Βουνό και πεδιάδα, βράχια και σπήλαια, γεφύρια και μοναστήρια. Από την πεδινή Καλαμπάκα και το Καστράκι μέχρι τον ορεινό Ασπροπόταμο και τη Βερλίγκα, οι διαδρομές εδώ αποκαλύπτουν ασταμάτητα καινούργιες εκπλήξεις. Η εικόνα της είναι δύσκολο να περιγραφεί χωρίς να μιλήσεις για το επιβλητικό σύμπλεγμα των Μετεώρων. Λογικό, άλλωστε, με τους βράχους των ιερών μοναστηριών να υψώνονται αγέρωχοι πάνω από την πόλη και να αποτελούν το τοπ αξιοθέατο –χωρίς υπερβολή– ολόκληρης της κεντρικής Ελλάδας.
Η Καλαμπάκα, ωστόσο, και η ευρύτερη περιοχή της έχουν να πουν κι άλλα. Πολλά. Η ιστορία ξεκινά από τα –κυριολεκτικά πέτρινα- χρόνια της Νεολιθικής Εποχής, συνεχίζεται στα Ρωμαϊκά, όταν η πόλη λέγεται Αιγίνιο, πάει παραπέρα μέχρι το Βυζάντιο, όταν αποκαλείται Στάγες, και φτάνει στον 15ο αι. όταν αποκτά το σημερινό της όνομα.
Σήμερα η Καλαμπάκα οφείλει πολλά στη συνύπαρξη με τα Μετέωρα, όμως το πράγμα δεν τελειώνει εκεί. Στην πόλη υπήρχε ανέκαθεν μια τοπική παράδοση στην ξυλογλυπτική, που το 1949 μεταφράστηκε στην ίδρυση της μοναδικής στην Ελλάδα επαγγελματικής Σχολής Ξυλογλυπτικής: δεκάδες μαθητές απ’ όλη τη χώρα έρχονται στην Καλαμπάκα και μαθαίνουν για δύο χρόνια τα μυστικά της τέχνης από εξειδικευμένους καθηγητές.
Το πιο σημαντικό αξιοθέατο εντός πόλης είναι η τρίκλιτη βασιλική της Κοίμησης (10ος -11ος αι) στην ανατολική έξοδο της πόλης, κάτω από τον βράχο της Αγιάς. Μπαίνεις με εισιτήριο (2 €), αλλά αυτό που βλέπεις είναι ανεκτίμητο: ένας πελώριος μαρμάρινος άμβωνας στο κέντρο ακριβώς του ναού -δεν υπάρχει δεύτερος στη χώρα-, εκπληκτικά έντονα χρώματα στις αγιογραφίες (ηλικίας αιώνων) και το περίτεχνο τέμπλο δημιουργούν ένα σπάνιο αριστούργημα.

Η Κρανιά, ένα από τα πιο χαρακτηριστικά χωριά της επαρχίας του Ασπροποτάμου

Πολύ πρόσφατο είναι το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας και Μανιταριών: σε δύο ορόφους θα δεις απίστευτα ρεαλιστικές αναπαραστάσεις θηλαστικών και πουλιών, καθώς και όλα τα μανιτάρια της περιοχής. Μια ανάσα έξω από την Καλαμπάκα, επί της εθνικής προς Τρίκαλα, θα δεις δύο πινακίδες στο ίδιο σημείο: μία αριστερά προς Θεόπετρα, μία δεξιά προς Σαρακήνα.
Η πρώτη θα σε οδηγήσει μέχρι το περίφημο σπήλαιο της Θεόπετρας, το πρώτο σπήλαιο που ανασκάφηκε στη Θεσσαλία. Η δεύτερη πινακίδα δείχνει προς το χωριό της Σαρακήνας (2 χλμ.): εκεί, πίσω από το «κοτρώνι», όπως λένε οι ντόπιοι, και πάνω από τον Πηνειό στέκει το γεφύρι της Σαρακήνας, έργο και αυτό του Αγίου Βησσαρίωνα (1520).
Δυο βήματα από την Καλαμπάκα, το μικρό Καστράκι απλώνεται στη δυτική πλευρά των Μετεώρων. Εδώ αξίζει να βρεθείς στη γιορτή του Αϊ-Γιώργη του Μανδηλά (23 Απριλίου): αναρριχητές σκαρφαλώνουν (δεν υπάρχει άλλος τρόπος πρόσβασης) στο βαθούλωμα ενός βράχου όπου βρίσκεται η ομώνυμη παλιά μονή και τοποθετούν πολύχρωμα μαντίλια, τάματα στον άγιο. Τα μαντίλια μένουν εκεί για έναν χρόνο, στην επόμενη γιορτή τοποθετούν καινούργια και τα παλιά μοιράζονται ως φυλαχτά.
Στο Καστράκι μην παραλείψεις να περάσεις από το εργαστήριο της ντόπιας κεραμίστριας Μάρως Θεοδώρου: ένα έργο της πρόσφατα συμπεριλήφθηκε στα 500 καλύτερα γλυπτά του κόσμου! Από το Καστράκι ξεκινά η περιήγηση προς τα δυτικά. Με γεμάτο ρεζερβουάρ (βενζινάδικο μετά τη Μουργκάνη δεν υπάρχει) κατευθύνεσαι προς την ιστορική επαρχία του Ασπροποτάμου• «Ασπρος» λέγεται εδώ ο Αχελώος.
Δύο είναι οι κύριες διαδρομές εδώ, η μία ξεκινά από το Καστράκι και φτάνει μέχρι το χωριό Χρυσομηλιά, ενώ η δεύτερη καταλήγει δυτικά, στο χωριό Χαλίκι, και μέχρι τα όρια με το Μέτσοβο. Ακολουθώντας την τελευταία, θα περάσεις από τα Δολιανά και τον μοναδικής τεχνοτροπίας ναό του Τιμίου Σταυρού με τους δεκατρείς (σωστά, 13) τρούλους. Συνεχίζοντας δυτικότερα, ανάμεσα στα χωριά Καλλιρρόη και Μηλιά εντοπίζονται τα Τριπόταμα, η συνάντηση του Ασπρου με το ρέμα του Σκληνασιώτικου.

Ο ναός της Μονής Τιμίου Σταυρού συγκαταλέγεται ανάμεσα στις ωραιότερες εκκλησίες της Ελλάδας


Τα χωριά του Ασπροποτάμου, χωριά μετακινούμενων κτηνοτρόφων, μετρούν ελάχιστους μόνιμους κατοίκους. Αυτά που οπωσδήποτε πρέπει να δεις είναι η Ανθούσα, με το δίτοξο γεφύρι του Μίχου και το παλιό μοναστήρι της Παναγιάς Γαλακτοτροφούσας (1799), και το απομακρυσμένο Χαλίκι, με τα δύο γεφύρια: το ένα στην είσοδο του χωριού και το άλλο, το γεφύρι του Φίλου, περίπου 3 χλμ. δυτικότερα, με το τελευταίο κομμάτι της διαδρομής να γίνεται μόνο με τα πόδια.
Από το γεφύρι ξεκινά και το πιο σύντομο μονοπάτι που οδηγεί στις πηγές του Αχελώου, στο βουνό Βερλίγκα. Στο ίδιο βουνό, σε υψόμετρο περίπου 2.050 μ., βρίσκεται και μία από τις δρακόλιμνες της Πίνδου, που μπορείς να επισκεφτείς από την άνοιξη και έπειτα. Τέλος, ακολούθησε τον δρόμο προς νότια μέχρι το χωριό Αγία Παρασκευή, ή Τζούρτζια σύμφωνα με τη βλάχικη ονομασία της.
Εφόσον ο καιρός το επιτρέπει, αναζήτησε το «μαντάνι του Δαίμονα», έναν καταρράκτη ύψους 50 μ.! Να έχεις υπόψη σου, πάντως, πως σε όλες τις διαδρομές ανάμεσα στα χωριά του Ασπροποτάμου χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή στην οδήγηση, καθώς μικρές κατολισθήσεις γεμίζουν συνεχώς τους δρόμους με πέτρες.


Επί τω έργω στη Σχολή Ξυλογλυπτικής της Καλαμπάκας

Κείμενο: Γιάννης Μαντάς
Φωτογραφίες: Ηρακλής Μήλας, Παναγιώτης Σαρρής
ΕΘΝΟΣ