Ενα ωραίο ταξίδι στα εδάφη της Ανατολικής Ρωμυλίας με συμμετοχή 35 Τρικαλινών διοργάνωσε από 19 έως 22 Σεπ. 2019 ο Πανελλήνιος Σύνδεσμος Βορειοηπειρωτικού Αγώνα (ΠΑΣΥΒΑ) υπό τον Πρόεδρο αυτής κ. Βασίλειο Ζιώζια, ο οποίος τυγχάνει και Πρόεδρος της Ενωσης Αποστράτων Αξιωματικών (ΕΑΣ) Τρικάλων. Σ'αυτήν έλαβε μέρος και ο γράφων, μέλος της ΕΑΣ Τρικάλων.

Το ταξίδι είχε όχι μόνον τουριστικό, αλλά και προσκυνηματικό χαρακτήρα, δεδομένου οτι στα εδάφη της Ανατ. Ρωμυλίας, τα οποία ανήκουν τώρα στην Βουλγαρία ανεπτύχθη από τα αρχαία χρόνια ελληνικός πολιτισμός των αποικιών της Μαύρης Θάλασσας και για αιώνες υπήρξαν επαρχία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας και πριν από αυτήν ελληνιστικό βασίλειο με προεξάρχον το ελληνικό στοιχείο.

Η Ανατολική Ρωμυλία είναι η χώρα που περικλείεται από βορράν από την οροσειρά του Αίμου που διασχίζει την Βουλγαρία λοξώς από τα βορειοδυτικά σύνορα μέχρι τα βουλγαρο-τουρκικά σύνορα, από νότον από την οροσειρά της Ροδόπης, και από δυσμάς από την περιοχή Φιλιππουπόλεως.

Ανατολικά βρέχεται από την Μαύρη Θάλασσα (Εύξεινος Πόντος για τους αρχαίους) και περιλαμβάνει τα μεγάλα λιμάνια Μπουργκάς (Πύργος) και Βάρνα. Εκεί κατά τον 6ο αιώνα π.Χ. Ιωνες της μικρασιατικής Μιλήτου κτίζουν τις αποικίες Οδησσό στα βόρεια (σημερινή Βάρνα) και Απολλωνία (σημερινή Σωζόπολη, Σοζοπόλ στα βουλγαρικά).

Η Απολλωνία ιδρύει με την σειρά της την Αγχίαλο (σημερινή Πομόριε) νοτίως αυτής με σκοπό την εκμετάλλευση αλυκών. Δωριείς από τα Μέγαρα κτίζουν την Μεσημβρία, η οποία με την σειρά της ιδρύει την Ναύλοχο (σημερινό Οζμπορ). Η σημαντικότερη  πόλις της ανατολικής ακτής του Ευξείνου υπήρξε η Οδησσός, η οποία κατέχει σημαντική θέση στην Ιστορία όλων των λαών της περιοχής, Θρακών, Σλάβων, Βουλγάρων και όχι μόνον των Ελλήνων.

Το ταξίδι άρχισε την 19 Σεπ. και μετά από 14 ώρες διαδρομής με το λεωφορείο διανυκτερεύσαμε σε ένα ξενοδοχείο της Ηλιόλουστης Ακτής, παραθεριστικού θερέτρου, 38 χλμ. από το Μπουργκάς.

Περιοχή καθαρά τουριστική με μεγάλο αριθμό πολυτελών ξενοδοχείων, τα οποία συνεχώς αυξάνονται, συντηρούμενα από ευρωπα'ι'κό και εσωτερικό τουρισμό και προερχόμενα κυρίως από ξένα κεφάλαια, ιδίως ρωσικά, απόδειξη της ισχυρής τουριστικής ανάπτυξης της σημερινής Βουλγαρίας.

Πράγματι ο τουρισμός έχει μεταβάλλει την όψη της βουλγαρικής ακτής και οι παράκτιες πόλεις είναι όλες καθαρές και περιποιημένες με μεγάλους πεζοδρόμους και πάρκα, εικόνα που θα ζήλευε οποιοσδήποτε Ελληνας δήμαρχος με φιλότιμο.

Την 20 Σεπ. μετά από 90 χλμ. διαδρομής βορείως επισκεφθήκαμε την Βάρνα, πατρίδα του ποιητή Κ.Βάρναλη. Εντυπωσιάζουν τα επιβλητικά κλασικά μπαρόκ κτίριά της των αρχών του 20ού αιώνα, η Οπερα, το Πανεπιστήμιο, απηλλαγμένο από κάθε είδους μουντζούρα.

Η Ιστορία της περιοχής όμως παρουσιάζεται ανάγλυφα στο Αρχαιολογικό Μουσείο Βάρνας, όπου φυλάσσονται τα ευρήματα των ανασκαφών της αποικίας της Οδησσού.

Κρίνω στο σημείο αυτό απαραίτητη μια διευκρίνηση της έννοιας ''ελληνικός αποικισμός'' και τι τον διαφοροποιεί από τους μεταγενέστερους των άλλων λαών. Σαν φλέβες και αρτηρίες από μια δυνατή καρδιά οι αρχαίοι Ελληνες με το ναυτικό τους άφηναν την πτωχή σε πόρους ελληνική χερσόνησο και ίδρυαν αποικίες σε όλη την νότιο Ιταλία και Σικελία, στην νότιο ακτή της σημερινής Γαλλίας, σε όλη την δειναρική ακτή από το Βουθρωτό της Αλβανίας μέχρι την σημερινή Κροατία, σε όλες τις ακτές της Μαύρης Θάλασσας, ακόμη και στην ακτή της σημερινής Καταλωνίας έφθασαν, ιδρύοντας εκεί την γνωστή αποικία Εμπόριον, απομεινάρια των οποίων ο γράφων σε άλλα ταξίδια του είδε σε μουσεία και αρχαιολογικούς χώρους. 

Οι άποικοι ήσαν άνθρωποι πτωχοί (ποιος πλούσιος αφήνει τον τόπο του), τυχοδιώκτες, όπως σε όλους ανεξαιρέτως τους αποικισμούς συμβαίνει, ηττημένοι πολιτικοί αντίπαλοι των εσωτερικών διενέξεων των ελληνικών πόλεων ή εξόριστοι. Πολιτικές και κοινωνικές ελίτ αριστοκρατικών ή ολιγαρχικών καθεστώτων της αρχαίας εποχής απηλλάσοντο των πολιτικών αντιπάλων τους των κατωτέρων τάξεων ιδρύοντας αποικίες σε μέρη μακρυνά ή στέλλοντας αυτούς σε ήδη υπάρχουσες, τους οποίους περιφρονητικά ονόμαζαν ''κονίσποδες'' (άνθρωποι με σκονισμένα πόδια, ξυπόλυτους τους λέμε σήμερα).

Και όμως οι ελληνικές αποικίες προόδευσαν περισσότερο από τις μητροπόλεις και ανέπτυξαν ισχυρή οικονομία και πολιτισμό, στηριγμένες στον δυναμισμό των διωγμένων,όπως πάντα συμβαίνει και καλούμενοι να επιβιώσουν σε ξένο τόπο. Είχαν όμως ιερά υποχρέωση συμμαχίας με την μητέρα- μητρόπολη, αυτό ήταν βασική αρχή της Αρχαίας Ελλάδος.

Οι άποικοι έφεραν μαζί τους τον πολιτισμό και τον τρόπο διακυβέρνησης της μητρόπολης και σταδιακά υιοθέτησαν δημοκρατικά καθεστώτα με Εκκλησία του Δήμο, Βουλή (έτσι ονόμαζαν τότε την κυβέρνηση), Αγορά,Γυμνάσιο και οπωσδήποτε Θέατρο, βασικό στοιχείο της αρχαίας ελληνικής κουλτούρας.

Ο ελληνικός αποικισμός ουδέποτε υπήρξε κατακτητική δύναμη εκεί όπου εγκαταστάθηκε και ποτέ δεν επεκτάθηκε στην ενδοχώρα. Αυτό το τονίζω με την υπέρτατη έμφαση και αυτό είναι που τον διαφοροποιεί από τους άλλους της Ρώμης ή των μεταγενεστέρων ευρωπα'ι'κών λαών. Ούτως ή άλλως ζητήματα ασφαλείας επέβαλαν γειτνίαση με την ακτή, όπου είχαν τα πλοία.

Στο Μουσείο της Βάρνας φαίνονται, εκτός από τα πολιτισμικά επιτεύγματα των εκεί Ελλήνων και οι οικονομικές και πολιτιστικές σχέσεις που ανέπτυξαν με τους γειτονικούς θρακικούς λαούς, Γέτες, Οδρυσούς κ.α.

Οι Θράκες νοτίως του Δούναβη γοητεύτηκαν από τον ανώτερο ελληνικό πολιτισμό, υιοθέτησαν πολλά στοιχεία του και για πρώτη φορά Θράκες βασιλείς κόπτουν νόμισμα.

Το εμπόριο με το Αιγαίο και τον Εύξεινο Πόντο αναπτύσσεται ραγδαίως. Η Οδησσός ακμάζει επί κλασικής εποχής, επί εποχής Μακεδόνων βασιλέων που με πρώτο τον Φίλιππο τον Μέγα κατέκτησαν την μέχρι του Δουνάβεως Θράκη και επί Ρώμης μέχρι τον 7ο αιώνα, οπότε οι Αβαρο-σλάβοι την καταστρέφουν όπως και τις άλλες αποικίες και οι Ελληνες καταφεύγουν με πλοία  σε ασφαλέστερα βυζαντινά εδάφη.

Θα επανιδρυθεί αργότερα ως Βάρνα κατά το πρώτο βουλγαρικό βασίλειο (681-1014) και θα ανθίσει και πάλι ως βουλγαρική και αργότερα ως βυζαντινή πόλη. Ανάλογη ήταν η πορεία και των άλλων ελληνικών πόλεων, Αγχιάλου, Μεσημβρίας και Απολλωνίας. Οι σημερινοί Βούλγαροι επιδεικνύουν με υπερηφάνεια τα ευρήματα και αισθάνονται ευτυχείς διότι στα μέρη τους ανεπτύχθη ένας τέτοιος πολιτισμός.

Εδώ είναι νομίζω απαραίτητη μια περιληπτική αναφορά στην ιστορική διαδρομή όλης της μεταξύ Δουνάβεως και Ροδόπης για την επίτευξη πλήρους εικόνας της Ιστορίας της Ανατ. Ρωμυλίας. Θρακικές φυλές υπήρχαν εκεί υπό διάφορες ηγεμονίες και διαλέκτους από τα πανάρχαια χρόνια. Ορισμένοι μελετητές θέλουν τους Θράκες ως λαούς μεταναστεύσαντες από Βορράν.

Είναι λίαν πιθανόν, δεδομένου οτι στην ευρύτερη περιοχή της Βάρνας ευρέθη ο αρχαιότερος θησαυρός χρυσού στον κόσμο, χρονολογημένος περί το έτος 4.000 π.Χ. και ως γνωστόν, οι Σκύθες, λαός κατοικών τότε στα εδάφη της σημερινής Ρουμανίας ήταν ειδικευμένοι στην επεξεργασία χρυσού. Τον 4ο και 5ο αιώνες Γερμανοί Γότθοι και ακολούθως Ούνοι ερημώνουν τον τόπο και αποδεκατίζουν τον θρακικό πληθυσμό, ο οποίος ουδέποτε πλέον συνήλθε από την καταστροφή.

Οι Σλάβοι τον 6ο αιώνα εισέρχονται ειρηνικά και μαζικά στην περιοχή όπως και σε όλη την Βαλκανική, αντικρύζοντας έναν έρημο τόπο. Ο Αυτοκράτωρ Ιουστινιανός θέλοντας να εποικισθεί πάλι ο τόπος δεν αντιδρά. Οι Σλάβοι δεν δημιούργησαν εκεί, όπως και αλλού ούτε ίχνος πολιτισμού. Μέχρι τότε ήσαν υποτελείς σε άλλους και περιφερόμενοι, ολοκληρωτικά αστοιχείωτοι. Εκεί και έτσι τους βρήκε το έτος 681 μ.Χ. ο Ασπαρούχ χαν, γιός του Κουμπράτ χαν, ηγέτης των Βουλγάρων, λαού τουρκικού της ουραλο-αλτα'ι'κής ομοεθνίας, προερχόμενου από τα δάση και τις στέπες δυτικά του Βόλγα,πρώην συμμάχου των Βυζαντινών στον Δούναβη, ο οποίος αναζητούσε μια καλύτερη τύχη και έναν καλύτερο τόπο για τον λαό του.

Οι Βούλγαροι νικούν τα στρατεύματα του Αυτοκράτορα Κωνσταντίνου Πωγωνάτου της δυναστείας των Ηρακλειδών και το 681 ιδρύουν κράτος στα εδάφη ακριβώς της Ανατολικής Ρωμυλίας, κράτος από τα αρχαιότερα της Ευρώπης. Ο ηγεμόνας Κρουμ χαν (Κρούμος) κατακτά την Ρουμανία και επεκτείνεται ως την Ροδόπη, γενομένων έτσι των Βουλγάρων εχθρών του Ελληνισμού. Το πολυπληθέστερο των Βουλγάρων σλαβικό στοιχείο της περιοχής επιβάλλει εν τω μεταξύ την γλώσσα του και έκτοτε οι Βούλγαροι ομιλούν σλαβικά.

Ο ηγεμόνας Βόρις δέχεται τον ορθόδοξο χριστιανισμό το 984 μ.Χ. ως Μιχαήλ και αποκτά ούτως τον τίτλο του βασιλέως, αποδεχόμενος τον βυζαντινό πολιτισμό,καταργουμένου του μογγολικού τίτλου χαν, πλην όμως η βουλγαρική επιθετικότητα δεν σταματά με την είσοδο στον πολιτισμό. Την λύση δίνει ο Αυτοκράτωρ Βασίλειος ο Μακεδών που στο Κλειδί το έτος 1014 κατανικά τους Βούλγαρους του Σαμουήλ και καθιστά την Βουλγαρία βυζαντινή επαρχία μέχρι το 1187.

Το 1187 οι αδελφοί Πέτρος και Ασάν οργανώνουν επανάσταση και εκδιώκουν τους Βυζαντινούς και το 1201 ιδρύεται τι δεύτερο βουλγαρικό βασίλειο υπό τον βασιλέα Ιωάννη Καλο'ι'ωάννη, επίδοξο κατακτητή της φραγκικής τότε Κωνσταντινουπόλεως. Το 1396 η Βουλγαρία κατακτάται από τους Οθωμανούς Τούρκους μέχρι την επανάσταση του 1878 επ'ευκαιρία του ατυχούς για τους Τούρκους Ρωσο-τουρκικού πολέμου.

Γίνεται ημι-ανεξάρτητη ηγεμονία και το 1906, μεσούντος του Μακεδονικού Αγώνα που ενέπλεξε όλες τις εθνότητες της Μακεδονίας ανακηρύσσεται ανεξάρτητο κράτος με αυτοκέφαλη Εκκλησία. Πλην όμως η Ανατολική Ρωμυλία με πολυπληθές ελληνικό στοιχείο από το 1878 παρέμεινε ηγεμονία υποτελής στον Οθωμανό Σουλτάνο υπό τον Αλέξανδρο Βάντεμπεργκ,μετέπειτα βασιλέα της Βουλγαρίας.

Κάπου τότε αρχίζουν οι περιπέτειες του Ελληνισμού της Ρωμυλίας. Το 1884 ομάδες Βουλγάρων εθνικιστών κομιτατζήδων με ενεργό συμμετοχή του βουλγαρικού στρατού  εκβιάζοντας και φονεύοντας αναγκάζουν 37.000 Ελληνες να καταφύγουν στην Ελλάδα, οι οποίοι εγκαταστάθηκαν στην Θεσσαλία ( η Νέα Αγχίαλος Μαγνησίας ιδρύθηκε από Αγχιαλιώτες πρόσφυγες).

Ετσι έλαβε τέλος η μακραίωνη παρουσία του Ελληνισμού στην Ανατολική Ρωμυλία, ο οποίος με τον απαράμιλλο αρχαίο και μετέπειτα βυζαντινό πολιτισμό του εξημέρωσε, εκπολίτισε και ανέδειξε όλους τους λαούς της περιοχής του με τους οποίους ήλθε σε επαφή.  Παρόλα αυτά, ελληνικό στοιχείο, έστω μικρό παραμένει ακόμη στην Αν.Ρωμυλία, συναντήσαμε μερικούς καταστηματάρχες στην Σωζόπολη και στην Μεσημβρία με ελληνική εθνική συνείδηση. Συγκρούσεις ανάμεσα στην Ελλάδα και Βουλγαρία υπήρξαν το 1913 στον Β' Βαλκανικό Πόλεμο και το 1916-18 στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο με αποτέλεσμα η Δυτική Θράκη να περιέλθει οριστικά στην Ελλάδα και το 1919 με Συνθήκη έγινε ανταλλαγή πληθυσμών μεταξύ των δυο χωρών, η πρώτη ανταλλαγή στην Ιστορία.

Η τελευταία προσπάθεια των Βουλγάρων να κατακτήσουν όλη την Θράκη ήταν το 1941-45 με την συμμαχία με την Γερμανία, πλην όμως και πάλι ηττήθησαν και για την κακή επιλογή τους τιμωρήθηκαν με 45 χρόνια κομμουνισμό.
Μετά τον Ψυχρό Πόλεμο είμαστε φίλοι, εταίροι και σύμμαχοι και ελπίζω να παραμείνουμε έτσι εσαεί.

Επανερχόμενοι στο ταξίδι μας την 20 Σεπ. επισκεφθήκαμε την Μεσημβρία (Νέσεμπαρ) και την 21 Σεπ. την Σωζόπολη (Σοζόπολ), πόλεις μικρές,κομψές, άκρως τουριστικές, υποδείγματα αρχιτεκτονικής με πλήθος εκκλησιών, πολλές εκ των οποίων κτίσθηκαν από πλούσιους βυζαντινούς εξόριστους και άλλες ανάγονται στην οθωμανική περίοδο. Στην Σωζόπολη σώζονται και κάποια ερείπια της αρχαίας Απολλωνίας και σε μια εκκλησία κάποια οστά του Αποστόλου Ανδρέα.

Αισθητική απόλαυση ήταν και η επίσκεψη στο ωραιότατο Μπουργκάς, ο Πύργος της βυζαντινής εποχής, εκ του λατινικού Burgum-πύργος, πολεμικός και εμπορικός ναύσταθμος. Στο Μπουργκάς φαίνεται η τεράστια αλλαγή της Βουλγαρίας σε σχέση με την κομμουνιστική περίοδο και ο εξευρωπα'ι'σμός της.

Πλήθος τουριστών και ξενοδοχείων κάνουν την διαφορά, πλην όμως ο μέσος μισθός είναι στα 600 ευρώ και η μέση σύνταξη στα 400. Ευτυχώς η εκπαίδευση και η υγειονομική περίθαλψη είναι για όλους. Η γεωργία είναι σε ικανοποιητικά επίπεδα παραγωγής δημητριακών και αραβοσίτου, αν και υπάρχουν ακόμη πολλές ιδιοκτησιακές εκκρεμότητες που χρονίζουν από την περίοδο της μετα-κομμουνιστικής μετάβασης με αποτέλεσμα πολλά χωράφια να μένουν ακαλλιέργητα.

Η 22 Σεπ. κύλησε με ένα πέρασμα επιφανειακό στην Φιλιππούπολη, την πόλη του Φίλιππου του Μεγάλου, τον οποίον οι Θράκες ονόμαζαν Πουπούλ, εξ ου προκύπτει παραφθαρμένο το σημερινό βουλγαρικό Πλόβντιβ με μια μικρή βόλτα. Στην Σόφια, λόγω της εθνικής εορτής και του αποκλεισμού πολλών κεντρικών δρόμων δεν είχαμε ούτε βόλτα.

Η επιστροφή στην μαμά Ελλάδα έγινε το απόγευμα και η εκδρομή τελείωσε. Ο γράφων εκφράζει τις ευχαριστίες του στον  Πρόεδρο της ΠΑΣΥΒΑ κ. Βασ. Ζιώζια και στο Γραφείο Ταξιδίων Κούρεντα για την άψογη διοργάνωση της επίσκεψης σ'αυτήν την γωνιά του Ελληνισμού που όλοι οι Ελληνες οφείλουν να γνωρίσουν.

Ιδιαιτέρως όμως εκφράζει ευχαριστίες στους 35 συνταξιδιώτες του για την φιλία και την καλή τους διάθεση, άπαντες μορφωμένοι άνθρωποι και στον καλό κόσμο των Τρικάλων ανήκοντες. Τέλος εκφράζω την εκτίμηση και την φιλία μου και στον αδελφό βουλγαρικό λαό, ο οποίος χαίρεται όταν βλέπει Ελληνες στον τόπο του και σήμερα είναι πραγματικά φίλοι μας στην κοινή προσπάθεια για ανάπτυξη και πρόοδο.

Ιωάννης Ξηρός