Ένα κοπιώδες πεζοπορικό ταξίδι, αλλά και ενδιαφέρον οδοιπορικό πραγματοποίησε από 20 έως 26 Μαϊου 2021 ο γράφων, μέλος του ΣΠΟΡΤ Τρικάλων και του ΕΟΣ Αχαρνών.
Το ταξίδι είχε ως σκοπό αναβάσεις και πεζοπορίες στην Λευκάδα, Ιθάκη, Βοιωτία και Φθιώτιδα και επισκέψεις σε αρχαιολογικούς τόπους και μουσεία, όπως και προσκυνήματα σε τόπους θυσίας Ελλήνων κατά τους αγώνες του έθνους μας.

Αναχώρηση από Τρίκαλα, όπου διαμένω ενωρίς το πρωϊ της 20ής Μαϊου και άφιξη στην Άρτα καθοδόν για Λευκάδα. Το αρχαιολογικό μουσείο της Άρτας είναι πολύ ενδιαφέρον και εξηγεί πολλά για την πορεία εξελληνισμού της Ηπείρου κατά τα αρχαϊκά χρόνια και την πορεία της μέχρι τα ρωμαϊκά χρόνια. Ο εξελληνισμός των αυτοχθόνων Θεσπρωτών, Μολοσσών, Αθαμάνων κ.ά. προήλθε τον 7ο αιώνα π.Χ. από την περίφημη Αμβρακία, πόλη φωτοδότρια πολιτισμού, αποικία της δωρικής Κορίνθου, σήμερα γνωστή ως Άρτα. Οι Δωριείς, φυλή καθαρά ελληνική, είχαν εκτοπιστεί από την Νότια Ελλάδα από τους Αχαιούς πριν τον Τρωικό Πόλεμο που έγινε περί το 1.200 π. Χ. και περί το 1.100 π. Χ. επανήλθαν στις αρχικές εστίες με την περίφημη Κάθοδο των Δωριέων, ένα σκοτεινό κομμάτι της Ελληνικής Ιστορίας.

Έριξαν βαθιές ρίζες στην Μακεδονία, πράγμα που επέτρεψε στους μεταγενέστερους Μακεδόνες να ισχυρίζονται οτι είναι εξίσου Έλληνες  όπως και οι Νότιοι και να γίνονται δεκτοί στους Ολυμπιακούς Αγώνες. Οι Δωριείς αφάνισαν στο διάβα τους τους άτυχους Πελασγούς και με αρχηγό τον Πέλοπα κατέλαβαν όλη την Πελοπόννησο θέτοντας τέρμα στην ούτως ή άλλως παρηκμασμένη μυκηναϊκή κυριαρχία, εκδωρίζοντας τον τόπο. Ο Όμηρος ήταν μάλλον ο πρώτος ποιητής που έγραψε με το νέο ελληνικό αλφάβητο εφόσον οι παλαιότερες Γραμμικές γραφές εξαφανίστηκαν με την Κάθοδο. Στους Δωριείς οφείλεται ο εξελληνισμός της Ηπείρου, Κρήτης και Κύπρου. Στην Ήπειρο η ελληνική Αμβρακία, κόρη της Κορίνθου, πόλη-φάρος πολιτισμού μετέδωσε την ελληνική γλώσσα στους ανοργάνωτους και αγράμματους κτηνοτρόφους της περιοχής και σταδιακά τους εξελλήνισε, όπως μαρτυρείται στο μουσείο.

Ο Πύρρος, βασιλεύς της Ηπείρου από την Αμβρακία εξεστράτευσε το 280 π.Χ. στην Ιταλία εναντίον της Ρώμης. Η Κασώπη, λίγο βορειότερα, πόλη μεταγενέστερη της Αμβρακίας, συνέχισε τον εξελληνισμό, διαθέτοντας και αυτή τα γνωστά σήματα-κατατεθέντα του αρχαίου Ελληνισμού, δηλαδή Βουλευτήριο, Γυμναστήριο, Αγορά, Ιερά των θεών και ελληνική γραφή. Στην Λευκάδα οι Κορίνθιοι ίδρυσαν επίσης τον 7ο αιώνα π. Χ. την Νήριτο εξελληνίζοντας το νησί, το οποίο κατοικείτο μέχρι τότε από Λέλεγες και βορειότερα την Κέρκυρα εξελληνίζοντας τους Φαίακες. Η διανόηση της εποχής του Δεύτερου Ελληνικού Αποικισμού ήταν οι ποιητές, οι οποίοι διαδέχθηκαν στο πεδίο της διανόησης τους μάντεις (Κάλχας, Τειρεσίας κ.ά.). Η  φιλοσοφία και το θέατρο ήλθαν στην κλασική εποχή τον 5ο αιώνα και αργότερα.

Συνεχίζοντας την ημέρα μου και 10 χλμ. βορείως της Πρέβεζας ο γράφων έφθασε στο χωριό Καμαρίνα. Λίγο έξω στέκει ο Βράχος του Ζαλόγγου, ύψους 50 μέτρων περίπου και στα ριζά του υπάρχει τώρα ένα γυναικείο μοναστήρι. Ανέβηκα τα σκαλιά (είναι πολλά) και βρέθηκα μπροστά στο σύμπλεγμα γλυπτών τριών γυναικείων μορφών ύψους τουλάχιστον 15 μέτρων με χέρια ενωμένα σαν σε χορό μπροστά από τον βράχο. Τις χαιρέτησα και γονάτισα με το μέτωπο καταγής. Είναι η αναπαράσταση του Χορού του Ζαλόγγου των γυναικών του Σουλίου το 1803 που έπεσαν από τον βράχο με τα παιδιά τους για να μην συλληφθούν από τους Αλβανούς του Αλή πασά. Τι μήνυμα  μας στέλνουν ακόμα; Οτι ζωή χωρίς τιμή δεν αξίζει να την ζεις. Είμαι σίγουρος οτι οι αρχαίοι Σαμουράϊ της Ιαπωνίας, οι οποίοι αφιέρωναν την ζωή τους στην τιμή και ενίοτε την αφαιρούσαν με τρόπο χαρακίρι για λόγους τιμής θα ωχριούσαν μπροστά στον ηρωϊσμό των γυναικών του Σουλίου.

Νοτιότερα υπάρχουν τα ερείπια της αρχαίας Νικόπολης, πόλης ιδρυθείσας το 43 π.Χ. με διαταγή του πρώτου Αυτοκράτορα της Ρώμης Οκταβιανού Αυγούστου μετά την νίκη του στην ναυμαχία του Ακτίου επί των ενωμένων στόλων του ανταγωνιστή του Μάρκου Αντωνίου και της βασίλισσας Κλεοπάτρας της Αιγύπτου των Πτολεμαίων. Η νίκη αυτή διατήρησε ενιαία την Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία και έσβησε τα όνειρα της Κλεοπάτρας να ξαναδημιουργήσει στην Ανατολή το κράτος του Μεγάλου Αλεξάνδρου( σ.σ. ο γράφων θεωρεί την Κλεοπάτρα ως την τελευταία μεγάλη ηγέτιδα του ελληνικού αρχαίου κόσμου). Πολλοί Έλληνες της Ηπείρου μεταφέρθηκαν στην Νικόπολη, η οποία έγινε η πρωτεύουσα της ρωμαϊκής Ηπείρου.

Όσες νίκες όμως και αν πετύχαιναν οι Ρωμαίοι δεν μπορούσαν να κάνουν τίποτε μπροστά στον γίγαντα που λεγόταν ελληνικός πολιτισμός. Προσέξτε, η ίδια η ρωμαϊκή Νικόπολη είχε όνομα ελληνικό ( Νίκη και Πόλις) και όχι ρωμαϊκό όπως οι πόλεις που ίδρυαν οι Ρωμαίοι στην Ευρώπη που ακόμη και σήμερα φέρουν ονόματα ρωμαϊκά. Η Νικόπολη απεδείχθη με την σειρά της φάρος ελληνικού πολιτισμού όπως τα ερειπωμένα μνημεία της ακόμη μαρτυρούν (Ωδείο, Θέατρο, Αγορά, επιγραφές). Το πνεύμα πάντα κυριαρχεί επί του ξίφους.

Η 21η Μαϊου ήταν σκληρή για τον γράφοντα. Επτάμισυ ώρες πορείας για την ανάβαση στην κορυφή Ελάτη της Λευκάδας και πεζοπορία στο περίφημο δρυοδάσος των Σκάρων, ένα από τα ωραιότερα ελληνικά δρυοδάση και απόλαυση του νησιού από ψηλά, θέαμα υπέροχο που προσφέρουν οι κόλποι και η πλούσια βλάστηση της Λευκάδας. Η Λευκάδα πήρε το όνομά της από το λευκό χρώμα του νοτίου ακρωτηρίου της, εκεί όπου υπήρχε στα αρχαία χρόνια ο ναός του Απόλλωνα. Αναφέρεται στις αρχαίες γραπτές πηγές οτι εκεί γινόταν ανθρωποθυσίες με καταδίκους που ερίπτοντο από τον βράχο για τον εξαγνισμό της νήσου. Όσοι επιζούσαν της πτώσης τους μάζευαν με πλοιάρια και τους οδηγούσαν έξω από το νησί.

Την 22 Μαϊου οδήγηση μέχρι τον Αστακό Αιτωλοακαρνανίας και μεταφορά με το πλοίο της γραμμής στην Ιθάκη, πατρίδα του Οδυσσέα, του εκπορθητή της Τροίας (η Ιθάκη, η Ζάκυνθος και η Κεφαλληνία υπήρξαν ανέκαθεν ελληνικές-αχαϊκές περιοχές). Η ίδια η Ιθάκη με το πανέμορφο γραφικό Βαθύ και τα βόρεια  χωριά Ανωγή και Κιόνι που επισκέφθηκα πεζοπορώντας είναι εξαίσιας ομορφιάς κατάφυτο νησί. Η επτάωρη πορεία υπό ανελέητο ήλιο την 23 Μαϊου ήταν σκληρότατη, αλλά από αισθητικής πλευράς απολαυστική.

Την 24 Μαϊου και από ώρα 09.00 έως 12.00 ο γράφων έκανε την τελευταία πεζοπορία στην ωραία Ιθάκη κατευθυνόμενος νότια. Μετά από κοπιαστική πορεία υπό ανελέητο ήλιο έφθασα στην Κρήνη Αρεθούσα (ένα άνοιγμα στην γη με νερό) διασχίζοντας κατηφορικό πετρώδες μονοπάτι. Κατόπιν επιστροφή με πλοίο την 17.00 στον Αστακό και οδήγηση μέχρι το Μεσολόγγι. Η Ιερά Πόλις του Μεσολογγίου διαθέτει ιστορικό μουσείο, αλυκές και την περίφημη λιμνοθάλασσα. Σκοπός του γράφοντος αυτήν την φορά ήταν μια τελευταία περιήγηση στον Κήπο των Ηρώων, όπου υπάρχουν προτομές και ονόματα οπλαρχηγών πεσόντων κατά την Έξοδο του Μεσολογγίου την 10 Απριλίου 1826. Ηρώα υπάρχουν επίσης και για Αμερικανούς, Σουηδούς, Ελβετούς, Πολωνούς και Γάλλους πεσόντες για την ελληνική ανεξαρτησία και αγάλματα των Άγγλων Λόρδου Βύρωνα και ναυάρχου Άστιγξ. 

Το τείχος πέριξ του Κήπου και η πύλη της Εξόδου δεν είναι πλέον αυτά που υπεράσπισαν οι Αγωνιστές, κτίστηκαν μετά, τα πρώτα μάλλον ισοπεδώθηκαν από τον Κιουταχή πασά( ο Κιουταχής ήταν γιός Έλληνα ιερέα). Στην νέα πύλη αναγράφεται ''κάθε ελεύθερος άνθρωπος είναι πολίτης του Μεσολογγίου''. Η θυσία του Μεσολογγίου οδήγησε στην απελευθέρωση της Ελλάδος. Ξεσήκωσε τρομερές λαϊκές διαδηλώσεις σε όλα τα ευρωπαϊκά κράτη με το σύνθημα ''οι βάρβαροι Ασιάτες να πάνε στην  Ασία''. Ο Μέτερνιχ της Αυστρίας δήλωσε στον Φουάτ πασά, υπουργό Εξωτερικών του Σουλτάνου''θα ήθελα να σας βοηθήσω και άλλο, αλλά, δυστυχώς για σας παρενεβλήθη το Μεσολόγγι''. Ένα χρόνο μετά έγινε η ναυμαχία του Ναυαρίνου και η έξωση των Ασιατών από την κλασική γη των Ελλήνων.Χαιρέτησα τα αγάλματα και τα πνεύματα των Αγωνιστών, Ελλήνων και Φιλελλήνων με το μέτωπο πάντα καταγής και την 22.00 έφθασα στο Δίστομο Βοιωτίας για διανυκτέρευση.

Το Δίστομο μαρτύρησε την 10 Ιουνίου 1944 με 218 νεκρούς (ανάμεσά τους και αβάπτιστα βρέφη) από τον γερμανικό στρατό ως αντίποινα για μια φονική ενέδρα του ΕΑΜ εναντίον μιας περιπόλου τους. Στο ύψωμα υπάρχει μνημείο (Αναγκαία διευκρίνηση. Οι Γερμανοί όταν έπεφταν θύματα ενεδρών, θεωρούσαν αυτό ως δολοφονική τρομοκρατία και ξεσπούσαν αγρίως για αντίποινα στους αμάχους. Ποτέ δεν το έκαναν όμως αυτό όταν είχαν απώλειες σε κανονικές τακτικές μάχες). Στην εκκλησία της κωμόπολης υπάρχουν όλα τα ονόματα των μαρτύρων και παραπλεύρως μια άλλη μαρμάρινη επιγραφή με ονόματα άλλων 18 νεκρών, αυτών εκτελεσμένων από κομμουνιστές αντάρτες την περίοδο 1944-49. Δεν γνωρίζω αν στενοχωρώ κάποιους με αυτήν την μαρτυρία, πλην όμως η ιδιότητά μου ως γνήσιου ταξιδευτή με υποχρεώνει να μαρτυρώ  ό'τι βλέπω και ό'τι ακούω.

Η 25η Μαϊου ήταν επίσης μια δύσκολη ημέρα. Άρχισε με μια επίσκεψη στην Ιερά Μονή Οσίου Λουκά, έργο που άρχισε το έτος 947 επί Δυναστείας των Μακεδόνων και τελείωσε το 1027, σε μια περίοδο που η Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, πλήρως εξελληνισμένη ήδη πριν τρεις αιώνες, ήταν το πιο πολιτισμένο και πιο ισχυρό κράτος στον κόσμο. Η Ι.Μ. Οσίου Λουκά διαθέτει εξαιρετικό μουσείο με ψηφιδωτά και γλυπτά απαράμιλλης βυζαντινής τέχνης. Αποτέλεσε για αιώνες θρησκευτικό και εθνικό κέντρο και το 1821 από εκεί ο επίσκοπος Σαλώνων (Άμφισσας) Ησαϊας κήρυξε την Επανάσταση στην Στερεά Ελλάδα, πίπτων ηρωϊκά μαχόμενος μαζί με τον ιερέα αδελφό του τον Απρίλιο 1821.
Η Ελλάς κάτω της Θεσσαλίας διαθέτει τα περισσότερα και μεγαλύτερα μοναστήρια του ελληνικού χώρου και αυτό δεν είναι τυχαίο.

Η Ρώμη μετά την επικράτησή της επί της Μακεδονίας και της Αχαϊκής Συμπολιτείας το 168 π.Χ. άφησε ελεύθερες και αυτόνομες τις ελληνικές πόλεις νοτίως της Θεσσαλίας με δυο απαράβατους όρους. Πρώτον, την επιβολή ολιγαρχικών πολιτευμάτων, ώστε να μην παρασύρεται ο λαός από δημαγωγούς στις Εκκλησίες των Δήμων (το αδύνατο σημείο της άμεσης δημοκρατίας) και δεύτερον γενικό αφοπλισμό των Ελλήνων, οι οποίοι εκείνη την εποχή με τους συνεχείς εμφυλίους πολέμους τους απειλούσαν το ελληνικό έθνος με πλήρη αφανισμό και ενοχλούσαν την Ρωμαϊκή Ειρήνη. Αποτέλεσμα ήταν ναι μεν να σταματήσουν οι εμφύλιοι πόλεμοι (αυτό το χρωστάμε στην Ρώμη που κυριολεκτικά τότε μας έσωσε), πλην όμως είχε μια σοβαρή παρενέργεια. Οι Έλληνες από το 168 π.Χ. και εντεύθεν ξέμαθαν πια να πολεμούν.

Ανέθεσαν την ασφάλειά τους για αιώνες στην Ρώμη και μετά στην Κωνσταντινούπολη, απείχαν από πολέμους και ήταν απρόθυμοι να στρατολογούνται στους αυτοκρατορικούς στρατούς. Τόσο μεγάλη ήταν η πολεμική απραξία τους, ώστε οι Αυτοκράτορες της Κων|λης αποκαλούσαν τις νότιες ελληνικές περιοχές περιφρονητικά ως ''Κατωτικά''. Αξιομνημόνευτη είναι η φράση του Αυτοκράτορα Νικηφόρου Φωκά, ενός από τους σπουδαιότερους ηγέτες της ελληνικής Ιστορίας '' Αυτοί (εκεί στα Κατωτικά) είναι απρόθυμοι να υπερασπίζονται την πατρίδα τους και προτιμούν να πληρώνουν μισθοφόρους γι'αυτό. Προτιμούν να γίνονται μοναχοί στα μοναστήρια.  Είναι καλοί μόνον για να πληρώνουν φόρους και να τραβούν κουπί στις γαλέρες μας. Εγώ προτιμώ να υπερασπίζω την Αυτοκρατορία μου με αληθινούς άντρες από την Ήπειρο, την Μακεδονία και την Μικρά Ασία''. Εκεί είχαν καταντήσει οι απόγονοι του Λεωνίδα, του Θεμιστοκλή, του Μιλτιάδη, του Κόνωνα(ίσως το μεγαλύτερο λάθος του Φίλιππου Β' του Μεγάλου να ήταν οτι δεν επέβαλε τον εαυτό του ως βασιλέα των Ελλήνων όταν μπορούσε και να ιδρύσει ένα και μοναδικό  εθνικό κέντρο). Αποτέλεσμα, όταν αδυνάτισε το Βυζάντιο, πέρασε από εδώ πανεύκολα κάθε καρυδιάς καρύδι,Γότθοι, Φράγγοι, Βενετοί, Σέρβοι, Οθωμανοί.

Θα το επέτρεπε αυτό ένας  Αγαμέμνων, ένας Λεωνίδας, ένας Φίλιππος; Όχι βέβαια. Έπρεπε να έλθει η ώρα της Κλεφτουριάς για να καταλάβει ο Έλληνας τι ακριβώς του συνέβη και να ξαναπάρει τα όπλα. Και έτσι εξηγείται το πλήθος των μοναστηριών στον Νότο. Παρόλα αυτά ο τεράστιος ρόλος τους για την διαφύλαξη της εθνικής συνείδησης στα οθωμανικά χρόνια είναι αδιαμφισβήτητος και αυτό τους το χρωστάμε.

Η ημέρα (25|5) συνεχίστηκε με ανάβαση στο πασίγνωστο και ωραιότατο όρος Ελικώνα (υψ.1748μ.) από το χωριό Αγία Άννα Βοιωτίας (υψ.650μ.). Εκκίνηση την 10.50 και την 13.. ήμουν στην κορυφή με σκληρότατη ανάβαση, κουβαλώντας και την κούραση των προηγουμένων ημερών. Ιδιαίτερα η κατάβαση ήταν από βραχώδες μέρος, αρκετά επικίνδυνη. Ο Ελικώνας είναι όμορφο βουνό και οι αρχαίοι θρύλοι θέλουν εδώ τις εννέα Μούσες του Απόλλωνα να άδουν και να χορεύουν. Κατέληξα αργά το βράδυ στην Λιβαδειά, τυπική ελληνική πόλη με αξιοσημείωτο αξιοθέατο τα τρεχούμενα νερά της περίφημης Κρύας με πλατάνους, θέαμα ωραίο, τόπος δροσιάς για τους κατοίκους.

Επάνω από την Κρύα δεσπόζει το κάστρο των Καταλανών, οι οποίοι κυριάρχησαν στην Ανατολική Στερεά από το 1309 μέχρι το 1380, οπότε εξεδιώχθησαν από άλλους Φράγγους κατακτητές. Θέλετε να δείτε μια απόδειξη και αποτέλεσμα της πολεμικής απραξίας των Ελλήνων από την έλευση των Ρωμαίων και μετά; Ιδού, δείτε το επεισόδιο των Καταλανών. Μισθοφόροι του Αυτοκράτορα της Κωνσταντινούπολης εκ Καταλωνίας ορμώμενοι για να πολεμήσουν εναντίον των Οθωμανών στην Μικρά Ασία, μετά την αποτυχία τους εκεί αρνήθηκαν να φύγουν και κατέλαβαν την μισή Στερεά Ελλάδα για 70 χρόνια. Μάλιστα.

H 26η Μαϊου ήταν η τελευταία της αποστολής και αφιερωμένη στο όρος Καλλίδρομο, ένα από τα πλέον κατάφυτα και γοητευτικά ελληνικά βουνά, καμάρι της Στερεάς. Από ώρα 11.30 έως την 15.00 περπάτησα τα υπέροχα μονοπάτια του και ανέβηκα στην κορυφή Παλιόβορος (Πυροφυλάκιο) υψ. 1350μ. Στην πίσω πλευρά υπάρχει ακόμη το λεγόμενο μονοπάτι του Εφιάλτη, από όπου ο προδότης οδήγησε τους Ασιάτες να χτυπήσουν τα νώτα των πολεμιστών του Λεωνίδα το 490 π.Χ. στις Θερμοπύλες. Αναγκαία διευκρίνηση. Ο Λεωνίδας και οι 1.000 συμπολεμιστές του δεν στάθηκαν στις Θερμοπύλες με σκοπό να πεθάνουν. Στάθηκαν για να νικήσουν.

Ήταν αλλιώς το μέρος τότε, αληθινά στενό, και ένας γυμνασμένος στρατός μπορούσε να σταματήσει την προέλαση ενός μεγαλύτερου σε μια τυπική βαλκανική κλεισούρα. Δεν έλαβε υπόψιν του την προδοσία. Η Ελληνική Ιστορία σε όλες τις φάσεις της είχε πάντα τουλάχιστον έναν προδότη. Λίγο βορειότερα υπάρχει η Αλαμάνα όπου στάθηκε ο Αθανάσιος Διάκος απέναντι σε άλλους Ασιάτες το 1821. Ο Διάκος όμως δεν είχε υπόψιν του την στενότητα του μέρους τα αρχαία χρόνια και την τακτική σκέψη του Λεωνίδα. ''Ο Διάκος δεν φεύγει από εδώ'' είπε στους άλλους οπλαρχηγούς που σοφά τον συμβούλευαν σε σύμπτυξη στα ορεινά.

Στάθηκε σε ανοικτό πεδίο. Ήξερε οτι σ'αυτό το σημείο είχε πολεμήσει την Ασία ο Λεωνίδας και η φωνή του ηρωϊκού βασιλιά της Σπάρτης τον καλούσε από τα βάθη των αιώνων. Δεν υπάρχει μεγαλύτερη απόδειξη του ενιαίου και συνεχούς της ελληνικής φυλής παρόλες τις περιπέτειές της από την Επανάσταση του 1821, την 200ή επέτειο εορτάζουμε εφέτος.
Το ταξίδι τελείωσε την 26|5|2021 με επιστροφή στα Τρίκαλα.

Ήταν κουραστικό μέχρις εξοντώσεως για τον γράφοντα (για όσους γνωρίζουν από υπαίθριες δραστηριότητες με υψηλές θερμοκρασίες). Παρόλα αυτά, μα τω Θεώ, δεν μετανιώνω αυτό το ταξίδι, στην σειρά άλλων παρομοίων σε όλον τον ελληνικό χώρο. Θεωρώ οτι όλοι οι Έλληνες οφείλουν να γνωρίζουν τον τόπο τους καλά πριν γνωρίσουν οτιδήποτε άλλο. Ο τόπος μας είναι γεμάτος με την Ιστορία μας, όπως προσπάθησα να καταδείξω με την περιγραφή και την μεγαλύτερη ευγνωμοσύνη την οφείλουμε σε όσους θυσιάστηκαν γι'αυτόν.

Ιωάννης Ξηρός
Μέλος του Συλλόγου Πεζοπορίας Ορειβασίας Τρικάλων και του ΕΟΣ Αχαρνών