Του Αριστοτέλη Ράπτη - Ομότιμου Καθηγητή Πανεπιστημίου Αθηνών

Η Πολιτεία αφήνει να σβήσουν τα ίχνη της Ιστορίας μας

Ένα μικρό αφιέρωμα με αφορμή την κατάρρευση του κτιρίου-Συμβόλου της ηρωϊκής Μάχης της Μερίτσας.

Οι κατακτητές Ιταλοί έστειλαν μηνύματα στα χωριά μας να τους στείλουν αιγοπρόβατα, μοσχάρια και τρόφιμα. Οι αντιστασιακές οργανώσεις, απάντησαν: ΜΟΛΩΝ ΛΑΒΕ.

9 Φλεβάρη 1943

Ένα βαρέως οπλισμένο τάγμα με 360 Ιταλούς στρατιώτες καταφθάνουν στο χωριό Μερίτσα, το λεηλατούν, βιάζουν τις γυναίκες, καίνε τα σπίτια, αναγκάζουν τους χωριανούς να φέρουν τα μοσχάρια και αιγοπρόβατα να τα σφαγιάζουν και φορτώνουν στα ζώα τους, που οι εχθροί φρόντισαν να επιτάξουν. 

10 Φλεβάρη 1943

Του Αγίου Χαραλάμπους και ο Παπαθανάσης του χωριού Αγιοφύλλου παίρνει εν μέσω λειτουργίας το μαντάτο ότι οι αντιστασιακές οργανώσεις έστησαν καρτέρι στους Ιταλούς κατακτητές που αυτή τη στιγμή λεηλατούν το χωριό Μερίτσα. Ο Παπαθανάσης διακόπτει τη λειτουργία, αρπάζει το όπλο που το είχε κρυμμένο στην Αγία Τράπεζα και όπως ήταν με τα άμφια μαζί με τους εκκλησιαζόμενους τρέχουν να συμμετάσχουν στη μάχη.

11 Φλεβάρη 1943 το πρωί

Οι Ιταλοί αποχωρούν. Στα δυο χιλιόμετρα πιο κάτω, 150 κάτοικοι των γύρω χωριών, με ελάχιστο οπλισμό, αλλά με απαράμιλλη ομοψυχία και ένα έξυπνο σχέδιο, που προέβλεπε παραπλάνηση του εχθρού και στήσιμο ενέδρας, τούς περικυκλώνουν και τούς αποδεκατίζουν. Στη μάχη έπεσαν 140 Ιταλοί νεκροί και οι υπόλοιποι αιχμαλωτίστηκαν. Οι Έλληνες νεκροί ήταν 7. Οι αιχμάλωτοι περιθάλπονται από τους χωρικούς και επιστρέφουν στην έδρα τους.

Χαρακτηριστικά της μάχης:

1. Πρόκειται περί της πρώτης μάχης Εθνικής αντίστασης και της μοναδικής τακτικής μάχης μετά τους αλβανικούς πολέμους, που ονομάστηκε «Μάχης της Μερίτσας»

2. Εμπνευστής και πρωτεργάτης αυτής της μάχης ήταν ο καπετάν Αδαμάντιος (Ηλίας Καφαντάρης), αρχηγός του ΕΑΜ της περιοχής, συνεργάστηκε όμως και με τον έμπειρο στα στρατιωτικά, Αριστείδη Μπλούτσο, Αξιωματικό του υπό διάλυση Εθνικού Στρατού της Οργάνωσης ΜΙΔΑ (φίλα προσκείμενης στην ΕΔΕΣ). Βασικοί συνεργάτες: Καπετάν Χασιώτης (Νίκος Ζαραλής) του ΕΑΜ και Καπετάν Τσιάκαλος (Δημήτριος Ράπτης) του ΕΑΜ.

3. Στη μάχη συμμετείχαν όλες οι αντιστασιακές οργανώσεις, όμως και πολλοί πολίτες που συμμετείχαν, δεν ανήκαν σε οργανώσεις. Η συμμετοχή, δηλαδή, ήταν αυθόρμητη και ενωτική. 

4. Οι κάτοικοι της Μερίτσας που κυριολεκτικά λεηλατήθηκαν από τον εχθρό, δεν εκδικήθηκαν τους αιχμαλώτους, αλλά τούς φρόντισαν, τους τάισαν, περιποιήθηκαν τους τραυματισμένους και την άλλη μέρα τούς οδήγησαν στη βάση τους. Μεγαλείο ανθρωπιάς και πολιτισμού.

5. Το ΕΑΜ δεν είχε εγκρίνει κεντρικά αυτή τη μάχη για δικούς του λόγους και ο καπετάν Αδαμάντιος (Ηλίας Καφαντάρης) καταδικάστηκε από λαϊκό δικαστήριο του ΕΑΜ σε θάνατο. Όμως εξαφανίστηκε και παραδόθηκε το 1948, οπότε οδηγήθηκε σε φυλακές και εξορίες.

Φλεβάρης 2022

Έχουν περάσει 79 χρόνια από τότε. Από αυτά, τα 40 χρόνια σχεδόν απαγορευόταν να μιλήσεις για τη μάχη της Μερίτσας, ενώ τα υπόλοιπα 39 η μνήμη της σκεπάζεται ακόμη από τη σκόνη που άφησε πίσω του της η μακρά περίοδος του μετεμφυλιακού κλίματος του πληγωμένου, από όλες τις πλευρές, τόπου μας.

Σύμβολο αυτής της μάχης υπήρξε ένα παραπλήσιο κτίσμα, πρώην σταθμός του ΟΣΕ, το επονομαζόμενο «18». Ένα κτίριο λιτό, αλλά με το δικό του διατηρητέο στυλ, όπου έκαναν τις συσκέψεις τους οι σχεδιαστές και συντονιστές της και έκτοτε παρέμεινε εγκαταλελειμμένο. Όταν, πριν από μερικά χρόνια, ζούσαν ακόμα πολεμιστές αυτής της μάχης, πρότειναν αυτό το κτίριο να γίνει ένας εκθεσιακός χώρος, αφιερωμένος στη μνήμη του ξεχωριστού αυτού για την τοπική Ιστορία μας γεγονότος…

20 Φλεβάρη 2002

Το κτίριο-Σύμβολο καταρρέει. 79 χρόνια εγκαταλελειμμένο. Η Πολιτεία σβήνει τα τελευταία ίχνη της ιστορίας της. Προσβάλλει τη μνήμη αυτών των πατριωτών που έστησαν τις δικές τους Θερμοπύλες και είπαν το δικό τους «ΜΟΛΩΝ ΛΑΒΕ». 

Αλήθεια, πώς θα αισθάνονται οι πολιτικοί άρχοντες της περιοχής – βουλευτές, δημοτικοί άρχοντες – καθώς θα πάνε να τιμήσουν με την παρουσία τους τους ήρωες προγόνους μας για την 79η επέτειο της μάχης και θα αντικρύσουν αυτό το κτίριο-σύμβολο να έχει καταρρεύσει από λήθη και ολιγωρία;

Η πλήρης ιστορία της Μάχης στη διεύθυνση: http://maximeritsas.com