Ένα εκπληκτικό ταξίδι οργάνωσε η εταιρεία ορειβατικής εκπαίδευσης και οργάνωσης ταξιδίων περιπέτειας Base Camp του Παναγιώτη Κοτρωνάρου στην χιλιανή Παταγονία από 11 έως 23 Ιανουαρίου 2018 με αρχηγό της αποστολής τον Νικόλαο Τόδουλο και συμμετοχή 12 ατόμων. Στην αποστολή έλαβε μέρος και ο γράφων, μέλος του ΕΟΣ Αχαρνών. του ΣΠΟΡΤ Τρικάλων και του Συλλόγου Δρομέων Τρικάλων, ταξιδευτής του κόσμου.
Η Παταγονία της Χιλής διαθέτει τις πλέον δυσπρόσιτες, δύσκολες, αλλά και ενδιαφέρουσες περιοχές όλης της Παταγονίας, συμπεριλαμβανομένων των Εθνικών Πάρκων Fitzroy, Perito Moreno και Torres del Paine. Η ίδια η Παταγονία καταλαμβάνει το νότιο άκρο της νοτιοαμερικανικμής ηπείρου, τεράστια έκταση ορέων, δασών, ποταμών, λιμνών, παγετώνων, αλλά και ημιερημικών περιοχών χωρίς ίχνος καλλιεργήσιμης γης.
Η ομάδα μας επέλεξε να κάνει τον πλήρη κύκλο του Τόρρες ντελ Πά'ι'νε, συνολικού μήκους με κάποιες προεκτάσεις 150 χιλιομέτρων από 14 έως 22 Ιαν., καθιστάμενη ούτως η πρώτη οργανωμένη ελληνική αποστολή αυτού του γύρου.
Στο τέλος της πλειστοκαίνου εποχής (πριν 12.000 χρόνια) εγκαταστάθηκαν εκεί διάφορες φυλές ερχόμενες από τον βορρά. Οι ανθρωπολόγοι αναφέρουν οτι με τον εποικισμό της Παταγονίας ολοκληρώθηκε ο αποικισμός της Γης από το ανθρώπινο είδος. Οι φυλές αυτές, υπό διάφορα ονόματα, όπως Τεχουέλτσε, Κασκαβάρ, Γιαμάνα, Αονινκέν κ.α. στο σκληρό περιβάλλον της ψυχρής, ακαλλιέργητης, βροχερής και πάντα ανεμόεσσας Παταγονίας έτρωγαν γκουανάκο (είδος ελαφιού, συγγενές με το περουβιανό λάμα), ψάρια και φώκιες, ενεδύοντο δέρματα ζώων και αλείφοντο με λίπος φώκιας για να συγκτατούν θερμότητα στο σώμα τους. Το 1526 ο Πορτογάλος θαλασσοπόρος Μαγελάνος, επιχειρών για λογαριασμό του ισπανικού στέμματος τον περίπλου της Γης από ανατολάς προς δυσμάς ανακάλυψε το πρώτο μετά την διώρυγα του Παναμά πέρασμα μεταξύ Ειρηνικού και Ατλαντικού στην Παταγονία και έδωσε το όνομα στην χώρα (patagon, ο ψηλός άνδρας). Το 1586 κατάφεραν να εγκατασταθούν στην σκληρή χώρα οι πρώτοι λευκοί άποικοι υπό τον Αγγλο Κόβεντρυ, πάντα για λογαριασμό της Ισπανίας, η οποία όμως ουδέποτε εποίκισε την Παταγονία, φέροντες πρόβατα, βοοειδή και άλογα. Εφεραν επίσης και ασθένειες, οι οποίες θέρισαν τους ιθαγενείς και όσοι απέμειναν αναμείχθηκαν με τους Ευρωπαίους, κυρίως Κροάτες, Ρώσους, Βρετανούς και Ισπανούς, οι οποίοι ήλθαν μαζικά μετά το 1880, οπότε η Παταγονία διαμοιράστηκε στην Αργεντινή και Χιλή.
Η ομάδα προσγειώθηκε στην πόλη Πούντα Αρένας επί των Στενών του Μαγελάνου και την 13 Ιαν. συναντήθηκε με τους χιλιανούς οδηγούς βουνού Χοσέ και Γιάρεκ στο Πουέρτο Νατάλες, ωραία κωμόπολη, 200 χλμ. βορείως της Πούντα Αρένας όπου μεταφερθήκαμε και όπου υπάρχει φιόρδ υπό το όνομα Στενό της Τελευταίας Ελπίδας (Estrecho de Ultima Sreranza).

Την 14 Ιαν. εισήλθαμε στο Εθνικό Πάρκο Τόρρες ντελ Παινε μετά από μια ωραιότατη διαδρομή όπου παρατηρεί κανείς στρουθοκάμηλους, κόνδορες και γκουανάκο, βασική τροφή του μοναδικού κυνηγού της Παταγονίας, του πούμα. Η ονομασία του Πάρκου οφείλεται στο ισπανικό Τόρρες (Πύργοι) και στο πάινε, λέξη των Τεχουέλτσε που σημαίνει γαλάζιο και έχει έκταση 250.000 τετρ. χλμ. Την ημέρα εκείνη ο στόχος ήταν η ανάβαση στην βάση των Τριών Πύργων, βράχοι στενόμακροι που υψώνονται από την πλαγιά ενός παγετώνα, ο οποίος στην βάση του έχει δημιουργήσει μια παγετωνική λίμνη και σ' αυτούς οφείλεται το όνομα του Πάρκου. Η ομάδα ξεκίνησε την πορεία των 19 χλμ. από το καταφύγιο Τόρρες (υψ.200μ.) την 10.30 π.μ. και την 15.00 ήμαστε έμπροσθεν των Πύργων στα 875μ. με επιστροφή στο Τόρρες την 19.30 μμ. Υπήρξαμε άκρως τυχεροί, διότι εκείνη η ημέρα ήταν ηλιόλουστη και οι Πύργοι δεν ήταν καλυμμένοι από ομίχλη ως συνήθως.
Η 16 Ιαν. ήταν επίσης ηλιόλουστη ημέρα και μας προσέφερε μια ωραιότατη διαδρομή από την 10.30 π.μ. έως την 14.00 μ.μ. μέχρι το καταφύγιο Σερόν(υψ.180μ.), όπου διανυκτερεύσαμε σε σκηνές. Κατά την διαδρομή είχαμε πάντα στα δεξιά μας τον μεγάλο ποταμό Πά'ι'νε, ωραιότατα λιβάδια με λουλούδια και η νύχτα μας φανέρωσε και τον Σταυρό του Νότου, το μεγάλο αστέρι, οδηγό για αιώνες όλων των ναυτικών των Θαλασσών του Νότου.
Η πρώτη βροχερή ημέρα της αποστολής ήταν η 16 Ιαν., οπότε από το Σερόν και από ώρα 9.30 π.μ. φύγαμε για το καταφύγιο Ντίκσον (υψ. 200μ.) στο οποίο φτάσαμε την 17.00 μ.μ. Η ισχυρή βροχή όμως δεν μας εμπόδισε να απολαύσουμε την λίμνη Πάινε, στην οποία χύνεται ο ομώνυμος ποταμός, η οποία τροφοδοτείται και από παγετωνικά βουνά γύρω της, εικόνες τέλειες.
Η διαδρομή της 17 Ιαν. από το καταφύγιο Ντίκσον μάχρι το ορεινό κάμπιγκ Πέρρος (οι Σκύλοι) σε υψόμ.570μ. διαθέτει πλούσιο δάσος θυμίζον ζούγκλα. Ξεκινήσαμε την 10.00 π.μ. και φτάσαμε στο Πέρρος για διανυκτέρευση σε σκηνές την 17.00μ.μ. Ο μεγάλος παγετώνας Πέρρο είναι εκπληκτικός στην πλαγιά του, όπως και η παρακείμενη λίμνη. Ο άνεμος την ημέρα εκείνη ήταν τρομερός, κλασικά παταγονικός. Στις πορείες αυτές οι οδηγοί δεν επιτρέπουν το παραμικρό σκουπίδι και το άναμα φωτιάς όπως και το κάπνισμα απαγορεύονται λόγω κάποιων μεγάλων πυρκαγιών του παρελθόντος, οι οποίες κατέστρεψαν τεράστιες εκτάσεις δάσους με εμφανή τα αποτελέσματα ακόμη και σήμερα.
Η 18 Ιαν. ήταν η δυσκολώτερη ημέρα. Οσοι επιχειρούν να κάνουν τον κύκλο του Τόρρες ντελ Παινε οφείλουν να περάσουν το τρομερό Πέρασμα του Γκάρντνερ (Paso Gardner) στα 1.200μ. υψόμετρο, όπου ο φοβερός αέρας και η βροχή είναι ο κανόνας. Η ομάδα ξεκίνησε την 9.00 π.μ. από υψ. 560 μ. και προς ατυχία μας εκτός από τον ισχυρό άνεμο είχαμε και συνεχή βροχή. Το μεσημέρι περάσαμε το Πέρασμα και την 17.30 μ.μ. φτάσαμε κατάκοποι στο καταφύγιο Γκρέυ( υψ.300μ.) έχοντας κατά την κατάβαση στα δεξιά μας ένα από τα πλέον μεγαλειώδη θεάματα του πλανήτη.
Ο μέγας παγετών Γκρέυ, μήκους 25 χλμ. και πλάτους 5 χλμ. αποτελεί τον μεγαλύτερο παγετώνα της Γης μετά τους παγετώνες της Ανταρκτικής και της Γροιλανδίας και ένα από τα μεγαλύτερα αποθέματα ύδατος παγκοσμίως. Σε αντίθεση δε με τους άλλους μεγάλους παγετώνες, αυτός δεν χάνει τον όγκο του.
Η ομάδα την 19 Ιαν. αφού διέπλευσε με ταχύπλοο την παγετωνική λίμνη Γκρέυ, η οποία τροφοδοτείται από τον παγετώνα, αποβιβάστηκε στην βραχώδη νήσο Νουνακάν και σε λίγο άρχισε την διαρκείας 3 ωρών πορεία επί του παγετώνα χρησιμοποιώντας ορειβατικές αξίνες και κραμπόν στις μπότες. Οι οδηγοί μας εξήγησαν πως προέρχονται οι ρωγμές, τα σπήλαια και οι μικροί καταρράκτες στον παγετώνα, όπως επίσης και πως εξηγείται το γαλάζιο χρώμα των πάγων που μόνον στον Γκρέυ συναντάται. Οταν τεράστια κομμάτια πάγου πιέζουν συνεχώς άλλα κομμάτια, τότε ο αέρας ανάμεσά τους διαφεύγει, ο πάγος καθίσταται συμπαγής και τότε μόνο ένα χρώμα τον διαπερνά, το γαλάζιο. Πλησιάσαμε πάντα με το ταχύπλοο την άκρη του παγοκαλύματος παρατηρώντας τμήματα πάγου να αποκόπτονται και να βυθίζονται με πάταγο στην λίμνη, πάντα κινούμενοι ανάμεσα σε παγόβουνα, εμπειρία ανεπανάληπτη.

Την 20 Ιαν. αποχαιρετήσαμε τον παγετώνα Γκρέυ και και από το ομώνυμο καταφύγιο ξεκινήσαμε την 13.00 μ.μ. για το καταφύγιο Παινε (υψ.45μ.) στο οποίο φτάσαμε την 17.00 μ.μ. Κατά την ονειρική αυτή διαδρομή εκτός από τις λίμνες Γκρέυ και Πάτος (Pato, η πάπια) είχαμε στα αριστερά μας τα περίφημα γρανιτένια όρη Κουέρνος (Cuerno, το κέρατο) με τις χαρακτηριστικές ακανόνιστες απολήξεις και σχήματα, σήμα κατατεθέν της Παταγονίας.
Η 21 Ιαν. ήταν μεγάλη και δύσκολη ημέρα. Εκκίνηση την 8.00 π.μ. από το καταφύγιο Πάινε για το καταφύγιο Κουέρνος όπου φτάσαμε την 17.00 μ.μ. υπό ισχυρό άνεμο. Στο μέσον της διαδρομής την παρακάμψαμε και ανεβήκαμε μέχρι το Παρατηρητήριο Μπριτάνικο στα 760 μ. ανεβαίνοντας παραλλήλως ενός ισχυρού χειμάρρου. Τα τρομερά Κουέρνος μπροστά μας σχηματίζουν παγετώνες στις πλαγιές τους και είδαμε το απίστευτο θέαμα του ισχυρού ανέμου να γυρίζει τα νερά των καταρρακτών πίσω και να τα διασκορπίζει στον αέρα. Ολα τα έχει η Παταγονία.
Η 22 Ιαν. ήταν η τελευταία ημέρα της διαδρομής και η βροχερότερη από όλες. Από την ώρα 8.00 π.μ. μέχρι να φτάσουμε στο καταφύγιο Τόρρες την υποστήκαμε την νεροποντή της ζωής μας. Φτάσαμε στο Τόρρες την 14.00 μ.μ. κατάκοποι, ταλαιπωρημένοι και καταβρεγμένοι. Είχαμε όμως κλείσει τον κύκλο του Τόρρες ντελ Πάινε. Η πρώτη ελληνική ομάδα είχε ολοκληρώσει το circuito Paine και ήμαστε όλοι υπερήφανοι και ευτυχείς γι'αυτό. Ο γράφων το έκανε όχι μόνον για τον εαυτό του, αλλά και για την Ελλάδα ρε γαμώτο.
Η 23 Ιαν. ήταν ημέρα επιστροφής στην Ελλάδα για την ομάδα, πλην του γράφοντος, ο οποίος παρέμεινε στην πρωτεύουσα Σαντιάγκο επί διήμερον για ατομική συνέχεια του ταξιδίου.
Το ηλιόλουστο και θερμό θερινό Σαντιάγκο είναι ωραία πρωτεύουσα περιτριγυρισμένη από τις Ανδεις και διαθέτει ενδιαφέροντα Μουσεία και ωραία πάρκα. Ακρως ενδιαφέρον είναι το Μουσείο Προκολομβιανής Τέχνης, όπου εκτίθενται εκθέματα τέχνης και λατρείας όλων των λαών των δυο Αμερικών, Κεντρικής και Νότιας.
Στο Ιστορικό Μουσείο παρουσιάζεται η Ιστορία της Χιλής μετά το 1540, οπότε ο Ισπανός κατακτητής Πέντρο Βαλντίβια ίδρυσε το Σαντιάγκο. Ισπανοί της Ανδαλουσίας μοίρασαν την χώρα σε φέουδα (το μικρότερο 8.000 στρεμμάτων), υποδούλωσαν το 1600 τους τελευταίους ιθαγενείς Μαπούτσε και δημιούργησαν την ανώτερη κυβερνώσα τάξη έχοντας ως υποτελείς τους ιθαγενείς, τους αφρικανούς δούλους χωρίς δικαιώματα, τους μεστίζος, μιγάδες οι οποίοι ασχολούντο με διάφορα αστικά επαγγέλματα και τους κρεολούς, γιούς Ισπανών, γεννημένων στην Αμερική. Οι δυο τελευταίες τάξεις απολάμβαναν περισσοτέρων δικαιωμάτων, ισπανικού αίματος χάριν. Η εκπαίδευση και η εξουσία παρέμειναν για αιώνες δικαίωμα των απογόνων των Ισπανών ευγενών.
Το 1808 δημιουργήθηκε κενό εξουσίας σε Χιλή και Αργεντινή λόγω της γαλλικής κατάκτησης της Ισπανίας από τον Μ. Ναπολέοντα και της κατάργησης του ισπανικού θρόνου. Είχε από καιρού ωριμάσει η ιδέα της χειραφέτησης από την μητρόπολη Ισπανία λόγω  της επίδρασης της Γαλλικής και Αμερικανικής Επανάστασης, αλλά και λόγω διαφορετικών συμφερόντων των τοπικών ελίτ. Το 1810 Χιλή και Αργεντινή ενώνουν τις δυνάμεις τους και κηρύσσουν την ανεξαρτησία ολόκληρης της Νοτ. Αμερικής νοτίως του Περού υπό την αρχηγία των καουντίλιος  Ο'Χίγγινς της Χιλής και Σαν Μαρτίν της Αργεντινής (cauntillio, στρατηγός-αντάρτης, επαναστάτης κατά του ισπανικού στέμματος. Και ο Στρατηγός Φρανσίσκο Φράνκο τον τίτλο και την ιδιότητα του καουντίλιο είχε). Ισπανικά στρατεύματα εστάλησαν από το Περού το 1815 μετά την παλινόρθωση της ισπανικής δυναστείας, πλην όμως ηττήθησαν και η ανεξαρτησία σταθεροποιήθηκε.
Για την μετέπειτα πορεία των λαών αυτών ας έχουμε υπόψιν μας κάτι σημαντικό. Ο διαχωρισμός των λατινοαμερικανικών κοινωνιών μεταξύ της ισπανικής καταγωγής ανώτερης τάξης και των κάτω τάξεων διαχωρίζει οριζοντίως τις κοινωνίες αυτές και ισχύει ακόμη, έστω και αν οι ελίτ προσπάθησαν να δημιουργήσουν εθνική συνείδηση στα νέα κράτη με μπόλικη δόση εθνικισμού. Οι επιμέρους Ιστορίες των κρατών αυτών, συμπεριλαμβανομένων και των αλλεπάλληλων δικτατοριών που επεβλήθησαν στην Λατινική Αμερική δεν μπορούν να κατανοηθούν αν δεν έχουμε υπόψιν μας τον διαχωρισμό αυτόν, τα συμφέροντα εξουσίας που απορρέουν από αυτόν και τις συγκρούσεις που κατά καιρούς προκαλούνται από αυτόν. Οι ισπανικής καταγωγής άρχοντες προτίμησαν κατ'αρχήν τον κοινοβουλευτισμό προκειμένου να ξεφορτωθούν τους καουντίλιος, πλην όμως η ενδημική φτώχεια και κοινωνικές αντιδράσεις και επιδιώξεις προκάλεσαν εμφυλίους πολέμους και δικτατορίες. Ουτοπιστές εθνικοί επαναστάτες και λα'ι'κοί αγωνιστές όπως ο Σιμόν Μπολιβάρ και ο Τσε Γκεβάρα προσπάθησαν να ενώσουν την ισπανόφωνη ήπειρο, έχοντες βεβαίως διαφορετικά πολιτικοκοινωνικά συστήματα υπόψιν τους ο καθένας, πλην όμως απέτυχαν αμφότεροι για τους ίδιους ακριβώς λόγους. Η σύγκρουσή τους με τα τοπικά και εθνικά συμφέροντα των ελίτ που γέννησε και διατήρησε επί 3 αιώνες η ισπανική κυριαρχία παρέμεινε και παραμένει συντριπτική υπέρ των δευτέρων με τις ταξικές διαφορές να είναι εν τω βάθει εθνικές(σ.σ. στην Χιλή ακόμη πολλοί Μαπούτσε αρνούνται την χιλιανή ιδιότητα ενώ στην Αργεντινή η οποία περί το 1900 δέχθηκε εκατομμύρια Ευρωπαίους μετανάστες αυτό το πρόβλημα είναι πολύ μικρότερο.

Το 1853, αφού απελευθερώθηκε και το Περού, η Ομοσπονδία διαλύθηκε και μετά από κάποιες συγκρούσεις σχηματίστηκαν τα σημερινά σύνορα των νοτιοαμερικανικών κρατών. Οι τελευταίοι ιθαγενείς που ξέφυγαν από την ισπανική κατάκτηση υπετάγησαν και εκχριστιανίσθησαν.
Το ταξίδι συνεχίστηκε στο Μπουένος Α'ι'ρες, τεράστια μητρόπολη κτισμένη στην νότια όχθη του γίγαντα Ρίο ντε Πλάτα με τις ομορφιές και τις ασχήμιες της. Επιβλητικά κυβερνητικά και δημόσια κτίρια, ωραία νεοκλασικά, αλλά και άχαρες μεγάλες πολυκατοικίες συνθέτουν ένα αμάλγαμα όπου καθημερινά κινούνται εκατομμύρια άνθρωποι.Εκεί είδα και τον τάφο της Εβίτας Περόν, μητέρας και αδελφής όλων των Αργεντινών. Πόλη κτισμένη το 1540 από τον Ισπανό κατακτητή Πέντρο Μεντόζα δεν είχε για τους Ισπανούς την σημασία του Σαντιάγκο ή της Λίμα μέχρι που Ευρωπαίοι μετανάστες μεγάλωσαν την πόλη και την επέβαλαν ως πρωτεύουσα.
Την 27 Ιαν. πτήση για το Ιγκουασού, συνοριακή πόλη κτισμένη στην όχθη του μεγάλου Παρανά, φυσικό σύνορο Αργεντινής, Βραζιλίας και Παραγουάης. Εκεί κοντά υπάρχουν οι ομώνυμοι καταρράκτες του Ιγκουασού, παραποτάμου του Παρανά, από τους μεγαλύτερους του κόσμου. Η 28 Ιαν. ήταν αφιερωμένη σε πεζοπορία 6 ωρών για να θαυμάσω μαζί με εκατοντάδες άλλους ένα από τα μεγαλειωδέστερα θεάματα του κόσμου, τους καταρράκτες του Ιγκουασού σε περιβάλλον πυκνής ζούγκλας και κυρίως τον γίγαντα Garganta de Diablo (ο Λαιμός του Διαβόλου) πέραν περιγραφής. Ζωάκια της ζούγκλας και πτηνά έχουν συνηθίσει την ανθρώπινη παρουσία και εκινούντο φιλικά ανάμεσά μας. Οι ίδιες οι πεζοπορικές διαδρομές ευρίσκονται τόσο στην βάση, όσο και στην κορυφή των καταρρακτών. Ισχυρή εντύπωση προκαλεί ο ίδιος ο Ιγκουασού με τους πολλούς παραποτάμους του να ενώνονται με μεταλλικές γέφυρες και με μαγευτική τροπική βλάστηση γύρω του.
Προσγείωση στο Ρίο ντε Ζανέ'ι'ρο της Βραζιλίας την 30 Ιαν. και τις πρώτες πρωινές ώρες. Εκείνη η βροχερή ημέρα ήταν αφιερωμένη στην γνωριμία με την μεγαλούπολη με τον πλούτο και την φτώχεια της με τα ωραία νεοκλασικά αποικιακού τύπου, αλλά και τις άχαρες, απεριποίητες πολυκατοικίες της, χαρακτηριστικό όλων των νοτιοαμερικανικών πόλεων. Οι φαβέλες των πάμπτωχων είναι ορατές από το αεροδρόμιο μέχρι τις παρυφές της πόλης και οι άστεγοι πολλοί. Την 31 Ιαν., ημέρα επιστροφής, ο γράφων ηύρε την ευκαιρία να ανέβει στον λόφο όπου ευρίσκεται το άγαλμα άνω των 40 μέτρων του Χριστού Ευλογούντος (Cristu Redendor), o oποίος με απλωμένα τα χέρια ευλογεί όλον τον κόσμο,ένα μνημείο με θέα τον Κόλπο του Ρίο για το οποίο κάποιοι ταξιδευτές λένε οτι κάθε άνθρωπος πρέπει να δει μια φορά στην ζωή του. Αλλα σημεία αναφοράς είναι η απέραντη παραλία Κόπα Καμπάνα και τα Μουσεία της πόλης.


Το Ρίο υπήρξε πρωτεύουσα της Βραζιλίας και από τους πρώτους αποικισμούς των Πορτογάλων, οι οποίοι με την μεσολάβηση του Πάπα χώρισαν με τους Ισπανούς την Ν.Αμερική το 1494. Οι Πορτογάλοι αποίκισαν σταδιακά την Βραζιλία από το 1501 μέχρι το 1523 και κατά καιρούς χρειάστηκε να αποκρούσουν και να εκδιώξουν Γάλλους, Ολλανδούς και Ισπανούς από τα εδάφη της Βραζιλίας. Η πορτογαλική ελίτ χώρισε την γη σε τιμάρια, πλην όμως η πηγή του πλούτου τους ήταν το ζαχαροκάλαμο, το κακάο, ο καφές και τα μέταλλα και κυρίως οι Αφρικανοί σκλάβοι (η Πορτογαλία και η Ισπανία είχαν την δουλεία ως επίσημη πολιτική). Το 1807 ο Ναπολέων της Γαλλίας εκδιώκει την πορτογαλική βασιλική οικογένεια από την Πορτογαλία, η οποία κατέφυγε στην Βραζιλία, πλην όμως ο Διάδοχος το 1822, μετά την παλινόρθωση της δυναστείας, προτίμησε να κηρύξει την Βραζιλία ως ανεξάρτητο βασίλειο. Η βραζιλιάνικη βασιλεία διατηρήθηκε μέχρι το 1889, οπότε η χώρα κηρύχθηκε Προεδρική Κοινοβουλευτική Δημοκρατία, όμως ο τελευταίος βασιλεύς Πέντρο 2ος, εξαίρετος μεταρρυθμιστής,είχε από το 1888 καταργήσει την δουλεία και έκτοτε η Βραζιλία ζει ειρηνικά, αν και δεν απέφυγε κάποιες δικτατορίες και η φτώχεια μεγάλου μέρους του πληθυσμού είναι τρομερή.
Ο γράφων αποχαιρέτησε την Νότιο Αμερική την 31 Ιαν. με το ταξίδι της επιστροφής στην φιλτάτη Μητέρα Ελλάδα. Ηταν ένα δυσκολώτατο ταξίδι, πλην όμως από τα πλέον ενδιαφέροντα που έχω κάνει.  
Εκφράζω επίσης τις ευχαριστίες μου στον περίφημο αρχηγό της αποστολής Νικόλαο Τόδουλο του Base Camp για τις έξοχες οργανωτικές του ικανότητες και στους χιλιανούς οδηγούς βουνού Χοσέ και Γιάρεκ, οι οποίοι επέδειξαν αφοσίωση και τις ίδιες ικανότητες. Τέλος, ευχαριστώ τους 10 συνοδοιπόρους μου για την συντροφικότητα και την φιλικότητά τους. Κυρίως όμως αποτίω φόρο τιμής στην νοτιοαμερικανική ήπειρο, η οποία, είμαι σίγουρος, κάποτε θα καταπλήξει τον κόσμο.
Ιωάννης Ξηρός