Χριστούγεννα: Κλίμα αγάπης, ζεστασιάς, κατανόησης, συμπόνοιας, καλοσύνης. Όλα τα θετικά συναισθήματα είναι εδώ. Ή μήπως όχι;

Οι γιορτές, εκτός από χαρά, αγάπη, δώρα και γιορτινά τραπέζια φέρνουν υποχρεώσεις και αρκετούς καυγάδες ανάμεσα στα ζευγάρια. Κανείς δεν θέλει να τσακώνεται κατά τη διάρκεια των γιορτών, αλλά έχει παρατηρηθεί ότι σε πολλές περιπτώσεις το στρες είναι υψηλό και τα συναισθήματα έντονα εκείνη την περίοδο.

Ερευνες έχουν δείξει ότι τα Χριστούγεννα επηρεάζουν αρνητικά τη δυναμική κάποιων ζευγαριών. Δεν είναι τυχαίο ότι κάθε χρόνο την περίοδο των Χριστουγέννων πολλά ζευγάρια, κάποιες μάλιστα μελέτες κάνουν λόγο για τέσσερα στα δέκα, τσακώνονται και χωρίζουν. Εμείς ζητήσαμε την γνώμη της ψυχολόγου Λίλης Πέππου για αυτό το ζήτημα η οποία μας αναλύει τους λόγους που παρατηρείται αυτό το φαινόμενο.

«Νομίζω ότι τα Χριστούγεννα δεν αποτελούν παρένθεση στις σχέσεις των ζευγαριών, όχι τουλάχιστον ως προς τα ποιοτικά χαρακτηριστικά της σχέσης. Δηλαδή αν γενικά ένα ζευγάρι δυσκολεύεται να συνεννοηθεί και να συντονιστεί ή αν σχετίζεται κατά κύριο λόγο μέσω της επιθετικότητας (τσακωμοί, καβγάδες, διαφωνίες, εντάσεις) και όχι μέσω της ευχαρίστησης, θα το κάνει αυτό και την περίοδο των Χριστουγέννων. Δεν θα δούμε δηλαδή κάτι να αλλάζει επί της ουσίας. Αυτό όμως που μπορούμε να δούμε είναι να δίνονται περισσότερες αφορμές για τσακωμούς και εντάσεις. Υπάρχουν βέβαια και ζευγάρια που "καταπίνουν" περισσότερα εν μέσω των εορτών, "δίνοντας τόπο στην οργή" για να μη χαλάσει το γιορτινό κλίμα, με αποτέλεσμα να ακολουθεί μια περίοδος μετά το τέλος των εορτών, που μαζί με το ξεστόλισμα του δένδρου "ξεστολίζεται" και η σχέση» σημειώνει η ψυχολόγος Λίλη Πέππου.

Ειδικά φέτος βλέπουμε μια περισσότερη ένταση και έναν θυμό στους ανθρώπους. Φταίει τελικά ο κορωνοϊός; Τι είναι αυτό που έχει φέρει τόση κακή διάθεση στους ανθρώπους; Κανείς δεν έχει υπομονή και οι περισσότεροι είναι έτοιμοι για καυγά.

Η Λίλη Πέππου σημειώνει: «Συμφωνώ απόλυτα ότι υπάρχει περισσότερο ένταση, πίεση και ευερεθιστότητα φέτος, όπως και πέρσι, την περίοδο των Χριστουγέννων, και μοναξιά θα προσέθετα. Μοναξιά με την ευρύτερη έννοια, ακόμα και μέσα σε μια σχέση, κάτι το οποίο μερικές φορές, αν όχι τις περισσότερες, είναι χειρότερο από τη μοναξιά εκτός σχέσης. Αυτά τα φαινόμενα υπήρχαν και πριν την πανδημία, αλλά σίγουρα έχουν ενταθεί. Αφενός το ενδεχόμενο νόσησης από τον ιό δημιουργεί ένα διάχυτο άγχος, καθώς μπορείς να κολλήσεις από οπουδήποτε και από οποιονδήποτε. Και αφού δεν μπορείς να τα βάλεις με τη φύση και τον ιό συγκεκριμένα, ένας ήταν ο Ξέρξης που μαστίγωνε τη θάλασσα, τα βάζεις με τους ανθρώπους και συγκεκριμένα με τους αγνώστους στο δρόμο και τους γνωστούς στο σπίτι. Μετατίθεται σε εκείνους ένα μέρος της έντασης και του θυμού που προκαλεί η συγκυρία. Επίσης, τα μέτρα προστασίας και οι περιορισμοί που επιβάλλονται, καθώς και τα οικονομικά άγχη δυναμιτίζουν περαιτέρω την κατάσταση»,

Γιατί αντί να περνάμε καλά, ερχόμαστε σε ρήξη με τον σύντροφό μας; Τι υπάρχει από πίσω και γιατί οι αφορμές είναι τόσες πολλές;

«Νομίζω ότι πολλά πράγματα μπορούν να φέρουν ένταση. Σε ένα πρώτο επίπεδο μπορεί να είναι άγχη οικονομικά, αυξημένα έξοδα λόγω Χριστουγέννων που δημιουργούν προστριβές. Το είδαμε και εν μέσω οικονομικής κρίσης αυτό. Μετά, είναι η ευρύτερη οικογένεια, τα πεθερικά. Οι δυσκολίες συντονισμού σε τραπέζια, καλέσματα, στις άδειες κτλ. Επίσης, τα ζευγάρια περνάνε περισσότερο χρόνο μαζί, καθώς δεν πηγαίνουν στη δουλειά, οπότε μπορεί και από τη μεγαλύτερη κοντινότητα να προκληθούν εντάσεις. Σε ένα βαθύτερο επίπεδο, υπάρχουν άνθρωποι που δεν αντέχουν τη χαρά και την ευχαρίστηση. Αυτό μπορεί να συμβαίνει επειδή είναι ανικανοποίητοι, αχόρταγοι ας πούμε, ή επειδή η ευχαρίστηση είναι ενοχοποιημένη. Ακούγεται παράδοξο, αλλά είναι έτσι. Αρρωσταίνουν στις γιορτές, γκρινιάζουν, κολλάνε σε λεπτομέρειες και ψάχνουν αφορμές για να χαλάσουν την ατμόσφαιρα, πρώτα στον εαυτό τους και μετά στους άλλους. Σου θυμίζω το παλιό ρητό «τα πολλά γέλια φέρνουν κλάματα». Σαν να φοβούνται ότι αν είναι χαρούμενοι, θα τιμωρηθούν, οπότε μετριάζουν τη χαρά τους ή την κόβουν τελείως! Επίσης, πολλοί πιέζονται μέσα στην καθημερινότητά τους, ειδικά την περίοδο της πανδημίας και περιμένουν τα Χριστούγεννα- όπως και το καλοκαίρι- σαν την όαση μέσα στην έρημο. Οι προσδοκίες που δημιουργούν για αυτή τη χρονική περίοδο είναι τεράστιες, σαν να ζουν για το θαύμα των Χριστουγέννων. Επομένως, μπορεί να μην είναι τα πράγματα τόσο ονειρικά και συγκλονιστικά όσο θα τα ήθελαν, να απογοητεύονται και να μην μπορούν να χαρούν τα απλά».

Τις γιορτές τα οικογενειακά τραπέζια είναι μέσα στο πρόγραμμα και αρκετά ζευγάρια δεν έχουν την διάθεση να κάνουν Χριστούγεννα με την οικογένεια του ενός ή του άλλου. Το δίλημμα «θα κάνουμε με τους δικούς σου ή τους δικούς μου» είναι υπαρκτό και η γκρίνια καλά κρατεί. Λίλη, μίλησε μου λίγο για αυτό και τι προτείνεις σαν λύση.

«Τα τραπέζια με τα πεθερικά έχουν πάντα ενδιαφέρον, γιατί κανείς μπορεί να θέλει να περάσει με τη δική του οικογένεια, αλλά υπάρχουν κι αυτοί που θέλουν να αποφύγουν την οικογένεια του άλλου. Οπότε είναι δύο διαφορετικά πράγματα. Σε γενικές γραμμές καλό είναι να βρίσκεται μια λύση στη μέση, σχηματικά θα έλεγε κανείς Χριστούγεννα στους μεν, Πρωτοχρονιά στους δε. Και επίσης νομίζω είναι μόνο ένα τραπέζι, δηλαδή όσο κανείς συμπαθεί ή δεν συμπαθεί την οικογένεια του συντρόφου του, θα έπρεπε να μπορούν να διατηρηθούν τα προσχήματα. Στο τέλος της ημέρας, αν είσαι με έναν άνθρωπο, κάπως αυτός μοιάζει στους δικούς του ή εν πάσει περιπτώσει αυτοί οι άνθρωποι τον/ την μεγάλωσαν, οπότε σίγουρα έχουν κι εκείνοι θετικά ή ελκυστικά χαρακτηριστικά. Υπάρχουν βέβαια και κάποια ζευγάρια που επιλέγουν την κουρτίνα νούμερο τρία, όπου περνούν με φίλους ή μόνοι τους τις ημέρες αυτές, κι αυτό σεβαστό. Το παν είναι ένα ζευγάρι να σέβεται τις επιθυμίες και τα όρια του άλλου και να μπορεί να διαπραγματευθεί. Από εκεί και πέρα, όλοι θα θέλαμε να γίνονται τα πράγματα όπως τα θέλουμε εμείς, αλλά από ένα σημείο και πέρα συμβιβαζόμαστε με το ότι δεν μπορεί να γίνεται πάντα αυτό».

Επίσης, τα οικογενειακά τραπέζια κατά τη διάρκεια των γιορτών τις περισσότερες φορές καταλήγουν σε έναν καυγά μεταξύ της οικογένειας για θέματα του παρελθόντος. Τι συμβαίνει σε αυτή την περίπτωση και γιατί τα οικογενειακά τραπέζια καταλήγουν σχεδόν πάντα σε bad ending;

«Το παρελθόν έχει πάντα κάτι ελκυστικό, κυρίως γιατί το γνωρίζεις ήδη. Νομίζω πολύ συχνά έρχονται αρνητικές παρελθοντικές ιστορίες στα οικογενειακά τραπέζια σε μια προσπάθεια να συζητηθούν εκ νέου, να επικαιροποιηθεί η συζήτηση και να μπορέσει να δοθεί μια άλλη εξήγηση στα πράγματα, να εκφραστεί ο θυμός, η θλίψη, η αγανάκτηση και να γίνει μια νέα επεξεργασία. Τείνουμε να αναμοχλεύουμε ότι μας πονάει, σε μια προσπάθεια να το επεξεργαστούμε κι άλλο, να βρούμε μια άλλη εξήγηση, μια άλλη λύση, μια άλλη οπτική γωνία στα γεγονότα, να βρούμε μια διαφορετική απόκριση από τον άλλον. Στην τελική, δεν έχει τόση σημασία τι πραγματικά έγινε, αλλά πώς σκεφτόμαστε για αυτό που έγινε. Για αυτό νομίζω επανέρχονται δυσάρεστες αναμνήσεις, γιατί οι άνθρωποι προσπαθούν να επαναφέρουν επώδυνα συναισθήματα, να βρουν από τους άλλους μια διαφορετική συναισθηματική αντίδραση και να μπορέσουν να ξαναγράψουν τα παρελθοντικά τους σενάρια με καλύτερη έκβαση. Αν παραδείγματος χάρη ο πατέρας μου με υποτίμησε για κάτι στο παρελθόν, θα ξανασυζητηθεί σε μια προσπάθεια να εκφραστεί ο θυμός, να μου πει εκείνος μια διαφορετική εξήγηση ή έστω να μου ζητήσει συγγνώμη και να επανορθώσει. Προσπαθούμε να συμφιλιωθούμε με το παρελθόν μας».

Υπάρχει κάποια έμμεση πίεση το ότι πρέπει τις γιορτές να περνάμε καλά; Μήπως όλο αυτό το κλίμα των γιορτών προκαλεί σε κάποιους έναν εκνευρισμό και μια «πίεση» που πρέπει να περάσουν καλά;

«Νομίζω ότι όντως υπάρχει μια κοινωνική πίεση να περάσεις καλά και λόγω διακοπών και λόγω ατμόσφαιρας. Ωστόσο, το να περνάει καλά κανείς και να ευχαριστιέται δεν εξαρτάται από τα γεγονότα, αλλά από την ικανότητά του να ευχαριστιέται και να απολαμβάνει. Αν αυτή είναι βραχυκυκλωμένη, χρειάζεται να κάνει κανείς δουλειά με τον εαυτό του. Αν πάλι όχι και είναι προσωρινό φαινόμενο, τότε αντί να προσπαθεί να προσαρμοστεί προκρούστεια σε κάτι, καλύτερα κανείς να αναγνωρίζει και να αποδέχεται τα συναισθήματά του. Αν είναι θλιμμένος, κουρασμένος, απογοητευμένος ή ουδέτερος είναι απόλυτα «νομιμοποιημένο». Έτσι, νιώθει. Χαρούμενος δεν γίνεται κανείς κατά παραγγελία».

Ενας επίσης λόγος για καυγά ανάμεσα στο ζευγάρι είναι το δώρο που θα δώσει ο ένας στον άλλον κατά τις γιορτές. Οι προσδοκίες είναι μεγάλες και όταν ανοίγεις το δώρο, μπορεί να απογοητευτείς.

«Νομίζω το δώρο εύκολα μπορεί να γίνει μήλο της έριδος σε ένα ζευγάρι. Οι γυναίκες εστιάζουν πιο πολύ στα δώρα, οι άντρες είναι πιο αμήχανοι να βρουν δώρο. Οι γυναίκες συνήθως θέλουν να μην τις έχει «ξεπετάξει» ο άλλος και να έχει βρει κάτι που να τους ταιριάζει. Οι άντρες συχνά νιώθουν ότι δεν μπορούν να ανταπεξέλθουν όπως θα ήθελαν και σίγουρα το άγχος τους να βρουν κάτι που να ικανοποιήσει τη σύντροφό τους τους δυσκολεύει τη διαδικασία. Και φυσικά, πάντα υπάρχει και το ερώτημα αν τα δύο δώρα είναι ισάξια. Νομίζω ότι το να συζητά κανείς τι δώρο θα ήθελε ο άλλος ή να κάνει μια λίστα με δώρα ή ακόμα, σε πιο παιχνιδιάρικη διάθεση (το επιτρέπει και το ευνοεί πολύ η περίοδος των εορτών αυτό), να γράφει γράμμα στον Άγιο Βασίλη δεν είναι τόσο φοβερό. Ο άλλος δεν μπορεί να διαβάσει το μυαλό μας, οπότε νομίζω το να τον βοηθήσουμε να βρει κάτι που θα μας ταιριάζει είναι σημαντικό. Εναλλακτικά, μπορεί ο άλλος να αγοράσει ένα δώρο με κριτήριο τι θα αρέσει στον ίδιο. Και υπάρχει πάντα και η κάρτα αλλαγής. Όσο σοκαριστικό κι αν ακούγεται, μπορεί να μην μου ταιριάξει το δώρο του συντρόφου μου ή μπορεί το δώρο που έκανα εγώ να μην του ταιριάξει, γιατί να είναι προσβολή ή απόρριψη να του το πω, ευγενικά φυσικά και με τακτ, και να το συζητήσω μαζί του αν χρειαστεί; Πιστεύω ότι οι σχέσεις θα ήταν πιο εύκολες αν είμαστε ειλικρινείς κι ανοιχτοί με τον άλλον, και ταυτόχρονα δεκτικοί κι όχι εύθικτοι και υπερευαισθητοι».

Η πεθερά στα οικογενειακά τραπέζια είναι ένα μεγάλο πρόβλημα για πολλά ζευγάρια...

«Η πεθερά έχει αποκτήσει μυθικές διαστάσεις στην ελληνική κουλτούρα, και η αλήθεια είναι ότι είναι απλά μια γυναίκα που θέλει το καλύτερο για το παιδί της, ενίοτε όπως το ορίζει η ίδια, αλλά και πάλι το κίνητρό της νομίζω είναι θετικό. Όταν υπάρχουν προστριβές, είναι πάντως υποχρέωση του υιού/κόρης να οριοθετήσει την μητέρα του/της, δεν είναι του/της συντρόφου. Και νομίζω ο/η σύντροφος οφείλει να καταλάβει τη δύσκολη θέση στην οποία μπορεί να έρχεται μια γυναίκα ή ένας άντρας αν υπάρχει κόντρα ανάμεσα στην οικογένεια καταγωγής του και στη σχέση του/γάμο του. Νομίζω με λίγο καλή διάθεση να δει κανείς κι άλλες οπτικές γωνίες και χωρίς να υπεραμύνεται της δικής του ή να υπερεμπλέκεται (π.χ. δεν θα πω εγώ στον άντρα μου αν του μιλάει η μητέρα του υποτιμητικά ή όχι ή αν τον καλομαθαίνει, δεν με αφορά) μπορεί να κρατήσει τα προσχήματα σε ένα τραπέζι».

Κάποιοι δεν το έχουν με τα Χριστούγεννα και δεν είναι φαν του στολίσματος του δέντρου και διάφορων άλλων εθίμων των γιορτών. Τι γίνεται στην περίπτωση που είσαι με κάποιον και είναι αυτή της κατηγορίας;

«Τα πράγματα θα ήταν πιο εύκολα αν μοιάζαμε σχεδόν σε όλα με τον/της σύντροφό μας, αλλά αυτό δεν γίνεται. Οπότε αν ο ένας είναι του στολίσματος (των Χριστουγέννων εν γένει) κι ο άλλος όχι, νομίζω αν δεν ενοχλεί τον άλλον (τον/την αφήνει αδιάφορο ας πούμε) μπορεί να στολίσει αυτός που θέλει, παρέα με άλλους. Δεν καταλαβαίνω γιατί πρέπει να περιμένουμε να ζήσουμε/μοιραστούμε όλες τις εμπειρίες που μας αρέσουν με τον/την σύντροφό μας. Εγώ θα το στόλιζα το σπίτι με άλλα άτομα, που τα ευχαριστεί αυτή η διαδικασία. Αν πάλι τον ενοχλεί ο στολισμός, τότε θα συζητούσα μαζί του και θα στόλιζα ένα μέρος του σπιτιού που θα μου άρεσε εμένα. Δεν μπορεί να γίνει ούτε εξ ολοκλήρου κάτι όπως το θέλει ο άλλος αλλά ούτε όπως το θέλουμε εμείς. Κάπου πρέπει να βρεθούμε στη μέση, απλά οι άνθρωποι είναι συνήθως ή περισσότεροι υποχωρητικοί από όσο πρέπει ή περισσότερο απαιτητικοί κι άκαμπτοι».

Πώς μπορεί ένα ζευγάρι να περάσει καλά τις γιορτές, αν περνάει ήδη κρίση στην σχέση του;

«Πολύ φοβάμαι ότι αν ένα ζευγάρι περνά κρίση στη σχέση του, τις γιορτές θα δυσκολευτεί, γιατί είναι περισσότερες οι αφορμές για «διαπραγμάτευση» και άρα για τσακωμό. Αν περνά κρίση γιατί έχει βαλτώσει, τότε νομίζω ένας αέρας ανανέωσης πρέπει να είναι προτεραιότητα. Λίγες ημέρες οι δυο τους μακριά από τα παιδιά θα βοηθήσει. Αν πάλι έχουν πολλές τριβές ίσως τα Χριστούγεννα να είναι καλή περίοδος να καλλιεργήσουν τις επικοινωνιακές τους δεξιότητες».

Τις γιορτές τα σχολεία είναι κλειστά και τα παιδιά είναι στο σπίτι. Πιστεύεις ότι αυτό είναι επίσης ένας από τους λόγους που φέρνει ένταση σε ένα ζευγάρι;

«Τα παιδιά μπορούν να φέρουν ένταση στο σπίτι όντως, όταν υπάρχουν υποχρεώσεις και πρέπει να συντονιστεί ένα ζευγάρι στις υποχρεώσεις των παιδιών ή όταν οι μητέρες άθελά τους παραγκωνίζουν του πατεράδες επειδή εκείνες «ξέρουν καλύτερα». Πέραν αυτών των ζητημάτων, τα παιδιά μπορούν να ενώσουν κι ένα ζευγάρι αφενός γιατί φεύγει η πολλή προσοχή από τους δυο τους και επειδή θυμίζουν την ένωσή τους. Νομίζω το παν είναι πως θέλει να δει κανείς μια συνθήκη. Θέλει να εστιάσει στα αρνητικά, θα τσακωθεί αναπόφευκτα. Θέλει να εστιάσει στα θετικά, το κλίμα θα είναι καλύτερο. Όπως και να έχει, με βεβαιότητα μπορώ να πω ότι καμία συνθήκη δεν είναι μόνο θετική ή μόνο αρνητική, οπότε νομίζω είναι προσωπική επιλογή, αν και συχνά ασυνείδητη, αν θα αφήσουμε τα αρνητικά να μας χαλάσουν το κλίμα. Εμείς επιλέγουμε αν θα δώσουμε περισσότερη βαρύτητα σε αυτά που μας χωρίζουν με τον άλλον ή σε αυτά που μας ενώνουν».

Η Λίλη Πέππου είναι υποψήφια Διδάκτωρ Ψυχολογίας και επιστημονική συνεργάτις Α' Ψυχιατρικης Κλινικής, ΕΚΠΑ.

bovary.gr