Διανύουμε «αισίως» την όγδοη μνημονιακή χρονιά. Οι κυβερνήσεις έρχονται και παρέρχονται, το ένα μνημόνιο αντικαθιστά το άλλο, η κρίση βαθαίνει και θίγει ευρύτερα στρώματα του πληθυσμού. Εν μέσω αλληλοκατηγοριών, αβυσσαλέου μίσους, σήψης και παρακμής, η κοινωνία παρακολουθεί σοκαρισμένη τις ολοένα  και δυσμενέστερες εξελίξεις, το ολοένα και πιο αβέβαιο μέλλον της. Η κοινή γνώμη βρίσκεται στο σημείο εκκίνησης της κρίσης. Αναζητεί τους λόγους που μας οδήγησαν έως εδώ, χωρίς να έχει σχηματίσει σαφή εικόνα, χωρίς να δύναται να προβεί σε καταμερισμό ευθυνών. Τελεί υπό καθεστώς πλήρους σύγχυσης.
Είναι κοινός τόπος πως για να λύσεις ένα πρόβλημα πρέπει αρχικά να προσδιορίσεις τις αιτίες που το προκαλούν και έπειτα να τις αντιμετωπίσεις. Αν θέλαμε σχηματικά να αναδείξουμε τις αιτίες της κρίσης, θα τις διακρίναμε σε δύο βασικές κατηγορίες:
α) στις ενδογενείς αιτίες, δηλαδή σε αυτές που οφείλονται σε εσωτερικούς καθαρά λόγους, σε ίδιες αποκλειστικά ευθύνες του λαού μας και αφορούν την διακυβέρνηση της χώρας, την πολιτική και οικονομική διαχείριση. Συνοπτικά μπορούμε να αναφέρουμε:
Σε πολιτικό επίπεδο το έλλειμμα δημοκρατίας που παρατηρείται στους θεσμούς, η ατελής διάκριση των εξουσιών, η μη εμβάθυνση του κράτους δικαίου και η προβληματική απονομή δικαιοσύνης, ο νεποτισμός, η διαφθορά, η διαπλοκή συμφερόντων που αποβαίνουν εις βάρος του κοινωνικού συνόλου, οι πελατειακές σχέσεις, η μη χρηστή και αναξιοκρατική δημόσια διοίκηση.
Σε οικονομικό επίπεδο η αποσάθρωση του παραγωγικού ιστού της χώρας, η έλλειψη ανταγωνιστικότητας, ο διογκωμένος και παρασιτικός δημόσιος τομέας, η κλειστή οικονομία, τα δημοσιονομικά ελλείμματα και το υπέρογκο δημόσιο χρέος, η γραφειοκρατία, το ασταθές και άδικο φορολογικό σύστημα, η φοροδιαφυγή, η απουσία κινήτρων για καινοτόμες δράσεις, το δυσμενές επιχειρηματικό και επενδυτικό περιβάλλον. Η αναποφασιστικότητα για τις απαραίτητες διαρθρωτικές αλλαγές και μεταρρυθμίσεις εν γένει, προκειμένου η Ελληνική οικονομία να εξυγιανθεί και να ξεπεράσει το γρηγορότερο δυνατόν τον φαύλο κύκλο της ύφεσης.
β) στις εξωγενείς αιτίες, που πηγάζουν από το εξωτερικό περιβάλλον της χώρας. Σε αυτές μπορούμε να συμπεριλάβουμε: Τις αρνητικές συνέπειες της παγκοσμιοποίησης οι οποίες συνετέλεσαν στην απορρύθμιση της παγκόσμιας οικονομίας και στην ανακατανομή του πλούτου με απόρροια την σχετικά πρόσφατη χρηματοπιστωτική κρίση. Το άνοιγμα των αγορών και η εξάπλωση του διεθνούς εμπορίου απελευθέρωσε κολοσσιαίες δυνάμεις και οδήγησε σε εμπορικούς ανταγωνισμούς άνευ προηγουμένου με φυσικό επακόλουθο χώρες να ευνοηθούν, εν αντιθέσει με χώρες όπως η δική μας που δεν ανταποκρίθηκαν στις απαιτήσεις και τις προκλήσεις των καιρών. Επίσης, σύμφωνα με την άποψη μιας μεγάλης μερίδας της κοινής γνώμης η ευθύνη βαρύνει αποκλειστικά την Ε.Ε. αφού για να εξυπηρετήσει διάφορες σκοπιμότητες δεν προχώρησε στην εμβάθυνση της οικονομικής και νομισματικής ένωσης. Ως αποτέλεσμα των ανωτέρω εξωτερικών παραγόντων, ιμπεριαλιστικές δυνάμεις και σύμμαχοι εκμεταλλεύονται την δυσχερή θέση της χώρας, προκειμένου να την καταστήσουν εις το διηνεκές προτεκτοράτο μέσω της δανειακής εξάρτησης, για να υφαρπάξουν τις πλουτοπαραγωγικές πηγές της.
Χωρίς να μειώσουμε την αξία και την σημασία των εξωγενών παραγόντων πρέπει να θέσουμε τον δάκτυλο επί τον τύπον των ήλων και να δούμε τα πράγματα στην σωστή τους βάση και αναλογία. Σε ένα τόσο ρευστό και ασταθές εξωτερικό περιβάλλον τα περιθώρια ελιγμών και δράσης σε ζητήματα όπως η παγκοσμιοποίηση και η Ευρωπαϊκή ολοκλήρωση είναι περιορισμένα. Δεν μπορούμε να επιδράσουμε καταλυτικά, να αλλάξουμε άρδην και κατά βούληση τους κανόνες στο παγκόσμιο οικονομικό γίγνεσθαι. Επιπλέον, δεν πρέπει να διαφύγει την προσοχή μας το αδιαμφισβήτητο γεγονός πως οι εξωτερικές σχέσεις και συμμαχίες δεν στηρίζονται σε μόνιμες φιλίες των λαών, αλλά σε μόνιμα ψυχρά συμφέροντα. 
Βασικό γνώρισμα των πνευματικά ώριμων και αυτεξούσιων λαών είναι η αυτογνωσία που τους διέπει ως συλλογικές οντότητες και η δυνατότητα να στηρίζονται ως επί το πλείστον σε ίδιες δυνάμεις και μέσα, προκειμένου να διαφυλάττουν την ανεξαρτησία και ευημερία του λαού τους. Οι διδαχές από τα κατορθώματα και τα λάθη του παρελθόντος είναι συνέπεια βαθιάς γνώσης της ιστορίας, αυστηρής αυτοκριτικής και επίγνωσης του ιστορικού τους ρόλου.
Είναι απορίας άξιον πως η Ελληνική κοινωνία σχεδόν στο σύνολό της, δίνει μεγαλύτερη βαρύτητα και έμφαση στους εξωγενείς παράγοντες έναντι των εσωτερικών. Το γεγονός από μόνο του υποδηλώνει την πρόθεση για παράλειψη των ευθυνών που εκπορεύονται από τον ίδιο τον λαό και των ηγετών του. Κατά συνέπεια την απεμπόληση της δυνατότητας για συναγωγή ορθών συμπερασμάτων που θα συνέβαλαν στην επίλυση του προβλήματος, την υπόδειξη των υπαιτίων της κρίσης και την παραδειγματική τιμωρία τους. Γιατί άραγε ο Ελληνικός λαός απεκδύεται τις ευθύνες του, δεν στέκεται στο ύψος των περιστάσεων προκειμένου να καταστεί ο κύριος ρυθμιστής της μοίρας του; Μήπως δεν τίθεται ζήτημα ευθυνοφοβίας, όπως έχει επανειλημμένως αποδειχθεί στο παρελθόν άλλωστε, όταν και όπου είχε παραστεί η ανάγκη, αλλά ζήτημα προπαγάνδας, σκόπιμης παραπληροφόρησης και συνειδητής διαστρέβλωσης της πραγματικότητας; Αν ναι, ποια κέντρα εξουσίας έχουν ίδιον όφελος να δράσουν παραπειστικά;
•    Μεγάλο μερίδιο ευθύνης αντιστοιχεί στο πολιτικό σύστημα που άσκησε εξουσία στα χρόνια της μεταπολίτευσης. Βασιζόμενο στον λαϊκισμό και στις πελατειακές σχέσεις υποδαύλισε τον παρασιτισμό και την αναξιοκρατία, υπονόμευσε προσπάθειες που στόχευαν στην μεταρρύθμιση και τον εκσυγχρονισμό. Σε αγαστή συνεργασία με την οικονομική ελίτ του τόπου στήριξε ένα αντιπαραγωγικό και κρατικοδίαιτο μοντέλο ανάπτυξης προκειμένου αμφότεροι να προσπορίζονται θώκους και οικονομική εξουσία. Είναι λογικό λοιπόν ότι, αφενός για να αποσείσουν από πάνω τους τις βαρύτατες ευθύνες που τους αντιστοιχούν και αφετέρου για να διατηρήσουν τα κεκτημένα ώστε να ανακάμψουν και να επανέλθουν δριμύτεροι στο προσκήνιο της εξουσίας, αποπροσανατολίζουν εντέχνως την κοινή γνώμη. Στρέφουν τα βέλη τους και την μονοδιάστατη κριτική τους σε εξωτερικούς παράγοντες και στους εν δυνάμει επίβουλους του έθνους. 
•    Συντηρητικοί κύκλοι εμφορούμενοι από εθνικιστικά και θρησκευτικά κίνητρα δυσπιστούν σε οτιδήποτε προέρχεται από την Δύση εξαιτίας της ξενοφοβίας και της θρησκοληψίας που τους διακατέχει. Διαπνέονται από ένα σύμπλεγμα αρχέγονης ανωτερότητας και διαχρονικής καχεξίας απέναντι στην υπεροχή της Δύσης που ανάγεται στα χρόνια του Βυζαντίου. Επιρρίπτουν αποκλειστικά τις ευθύνες και «δείχνουν» ως κύριους υπαιτίους για τα δεινά του έθνους τους ετερόδοξους Ευρωπαίους που απεργάζονται σχέδια χειραγώγησης της φυλής μας.
•    Συντεχνίες και κατεστημένα συμφέροντα αντιτίθενται σθεναρά σε οποιαδήποτε μεταρρυθμιστική πρωτοβουλία αφού μάχονται υπέρ της καθεστηκυίας τάξης πραγμάτων για να διαφυλάξουν τα προνόμια και τα κεκτημένα που έχουν κερδίσει στο παρελθόν απομυζώντας το κοινωνικό σύνολο.
•    Η ιδεοληπτική αριστερά με τον κοντόθωρο τρόπο που πολιτεύεται σκιαμαχεί έναντι του νεοφιλελευθερισμού και του διεθνούς χρηματοπιστωτικού συστήματος, εθελοτυφλεί συστηματικά για τα εγγενή και δομικά προβλήματα της Ελληνικής οικονομίας, υποθάλπει και οξύνει τα πραγματικά αίτια της κακοδαιμονίας μας. Αποκορύφωμα αυτής της στάσης είναι η εθνικο-λαϊκή συγκυβέρνηση η οποία με όχημα τον λαϊκισμό και τις ιδεολογικές εμμονές, μας οδήγησε σε ένα νέο μνημόνιο παρατείνοντας την ύφεση και το οικονομικό αδιέξοδο.
Είναι ηθική υποχρέωση όλων των μεταρρυθμιστικών και εκσυγχρονιστικών δυνάμεων, που κόπτονται για το καλό του τόπου, να αναλάβουν πρωτοβουλία συσπείρωσης έτσι ώστε από κοινού να αναδείξουν τις πραγματικές αιτίες της κρίσης, να διαφωτίσουν και να αφυπνίσουν την κοινή γνώμη. Επιπλέον, να συμβάλλουν με την δράση τους στον εκδημοκρατισμό, στην ουσιαστική ανανέωση του πολιτικού συστήματος και στην αναζωογόνηση της πολιτικής σκέψης. Οι πνευματικοί ταγοί και οι προοδευτικοί πολίτες να συνδράμουν προς αυτή την κατεύθυνση, να αναλάβουν πολιτική δράση και τα ηνία της διαπαιδαγώγησης του λαού. Εν τέλει, η επιχειρηματική τάξη της χώρας οφείλει να πρωτοστατήσει και να τεθεί επικεφαλής αυτής της εθνικής προσπάθειας. Έχει χρέος να συμμετάσχει δυναμικά στην αντιμετώπιση των αιτιών και στην επίλυση της κρίσης, για να βρούμε ξανά ως έθνος το δρόμο προς την ανάπτυξη και την ευημερία, τη θέση που μας αρμόζει στη διεθνή κοινότητα.

Άρης Δίπλας, εκπαιδευτικός