Γράφει ο Αθανάσιος Γ. Δημητρίου MSc Θεολογίας

Η 1η Οκτωβρίου είναι αφιερωμένη στην 3η ηλικία για αυτό θα ανατρέξω πίσω στην ιστορία για να δούμε ποιο ήταν το πολιτιστικό υπόβαθρο και η μέριμνα των ηλικιωμένων στο Βυζάντιο, ώστε να προβληματιστούμε σήμερα.

Εάν συμμεριστούμε την άποψη ότι κάθε επιτήδευμα κάποιου πολιτισμού αντικατοπτρίζει τις αξίες πάνω στις οποίες στηρίζεται ο πολιτισμός του πιστεύουμε ούτε ήταν ωφέλιμο να γίνει μία σύντομη έκθεση των βασικών στοιχείων που συνέθεσαν τον Βυζαντινό πολιτισμό σχετικά με την φροντίδα των ηλικιωμένων το Βυζάντιο στηρίχτηκε πάνω σε τρία κύρια πολιτιστικά στοιχεία το ρωμαϊκό το ελληνικό και το Ίου Ίου χριστιανικό ιουδαιοχριστιανισμό

Το Βυζάντιο επηρεάστηκε από τη ρωμαϊκή Πολιτεία, που ανέπτυξε η κ το νομικό πολιτισμό τόσο ως προς τη νομοθεσία όσο και ως προς την διοίκηση. Χαρακτηριστικά αναφέρουμε ότι ο σεβασμός προς τους γέροντες αποτυπωνόταν στο ρωμαϊκό δίκαιο δίνοντας στον κύριο αρχηγό της οικογένειας πολύ μεγάλη εξουσία πάνω στα υπόλοιπα μέλη της.

Από τον ελληνικό πολιτισμό το Βυζάντιο κληρονόμησε τις φιλοσοφικές καταβολές του και την κλασική παιδεία του και Επομένως και τον σεβασμό προς τους γέροντες αναφέρομαι στην Ιλιάδα του όμηρου το παράδειγμα του γέροντα βασιλιά της Πύλου Νέστορα το όνομα του οποίου χρησιμοποιείται Ακόμη και σήμερα ως σύμβολο του σεβασμού της Σοφίας και της εμπειρίας ενώ δεν πρέπει να παραληφθεί και ο νόμος των Αθηναίων που αναφέρεται στο Ξενοφώντα σύμφωνα με τον οποίο απαγορευόταν η άσκηση κάθε δημόσιου λειτουργήματος σε όσους δεν είχαν εκπληρώσει προηγουμένως το χρέος τους προς τους ηλικιωμένους γονείς τους

Βέβαια αυτό το οποίο επέδρασε σημαντικά πάνω στον πολιτισμό του Βυζαντίου είναι το Χριστιανικό στοιχείο αναμφίβολα στην Παλαιά Διαθήκη προτρέπονται οι νεότεροι να σηκώνονται από τις θέσεις τους όταν περνάνε από μπροστά τους ηλικιωμένη σε έδειξε σεβασμό και καταδικάζονται όσοι νέοι εγκαταλείπουν τους γονείς τους στην Καινή Διαθήκη υπάρχει το παράδειγμα του ίδιου του κυρίου μας Ιησού Χριστού ο οποίος επάνω στο Σταυρό αναθέτει τη φροντίδα της μητέρας του στον αγαπημένο του μαθητή ευαγγελιστή Ιωάννη στο κλίμα του σεβασμού προς ηλικιωμένους κινούνται και οι πατέρες της εκκλησίας μας με αποκορύφωμα τον Μέγα Βασίλειο ο οποίος εισάγει την έννοια της «αντιπελάργωσης». Ο Μέγας Βασίλειος δηλαδή προτρέπει τους νέους να παραδειγματιστούν από τη συμπεριφορά των ζώων και ιδιαίτερα από την συμπεριφορά των νέων πελαργών οι οποίοι δείχνουν χρόνια προς τον αδύναμο πατέρα τους παρέχοντας σου τροφή και στηρίζοντας τα φτερά του με τα δικά τους κατά το πέταγμα Επίσης δεν πρέπει να ξεχνούμε ότι η ορθόδοξη εκκλησία τρέφει μεγάλο σεβασμό για το γήρας και ατενίζει με δέος τους ηλικιωμένους, για αυτό κατά την θεία λειτουργία προσεύχεται τα τέλη της ζωής μας να είναι ανώδυνα ανεπαίσχυντα και ειρηνικά Χωρίς βέβαια να υπονοείται η ευθανασία με την έννοια που έχει επικρατήσει στις ημέρες μας. Άλλωστε είναι γνωστό ότι η ορθόδοξη παράδοση μας τρέφει μεγάλη εκτίμηση στο θεσμό του γέροντα Τον οποίο και ανυψώνει σε μεγάλη πνευματική μορφή και οδοδείκτης ζωής για όλους εμάς τους πιστούς από όλα τα παραπάνω γίνεται αντιληπτό ότι ο Βυζαντινός Πολιτισμός είχε αναπτύξει όλες εκείνες τις πολιτισμικές προϋποθέσεις που του επέτρεπαν να δείχνει ευαισθησία και να αναπτύσσει μέτρα πρόνοιας για τους ηλικιωμένους.