Παρά τα πολύ χαμηλά ποσοστά εμβολιασμού, σε σύγκριση με τον μέσο όρο της χώρας, η Θεσσαλονίκη και η Κεντρική Μακεδονία παρουσιάζουν υψηλά συνολικά ποσοστά ανοσίας στον πληθυσμό τους, με την προσθήκη αυτής που έχει εξασφαλιστεί από φυσική νόσηση.

Ωστόσο, εξακολουθούν να απέχουν σημαντικά από τον πολυπόθητο στόχο της ανοσίας της αγέλης, καθώς οι νέες μεταλλάξεις ανεβάζουν συνεχώς τον "πήχη". Ο στόχος ξεκίνησε από το 63% πριν ένα χρόνο, για να φτάσει σήμερα στο 85%, ενώ αναμένεται να αυξηθεί περαιτέρω με την παραλλαγή Όμικρον.

Τα ευρήματα της οροεπιδημολογικής μελέτης που πραγματοποιεί από την έναρξη της πανδημίας το Εργαστήριο Υγιεινής και Επιδημιολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, υπό την επιστημονική ευθύνη του καθηγητή και μέλους της Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων, Χρήστου Χατζηχριστοδούλου, είναι ενδεικτικά: Τον Νοέμβριο, η Θεσσαλονίκη, με το 55% του πληθυσμού της να έχει κάνει δύο δόσεις εμβολίου, είχε συνολικό ποσοστό ανοσίας 76,7%. Ακόμα μεγαλύτερα ποσοστά μετρήθηκαν σε γειτονικούς της νομούς, με αποκορύφωμα την Πέλλα, που εμφανίζεται να έχει ανοσία 88,5%.


Μεθοδολογία και ευρήματα

Η οροεπιδημιολογική μελέτη ξεκίνησε τον Μάρτιο του 2020. Μέσω ενός  πανελλαδικού δικτύου εργαστηρίων, η ερευνητική ομάδα λαμβάνει δείγματα ορού αίματος από εξετάσεις που κάνουν πολίτες για άλλους λόγους. Από κάθε περιοχή επιλέγεται αναλογικός αριθμός δειγμάτων, με βάση τον πληθυσμό, την ηλικία και το φύλο. Συγκεντρώνονται περίπου 5.000 δείγματα μηνιαίως και παρακολουθείται ο επιπολασμός της COVID-19 μέσω της μέτρησης των αντισωμάτων.

Όπως προκύπτει από την διαχρονική διακύμανση, τα ποσοστά ανοσίας ξεκίνησαν από το μηδέν τον Μάρτιο του 2020, ενώ τον Δεκέμβριο του ίδιου χρόνου, λίγο πριν από την έναρξη του εμβολιαστικού προγράμματος, έφτασαν στο 14% στη Θεσσαλονίκη και στο 13% στην Αθήνα.

Μικρότερες πόλεις είχαν ποσοστά κάτω από το μισό σε σχέση με τα δύο μεγάλα αστικά κέντρα (6,6% κατά μέσο όρο), ενώ μη αστικές περιοχές ακόμη χαμηλότερα. Η Θεσσαλονίκη είχε 0% το Μάρτιο του 2020,  0,63% τον Απρίλιο, 0,61% το Μάιο, 0,86% τον Ιούνιο, για να αυξηθεί στο 4,74% το Νοέμβριο και να εκτοξευτεί στο 14% τον Δεκέμβριο, στη διάρκεια του εφιαλτικού για την πόλη δεύτερου κύματος.

Οι νέοι οδηγούν την πανδημία

Από την ανάλυση των στοιχείων της μελέτης προέκυψε πως η ηλικιακή ομάδα που οδηγούσε την πανδημία ήταν αυτή των 19 - 29 ετών, ακολουθούμενη από αυτές των 13-18 και 30-49.

"Οι ομάδες των νέων είχαν τον μεγαλύτερο επιπολασμό,  παρόλο που αυτό δεν συμβαδίζει με τα διαγνωσμένα κρούσματα, γιατί υπήρχαν πολλοί ασυμπτωματικοί σε αυτές τις ηλικίες", εξήγησε στο iatronet.gr ο κ. Χατζηχριστοδούλου και πρόσθεσε: "Είναι χαρακτηριστικό ότι η ηλικιακή ομάδα άνω των 70 είχε τον χαμηλότερο επιπολασμό, αλλά αυτή ήταν κυρίως στα νοσοκομεία".

Η μέση αναλογία μεταξύ διαγνωσμένων κρουσμάτων και πραγματικών μολύνσεων στην κοινότητα ήταν 1 προς 10, με μια διακύμανση από 1 - 5 ως 1 - 15 σε όλο αυτό το διάστημα.

Περνώντας στην εμβολιαστική περίοδο, τον Ιούλιο του 2021 στη Θεσσαλονίκη είχαμε επιπολασμό στο 66% των δειγμάτων και το Νοέμβριο στο 76,7%. Η ηλικιακή ομάδα 60 - 69 ετών είχε ανοσία σε ποσοστό 78,6% και οι άνω των 70 ετών 75,6%.

"Αν το 55% αυτής της ανοσίας οφείλεται στον εμβολιασμό, το υπόλοιπο είναι από φυσική ανοσία. Αυτοί που νόσησαν συνολικά είναι σίγουρα παραπάνω, αλλά δεν το βρίσκουμε στα αντισώματά τους γιατί κάποιοι έχουν αρνητικοποιηθεί. Ανά δίμηνο περίπου χάνονται 20% όσων ήταν θετικοί και κυρίως αυτών με ήπια συμπτωματολογία", διευκρινίζει ο καθηγητής.

Η επιστημονική ομάδα επεξεργάζεται αυτή την περίοδο τα στοιχεία που αφορούν την Αθήνα και άλλων περιοχών της χώρας

Πώς αλλάζει ο στόχος της ανοσίας αγέλης

Κατά την έναρξη του εμβολιαστικού προγράμματος είχε τεθεί ως στόχος η εξασφάλιση ανοσίας - από εμβολιασμό και νόσηση - σε ένα ποσοστό 63% με 65% του πληθυσμού προκειμένου να επιτευχθεί η πολυπόθητη ανοσία της αγέλης και να τιθασευτεί η πανδημία. Σήμερα, ο "πήχης" έφτασε στο 85% κι έπεται συνέχεια.

"Το επίπεδο της ανοσίας εξαρτάται από τον συντελεστή μεταδοτικότητας, το R. Το ποσοστό που χρειαζόμαστε για να έχουμε την συλλογική ανοσία προκύπτει από τον τύπο", εξηγεί ο κ.Χατζηχριστοδούλου για να προσθέσει: "το πρώτο στέλεχος που κυκλοφόρησε στη Γουχάν είχε συντελεστή μεταδοτικότητας 2 με 3. Αν ήταν 2, με τον μαθηματικό τύπο μας κάνει 50% συλλογική ανοσία. Με το 3 πάει στο 60%. Γι αυτό λέγαμε ότι στόχος είναι 63%. Τώρα με το στέλεχος Δέλτα που ο συντελεστής μεταδοτικότητας είναι 6, φτάνουμε κοντά στο 85%. Όταν θα έρθει το Όμικρον θα είναι ακόμη πιο ψηλό".

Εκτός όμως από τον ποσοτικό στόχο, αλλάζει και η ποιοτική έννοια της συλλογικής ανοσίας. Όπως διευκρινίζει, ο μαθηματικός τύπος για τον υπολογισμό της ισχύει υπό την προϋπόθεση ότι οι εμβολιασμένοι δεν μεταδίδουν. Με δεδομένο ότι μπορούν κι αυτοί να μεταδίδουν για κάποιο χρονικό διάστημα, όταν η ανοσία τους πέφτει, η συλλογική ανοσία δεν αφορά την προστασία από τη νόσο, αλλά από τις νοσηλείες και τους θανάτους.

Ανησυχητική η Όμικρον, ακόμα κι αν είναι λιγότερο νοσογόνα

Ενόψει της πιθανής επικράτησης της παραλλαγής Όμικρον, ο κ. Χατζηχριστοδούλου επισημαίνει πως η ανησυχία είναι υπαρκτή, ακόμη κι αν αποδειχτεί ότι θα προκαλεί ηπιότερη νόσο.

"Αν έχω διπλάσια μεταδοτικότητα με μισή σοβαρότητα νόσου έχω το ίδιο αποτέλεσμα. Αυτό δεν μας αρέσει, περιμένουμε να δούμε πώς θα εξελιχθεί", τονίζει. Σε ό,τι αφορά την ανοσολογική διαφυγή, σημειώνει πως αυτή φαίνεται να γίνεται περισσότερο με τις δύο δόσεις και όταν έχει περάσει χρόνος από τη δεύτερη. Με την 3η δόση φαίνεται να προστατεύει γύρω στο 70-75% απέναντι στη λοίμωξη, ενώ η προστασία είναι καλύτερη αναφορικά με νοσηλείες και θανάτους.

Πότε θα κάνουμε ετήσιο εμβόλιο, ίσως κοινό με τη γρίπη

Ο καθηγητής προβλέπει πως σε ένα με δύο χρόνια, σταδιακά, "θα έχει εξημερωθεί το θηρίο της πανδημίας" και εκτιμά πως ο SARS-CoV-2 θα φτάσει σε σημείο να μοιάζει περισσότερο με έναν εποχικό κορωνοϊό.

"Το πιο πιθανό σενάριο που βλέπω είναι μια εξέλιξη παρόμοια με αυτή της γρίπης: Ο ΠΟΥ έχει ένα δίκτυο που καταγράφει τις μεταλλάξεις και ποιος ιός κυκλοφορεί σε κάθε ημισφαίριο και συνιστά το εμβόλιο της χρονιάς για κάθε ημισφαίριο ανάλογα με τις μεταλλάξεις που κυκλοφορούν. Θεωρώ ότι έτσι θα γίνεται και μια φορά το χρόνο θα εμβολιαζόμαστε. Θα βλέπουμε ποιο στέλεχος κυκλοφορεί και θα κάνουμε το ετήσιο εμβόλιο. Μελλοντικά πιστεύω θα έχουμε κοινά εμβόλια και θα κάνουμε ένα για γρίπη και κορωνοϊό μαζί".

Είμαστε σε ύφεση, δεν βλέπω άλλα μέτρα μέχρι τις γιορτές

Το μέλος της Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων εκτιμά πως δεν θα ληφθούν πρόσθετα μέτρα έως τα Χριστούγεννα, καθώς το πανδημικό κύμα βρίσκεται σε ύφεση, σε ό,τι αφορά τον αριθμό των κρουσμάτων. Αναφορικά με το αρνητικό ρεκόρ στον αριθμό των νεκρών λέει πως "δυστυχώς, αυτός θα είναι ο τελευταίος δείκτης που θα βελτιωθεί, μετά τις νοσηλείες και τις ΜΕΘ", ενώ εντοπίζει στην 3η δόση του εμβολίου το "κλειδί" για το κτίσιμο προστασίας από την Όμικρον.

"Φαίνεται σε αυτό να πηγαίνουμε καλά, είμαστε στις πρώτες χώρες, πάνω και από Ισπανία και άλλες χώρες που προηγούνται σε ποσοστά εμβολιασμού. Μόνο η Μ. Βρετανία και η Ιρλανδία μας περνάνε στην 3η δόση. Έστω και αν έρθει η Όμικρον, θεωρώ την 3η δόση ένα κλειδί για να πάμε καλά. Το στοίχημα είναι εκεί, και επίσης όσους κερδίσουμε από την 1η δόση", σημειώνει, χωρίς να αποκλείσει το ενδεχόμενο λήψης νέων μέτρων αργότερα, αν το επιβάλλουν οι συνθήκες λόγω της νέας παραλλαγής.

Bασίλης Ιγνατιάδης (iatronet.gr)