι δείκτες του ρολογιού έδειχναν 5.49 μ.μ. και ο Παπανικολάου καρφώνει το κοντάρι στη βαλβίδα και αρχίζει η πτήση για το όνειρό του. Το άλμα είναι άψογο τεχνικά. Το σώμα ακουμπά ελάχιστα τον πήχυ και προσγειώνεται στο στρώμα. Ο πήχυς, όμως, έμεινε ψηλά να ταλαντεύεται στον αττικό ουρανό. Ο Παπανικολάου τον κοιτάζει και οι πανηγυρισμοί αρχίζουν.

«Τινάχθηκε στον ουρανό σαν πύραυλος!»

Το 1970, στο «Καραϊσκάκη», οι κερκίδες χωρίζονταν από τον στίβο με κάγκελα και μία τάφρο. Τίποτα από αυτά, όμως, δεν στάθηκε ικανό να εμποδίσει τους φιλάθλους να μπουν στον αγωνιστικό χώρο όταν είδαν τον Πανανικολάου να πανηγυρίζει. Ενας από αυτούς τού έδωσε το χρυσό δαχτυλίδι που φορούσε, αφέτης πυροβόλησε στον αέρα από τη χαρά του και όλοι οι αθλητές που αγωνίζονταν σε άλλα αγωνίσματα σταμάτησαν τις προσπάθειες για να τον συγχαρούν. Ηταν το πρώτο παγκόσμιο ρεκόρ Ελληνα αθλητή και το πρώτο για Βαλκάνιο μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Οι ιαχές «Ελλάς - Ελλάς» και «Παπανικολάου» ακούστηκαν μέχρι το λιμάνι του Πειραιά.

Οι κριτές προσπάθησαν μέσα στη φορτισμένη συναισθηματικά ατμόσφαιρα να μετρήσουν το ύψος για να επικυρώσουν το ρεκόρ. Και όταν μετράνε βλέπουν έκπληκτοι ότι το ύψος είναι 5,49, όσο δηλαδή έγραφε και το ρολόι όταν ο ρέκορντμαν ξεκινούσε την ιστορική προσπάθεια. Ο πίνακας αλλάζει και γράφει 5,49 μ. Αρχικά, οι φίλαθλοι νομίζουν ότι πρόκειται για νέα προσπάθεια, κάνουν ησυχία, αλλά όταν μαθαίνουν ότι το ρεκόρ του άλτη μας ήταν τρία εκατοστά πάνω από το ρεκόρ του Ανατολικογερμανού αρχίζουν νέοι πανηγυρισμοί.

Ο Χρήστος Παπανικολάου μεθυσμένος από την ατμόσφαιρα ζήτησε να μπει ο πήχυς στα 5,54 μ. Οι φίλαθλοι, όμως, ήταν αδύνατον να συγκρατηθούν, να μείνουν ήρεμοι και να τον αφήσουν να συγκεντρωθεί. Το 5,49 που έγραφε ο πίνακας έμοιαζε να τους έχει... αφιονίσει. Απέτυχε στα 5,54 μ. και πνίγηκε στις αγκαλιές του κοινού.

«Αφήστε με, δεν μπορώ να μιλήσω, πνίγομαι», ήταν η πρώτη δήλωσή του. «Θαυμάσια βραδιά. Αξέχαστη. Εμείς οι μικροί είχαμε τρελαθεί. Ηταν πρωτόγνωρο ένας Ελληνας αθλητής να πετυχαίνει παγκόσμιο ρεκόρ», μας είπε ο Δημήτρης Κυτέας.

Αυτές οι αγκαλιές διήρκεσαν περισσότερο από μία ώρα. Ο νέος κάτοχος του παγκόσμιου ρεκόρ κατάφερε να μπει στην «Alfa Romeo Giulia» του μόλις στις 7 το απόγευμα. Αλλά και το ταξίδι προς το σπίτι του, στο Παγκράτι, δεν το έκανε μόνος του. Οσοι θεατές διέθεταν αυτοκίνητα τον ακολούθησαν μέχρι εκεί, κορνάροντας σε όλη τη διάρκεια της διαδρομής. Η ονειρεμένη και ιστορική βραδιά ολοκληρώθηκε για τον πρωταθλητή με μία δεξίωση σε ταβέρνα της Βάρης από τον, τότε γενικό γραμματέα Αθλητισμού, Κωνσταντίνο Ασλανίδη.

Οι εφημερίδες της εποχής έγραψαν: «Τινάχθηκε στον ουρανό σαν πύραυλος!» και «Ο άθλος του 1970». Η επίδοση έγινε βασικό θέμα ακόμα και στη γαλλική Equipe (Le jour de gloire de Christos Papanicolaou), ενώ το περιοδικό Track and Field News τον αποκάλεσε «Γιο του Ολύμπου».

Το παγκόσμιο ρεκόρ του Χρήστου Παπανικολάου άντεξε μέχρι τις 8 Απριλίου 1972. Το κατέρριψε με 5,51 μ. ο Σουηδός Κίελ Ισάκσον, σε αγώνες στο Τέξας. Ο αθλητής του Παναθηναϊκού, που κλείδωσε στο χρονοντούλαπο το ρεκόρ του Ανατολικογερμανού Βόλφγκανγκ Νόρντβιγκ, έμεινε στη μνήμη των φίλων του στίβου –και στην Ιστορία– ως ο πρώτος Ελληνας κάτοχος παγκοσμίου ρεκόρ. Η ιστορία ή μάλλον η Διεθνής Ολυμπιακή Επιτροπή, όμως, του χρωστάει και ένα Ολυμπιακό μετάλλιο, καθώς, σύμφωνα με τα αρχεία της «Στάζι», ο τρίτος στους Ολυμπιακούς του Μεξικού και βασικός αντίπαλός του, Βόλφγκανγκ Νόρντβιγκ, έκανε χρήση απαγορευμένων ουσιών.

Σπυριδούλα Σπανέα (Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ)