Γενάρης μήνας και ο καιρός θα μας τρελάνει, αφού ο ήλιος καίει απέραντος! Οι παλιοί στα χωριά έλεγαν: «Δέκα μέρες Γεναράκη σαν μικρό καλοκαιράκι». Ελεγαν, όμως, και τούτο: «Γενάρης χωρίς χιόνι, κακό μαντάτο»… Ό,τι και να έχουν πει οι παλιοί, οι νέοι που μελετούν τα παρόντα καιρικά φαινόμενα και προβλέπουν τα μελλούμενα, έχουν αρκετά στοιχεία «στα χέρια» τους για να συμφωνήσουν: Ο χειμώνας είναι ακόμα πίσω κι έρχεται βαρύς!

Άνθρωποι που ασχολούνται με τη φύση και απολαμβάνουν τη φύση και βιοπορίζονται από αυτήν ως επαγγελματίες (αγρότες κ.λπ.), είτε επωφελούνται από αυτήν ως απλοί φυσιολάτρες ή μανιταροσυλλέκτες, ή συλλέκτες άγριων χόρτων ακόμη και κυνηγοί που πλέον μόνο τα σκυλιά τους βγάζουν στα βουνά, παρατηρούν τα «σημάδια» και αποφαίνονται: Ο χειμώνας είναι πίσω. Κάποιοι δε από αυτούς διακινδυνεύουν και την πρόβλεψη: «Βαρυχειμωνιά μέσα στην άνοιξη κι όχι μόνο το Μάρτιο…»!

Ποια είναι αυτά τα σημάδια που επικαλούνται οι εμπειρικοί καιροσκόποι;

1. Τα ζώα που πέφτουν σε χειμέρια νάρκη, ακόμα αναζητούν τροφή στα βουνά. Χερσαίες χελώνες συναντάς παντού έτσι και βγεις έναν περίπατο στα δάση των βουνών γύρω από την Αττική, ενώ πολλοί έχουν εντοπίσει και φίδια, που ακόμα δεν έχουν περιέλθει σε κατάσταση μακράς ύπνωσης.

2. Οι μετακινήσεις αποδημητικών πουλιών παρουσιάζουν το εξής φαινόμενο: τα πουλιά που εγκαταλείπουν τη χώρα μας μέχρι τα τέλη Οκτωβρίου (ορτύκια, τρυγόνια, χελιδόνια κλπ.) βρίσκονταν στα νότια της ελληνικής επικράτειας μέχρι και στις αρχές του Δεκέμβρη! Κοπάδια χελιδονιών εντοπίστηκαν στο δάσος του Σχινιά της Ανατολικής Αττικής, στις αρχές του τελευταίου μήνα του χρόνου. Επίσης πουλιά που διασχίζουν την χώρα μας τους μήνες από Οκτώβριο μέχρι και Ιανουάριο σε μεγάλους αριθμούς, ακόμα τώρα αρχές Ιανουαρίου,  εμφανίζονται περιστασιακά και σε μικρούς για την εποχή αριθμούς. Και μιλάμε για τσίχλες, κοτσύφια, ψαρόνια, φάσες, αγριόπαπιες κ.ά.  

3. Οι  μανιταροσυλλέκτες εντοπίζουν ακόμα είδη που ξεπετάγονται στη γη τους πρώτους μήνες του φθινοπώρου, ενώ τα χειμερινά είδη μανιταριών, όπως η κουμαρομανίτα (Lactarius ) τώρα δειλά δειλά έχουν ξεπροβάλει στα αττικά δάση.

4. Ακόμα, οι σφήκες με το φαρμακερό κεντρί κυκλοφορούν σε σμήνη, πράγμα που ,όπως λένε οι παλιοί, δείχνει χειμώνα που ‘ρχεται.

5. Τα μυρμήγκια, που έχουν άριστα αισθητήρια όργανα για την πρόβλεψη των καιρικών συνθηκών, λέγεται ότι αν το φθινόπωρο αντιληφθούν μεταβολές του καιρού, αρχίζουν μία σειρά εργασιών: Μεταφέρουν τις τροφές και τα αυγά τους σε πιο σίγουρες υπόγειες φωλιές, κόβουν τη φύτρα των σπόρων για να μην βλαστήσουν και καθαρίζουν τις αποθήκες τους και τέλος φράζουν την τρύπα της φωλιάς τους. Οι παρατηρητές υποστηρίζουν ότι όλες αυτές οι εργασίες – τουλάχιστον στη νότια Ελλάδα – είναι σε εξέλιξη ακόμη. «Όταν οι μύρμηγκες σχηματίσουν σωρούς από χώμα στις τρύπες τους, ο καιρός θα χαλάσει», συνήθιζαν να λένε οι αγρότες παλιά και αν παρατηρήσετε οι σωροί από το χώμα στις φωλιές των μερμηγκιών τις τελευταίες μέρες άρχισε να υψώνεται.

6. Οι ψαράδες επισημαίνουν ότι ακόμα η θάλασσα είναι ζεστή. Τα ψάρια που μένουν επί πολύ ώρα στα δίχτυα μυρίζουν και χαλάνε γρήγορα, σημάδι που δείχνει ότι οι καιροί οι κακοί είναι ακόμα πίσω.

7. Τι μας δείχνουν τα ζώα: Όταν τα κατοικίδιά ή και τα ζώα που ζουν σε άγρια κατάσταση στη φύση, αναπτύσσουν πιο πυκνό, παχύ τρίχωμα το φθινόπωρο, λέγεται ότι προετοιμάζονται για έναν βαρύ χειμώνα. Οι λαγοί που θηρεύτηκαν μέχρι τις αρχές του Νοεμβρίου στις περιοχές της Αττικής είχαν πυκνό τρίχωμα και υπερβολικό λίπος στα σπλάχνα τους. Οι παρατηρητές της φύσης και των φαινομένων της υποστηρίζουν ότι αυτό συμβαίνει γιατί τα ζώα προετοιμάζονται για βαρύ χειμώνα που θα ενσκήψει μετά τον Ιανουάριο. Οι λύκοι, επίσης, πλησιάζουν σε κατοικημένες περιοχές μόνο όταν προαισθάνονται τη βαρυχειμωνιά και προσπαθούν να συλλέξουν τροφή με κάθε δυνατό τρόπο. Στα χωριά των Ευρυτανικών Αγράφων, λύκοι ακόμα δεν έχουν φανεί, κοντά στους ορεινούς οικισμούς. Άλλοτε τέτοια εποχή, οι λύκοι ρήμαζαν τα κοπάδια κοντά στα σπίτια. Λένε οι Αγραφιώτες ότι θα ζήσουμε χειμωνιάτικους καιρούς μέσα στην άνοιξη και μάλιστα τον Μάιο!

Τι μας «λέει» η παράδοση

Από τη λαϊκή παράδοση αντλούμε και τα παρακάτω: Ο καιρός που κάνει τα Φώτα, είναι ο ανάποδος από τον καιρό που θα κάνει τη Λαμπρή. Να σημειώσουμε ότι εφέτος το Πάσχα πέφτει 2 Μαΐου. Τα χιόνια του Γενάρη προμηνύουν καλή σοδειά στα σπαρτά. Σε κάποια μέρη θεωρούν ότι αν έχει καλό καιρό την Πρωτοχρονιά, μετά για σαράντα μέρες θα έχει κακοκαιρία. Αλλού όμως πάλι πιστεύουν ότι τον καιρό που θα έχει την Πρωτοχρονιά, θα τον έχει και για τις επόμενες σαράντα μέρες. Επίσης αν τα Φώτα φυσάει βοριάς, ο υπόλοιπος χειμώνας θα είναι ήπιος, ενώ αν φυσάει νοτιάς, θα είναι βαρύς.

Όλα πάντως δείχνουν (στατιστικά κυρίως) ότι ο χειμώνας είναι πίσω και οι παροιμίες που αποκαλούν γδάρτη και παλουκοκαύτη τον Μάρτη, μην τις ακούσουμε και για τον Μάη…

Όσο για τον Γενάρη, δεν είναι η πρώτη φορά που μας δείχνει το καλοκαιρινό του πρόσωπο. «Ο Γενάρης κι αν γεννάται του καλοκαιριού θυμάται», λένε οι παλιοί που σημαίνει ότι είναι σύνηθες φαινόμενο οι καλοκαιρινές μέρες του πρώτου μήνα της χρονιάς. Τώρα τι θα επακολουθήσει; Θα το μάθουμε σύντομα...

ethnos.gr