Ενα ενδιαφέρον πολιτιστικό ταξίδι οργάνωσε ο Πεζοπορικός Ομιλος Αθηνών (ΠΟΑ) από 11 έως 17 Οκτ. 2018 στην Ουκρανία με συμμετοχή 26 ατόμων. Σ'αυτό έλαβε μέρος και ο γράφων, μέλος του ΕΟΣ Αχαρνών, του ΣΠΟΡΤ Τρικάλων και του Συλλόγου Δρομέων Τρικάλων, ταξιδευτής του κόσμου.
Το ταξίδι είχε ως σκοπό την επίσκεψη της Οδησσού και της πρωτεύουσας Κιέβου και ως ιδιαίτερο σκοπό την την επίσκεψη των αρχαιολογικών τόπων της Ολβίας και της Τύρας, οι οποίοι αποτελούν ό'τι απέμεινε από τις αρχαίες ελληνικές αποικίες της βόρειας Μαύρης Θάλασσας που διαβρέχει την σημερινή Ουκρανία.
Το ταξίδι άρχισε την 12 Οκτ. με ξενάγηση στην Οδησσό, πόλη ενός εκατομ. κατοίκων και τον σημαντικότερο λιμένα της χώρας.
Η Οδησσός κτίστηκε το 1794 με εντολή της Αικατερίνης της Μεγάλης, Τσαρίνας πασών των Ρωσιών, η οποία ήθελε ρωσική πρόσβαση στην Μαύρη Θάλασσα, κατά το σκεπτικό του Μεγάλου Πέτρου, ο οποίος 70 χρόνια νωρίτερα με την ίδρυση της Αγίας Πετρούπολης έδωσε στην Ρωσία διέξοδο στην Βαλτική.
Η Αικατερίνη δανείστηκε για άγνωστο λόγο το όνομα Οδησσός από την ομώνυμη αρχαία ελληνική αποικία Οδησσός επί της οποίας είναι σήμερα χτισμένη η βουλγαρική πόλη Βάρνα. Εκεί ήταν κάποτε η πραγματική Οδησσός. Στην σημερινή ουκρανική Οδησσό σώζονται ελάχιστα προστατευμένα ερείπια αρχαίου ελληνικού οικισμού, γνωστού τότε με το όνομα Ιστρια (6ος αιών π.Χ.).
Η Τσαρίνα κάλεσε ανθρώπους από πολλές εθνότητες, Γερμανούς, Εβραίους, Ελληνες, Ρώσους, Ιταλούς,κ.α. για να οικήσουν την νέα πόλη, πολλούς καλλιτέχνες, επιστήμονες και εμπόρους. Η Οδησσός κτίστηκε σε καλογραμμένα τετράγωνα, σύμφωνα με το σχέδιο του Γάλλου αρχιτέκτονα-πολεοδόμου Ρισελιέ, ο οποίος ακολούθησε πιστά το σύστημα του ημέτερου αρχαίου πολεοδόμου Ιππόδαμου. Κοσμείται από πολλά εξαίσια κτίρια, όπως το παλάτι του Κυβερνήτη Βοροντσώφ και η Οπερα, όπου την 12 Οκτ. απολαύσαμε την Κάρμεν του Μπιζέ σε μια απείρου κάλλους παράσταση 3 ωρών. Εντυπωσιακή είναι και η διάσημη Σκάλα του Ποτέμκιν, όπου ο μέγας σκηνοθέτης του βωβού κινηματογράφου Α'ι'ζενστά'ι'ν γύρισε την αριστουργηματική ταινία ''Θωρηκτό Ποτέμκιν'' προς τιμήν των ναυτών του θωρηκτού που κατά την αποτυχημένη αντι-τσαρική επανάσταση του 1905 επαναστάτησαν και αυτοί μέχρι που τους εξόντωσε ο στρατός της φρουράς.

Για την ελληνική ομάδα μας (ομολογουμένως οι συνταξιδιώτες μου ήσαν όλοι υψηλού μορφωτικού και κοινωνικού επιπέδου) άκρως σημαντική και συγκινητική υπήρξε η επίσκεψη στο Μουσείο της Φιλικής Εταιρείας, η οποία στεγάζεται στην οικία Μαρασλή, πλούσιου εμπόρου και για δεκαετίες Δημάρχου της Οδησσού και ευεργέτη αυτής.
Εκεί, στην οικία αυτή, κάποια ημέρα του 1814 σε ένα δωμάτιο και από τρεις Ελληνες εμπόρους δόθηκε ο πρώτος όρκος των Φιλικών και ρίχτηκε ο σπόρος της ελληνικής ελευθερίας. Το δωμάτιο περιέχει έγγραφα, προσωπογραφίες και πίνακες, το πρώτο έγγραφο του Ορκου, τον οποίον ακούσαμε από κασέτα και ομοιώματα των τριών πρώτων Φιλικών γύρω από ένα τραπέζι. Στον τοίχο είναι γραμμένες τρεις ιερές λέξεις, Πατρίς, Γένος, Εργασία, τα τρία βασικά ''πιστεύω'' του Μαρασλή και των Φιλικών.
Η συγκίνηση ενός αληθινού Ελληνα κορυφώνεται όταν επισκέπτεται το Αρχαιολογικό Μουσείο της Οδησσού. Εκεί υπάρχουν ευρήματα από έναν μεγάλο πολιτισμό, όμοιο του οποίου κανείς άλλος λαός που πέρασε από τα εδάφη αυτά δεν μπόρεσε να αναπτύξει. Οι Ουκρανοί συγκέντρωσαν εκεί ό'τι απέμεινε από την πολιτιστική δημιουργία των αρχαίων ελληνικών πόλεων, δηλαδή όσα δεν άρπαξαν οι βάρβαροι και οι αρχαιοκάπηλοι. Αμφορείς, αγγεία, κάνθαροι, κοσμήματα, νομίσματα και γλυπτά συνθέτουν την μαρτυρία της άνθησης πόλεων που δεν είχαν τίποτε να ζηλέψουν από όσα διέθεταν οι μητροπόλεις των του Αιγαίου, δηλαδή καλλιτεχνικούς θησαυρούς, Αγορά, Γυμνάσιο, Θέατρα, ναούς, βωμούς και δημοκρατικό πολίτευμα, όπως φαίνονται από τα ερείπια.
Ως αρτηρίες και φλέβες από μια δυνατή καρδιά ο αρχαίος Ελληνισμός δημιούργησε από τον 6ο π.Χ.αιώνα μέχρι τον 3ο π.Χ.αιώνα ένα ολόκληρο σύμπλεγμα αποικιών σε όλη την Μεσόγειο, ανατολική και δυτική, στην Αδριατική και στον Εύξεινο Πόντο, αποικίες-κέντρα πολιτισμού σε τόπους βάρβαρους, χωρίς ποτέ να επεκταθούν κατακτητικά εναντίον ουδενός λαού, πλην έδιναν στους ξένους όσα φώτα ήταν διατεθειμένοι αυτοί να πάρουν.

Οι αρχαίοι Ελληνες ίδρυσαν στην βόρεια Μαύρη Θάλασσα ( την οποίαν προτιμούσαν ως Εύξεινο Πόντο) αποικίες ήδη από τον 6ο αιώνα π.Χ. περνώντας από τον Κιμμέριο Βόσπορο, το θαλάσσιο πέρασμα που ενώνει την Μαύρη με την Αζοφική Θάλασσα στην χερσόνησο της Κριμαίας με άδεια του βασιλιά των Κιμμερίων που τότε κατείχαν όλη την βόρεια πλευρά του Ευξείνου(σε αυτό το πέρασμα ο Πούτιν σήμερα κατασκευάζει μια τεράστια γέφυρα για να ενώσει την νεοαποκτηθείσα Κριμαία με τα ρωσικά εδάφη στα ανατολικά). Οι Ελληνες στην μακρυνή αυτή χώρα ήταν ουσιαστικά ανεξάρτητες από τις μητροπόλεις, πλην όμως ο πλούτος και η εύφορη γη των τους επέτρεψαν να αναπτύξουν εμπόριο με όλη την ανατολική Μεσόγειο. Είχαν ομαλές σχέσεις με τους βάρβαρους γείτονες ( τότε πας μη Ελλην βάρβαρος ) Κιμμέριους και τους μετέπειτα Σκύθες στους οποίους μετέδωσαν σημαντικά πολιτιστικά στοιχεία, όπως η κοσμηματοποι'ί'α και η χρήση των νομισμάτων. Αντιμετώπισαν επιδρομές των εχθρικών Σαρματών και αργότερα αρνήθηκαν να ενταχθούν στην Κοινοπολιτεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου, ο οποίος απέστειλε εναντίον των τον στρατηγό Ζωπυρένιο, πλην δεν μπόρεσε να τους υποτάξει ούτε αυτός, ούτε αργότερα ο Λυσίμαχος,βασιλιάς της Θράκης. Τον 1ο αιώνα π. Χ. οι Ελληνες κάλεσαν για βοήθεια εναντίον των βορείων βαρβάρων  Σαρματών τον βασιλέα του Πόντου Μιθριδάτη Ευπάτορα, φιλέλληνα και ελληνιστή, πλην όταν το 63 π.Χ. η Ρώμη κατενίκησε και κατέκτησε τους Πόντιους επεκτάθηκε και στις ελληνικές πόλεις αποστέλλοντας εκεί πολλούς Ρωμαίους εποίκους και μένοντας εκεί για 100 χρόνια.
Οι Ελληνες της παραευξείνιας περιοχής είδαν το τέλος τους τον 3ο αιώνα μ.Χ. με τις επιδρομές των Γερμανών Γότθων, οι οποίοι ερήμωσαν την περιοχή και όσοι Έλληνες και Ελληνορρωμαίοι επέζησαν πέρασαν σε ρωμα'ι'κά εδάφη. Οι Ούνοι που ήλθαν στον τόπο τον 4ο αιώνα αντίκρυσαν έναν έρημο τόπο. Αυτό ήταν το τέλος του Ελληνισμού στην Μαύρη Θάλασσα και μόνον στην Κριμαία απέμειναν Ελληνες, μια περιοχή που η Κωνσταντινούπολη μπόρεσε να κρατήσει. Παρόλα αυτά το μέγεθος και το θάμβος αυτού του μεγάλου πολιτισμού αντηχούν ακόμη και σήμερα στα πολιτιστικά πράγματα των Ουκρανών και Ρώσων Σλάβων, διατηρείται στα μουσεία τους και αναγράφεται σε αυτά με ευλάβεια και υπερηφάνεια, όπως ο γράφων ιδίοις όμμασιν είδε.
Η ομάδα με ορμητήριο την Οδησσό επεσκέφθη την 13 Οκτ. τα ερείπια της αρχαίας Ολβίας, πόλης 20.000 κατοίκων και το παρακείμενο μουσείο και την 14 Οκτ. τα ερείπια της Τύρας, πόλης 15.000 κατοίκων, έχοντας την ευκαιρία να ανακαλύψουν την ουκρανική ύπαιθρο, ομολογουμένως επίπεδη,πληκτική και πτωχή με χωριά παραμελημένα. Τα ερείπια της Τύρας κείνται παραπλεύρως του φρουρίου Ακερμαν, έργο Μολδαβών βασιλέων του 12ου αιώνα, συμπληρωθέν από Γενοβέζους και μετέπειτα Οθωμανούς κατακτητές, οι οποίοι από τον 16ο μέχρι τον 18ο αιώνα, οπότε τους έδιωξαν από εκεί οι Ρώσοι, κατείχαν ορισμένα παραλιακά τμήματα της Ουκρανίας και ως γνήσιοι Τούρκοι έκαναν επιδρομές για πλιάτσικο και γυναίκες.

Την 14 Οκτ. πτήση για την μεγάλη πρωτεύουσα Κίεβο. Είναι πόλις που η ίδρυσή της ανάγεται στον 10ο αιώνα από τον Κιβ, αρχηγό της σλαβικής φυλής Ουκρίν, φυλής που ήδη από τον 6ο αιώνα ήλθε από τον Βόλγα στην σημερινή Ουκρανία. Πόλις ωραιοτάτη κτισμένη στην όχθη του γίγαντα που ονομάζεται Δνείπερος, γεμάτη πάρκα, μεγάλους δρόμους και πλατείες, μουσεία και Οπερα.
Το Κίεβο αποτελεί θρησκευτικό κέντρο της Ορθοδοξίας με σύμπλεγμα ναών και μονών υπό το όνομα Λαύρα και άλλες σπουδαίες εκκλησίες, θαύματα τέχνης και αρχιτεκτονικής. Από όλα αυτά ένα ξεχωρίζει, η Αγία Σοφία του Κιέβου έργο του 1017 επί ηγεμόνος Κιέβου και πάσης Ουκρανίας Ιεροσλάβου (Γεροσλάβ) υιού του Βολοντίμιρ( Βλαδίμηρου), του ηγεμόνος Κιέβου που το 988 ασπάσθηκε μαζί με τον λαό του τον Χριστιανισμό ενώπιον των απεσταλμένων του Βυζαντινού Αυτοκράτορα και Πατριάρχη. Η Αγία Σοφία είναι έργο αρχιτεκτόνων και αγιογράφων καλλιτεχνών που ο ημέτερος Αυτοκράτωρ Λέων ο Σοφός απέστειλε στον Ουκρανό ηγεμόνα και ο ναός με 6 τρούλους βρίθει ελληνικών προσευχών και επιγραφών, άπαντα γνήσιας βυζαντινής τέχνης. Η Αγία Σοφία του Κιέβου υπήρξε το πρώτο αρχιτεκτόνημα των Σλάβων με τέχνη και τεχνική που αντέγραψαν αργότερα οι Μοσχοβίτες ηγεμόνες και έπαιξε τέτοιον ρόλο στην Ιστορία και στην Τέχνη τους σε σημείο που ο γράφων τολμά να υποστηρίξει οτι ο πολιτισμός όλων των Σλάβων ξεκίνησε από την Αγία Σοφία του Κιέβου.
Στο  Κίεβο και στην ελληνική εκκλησία της Αγίας Τριάδος υπάρχει και το κενοτάφιο του Πατριάρχη Γρηγόριου του 5ου, του εκτελεσθέντος το 1821 από τον Σουλτάνο Μαχμούτ Β', το οποίο προσκυνήσαμε με μεγάλη συγκίνηση.
Η σλαβική ηγεμονία του Κιέβου ξεκίνησε ως νορμανδική και το όνομα Ρως έχει νορμανδική προέλευση. Οι Νορμανδοί ήλθαν από την Σκανδιναβία και είχαν αρχικά υποτελείς τους Σλάβους που τον 6ο αιώνα μετακινήθηκαν από τον Βόλγα στα εδάφη της σημερινής Ουκρανίας και Δυτικής Ρωσίας. Οι Νορμανδο-σλάβοι τον 9ο αιώνα πολιόρκησαν από βορράν την Κωνσταντινούπολη, πλην το υγρόν πυρ τους κατέκαυσε. Τον 10ο αιώνα οι πολυπληθέστεροι Σλάβοι επέκράτησαν των Νορμανδών και οι ηγεμονίες του Κιέβου και της Μόσχας σλαβοποιήθηκαν. Το πριγκιπάτο του Κιέβου ήταν για 3 αιώνες ένα από τα ισχυρότερα κράτη της Ευρώπης, σύμμαχος του Βυζαντίου. Το μοιραίο κτύπημα ήλθε το 1240 με την μογγολο-ταταρική κατάκτηση. Το 1350 οι καθολικοί Πολωνο-Λιθουανοί κατακτούν την Δυτική Ουκρανία με την υπόλοιπη μισή να χωρίζεται σε μικρά πριγκιπάτα υπό την ονομαστική προστασία της ομόδοξης ρωσικής ηγεμονίας της Μόσχας, στην οποία ο Ουκρανός ηγεμών και Πατριάρχης κατέφυγαν φεύγοντες προ των Μογγόλων. Τον 17ο αιώνα η Ανατολική Ουκρανία ευημερεί και αναπτύσσετσαι οικονομικά και πολιτιστικά, πλην όμως οι Ουκρανοί Κοζάκοι (σ.σ. Κοζάκος σημαίνει ελεύθερος άνθρωπος) κατά τις αρχές του 18ου αιώνα (εποχή Μεγ. Πέτρου) παίρνουν μια απόφαση που αποδείχθηκε μοιραία για το μέλλον του έθνους των. Δέχθηκαν την προστασία και την στρατιωτική συμμαχία με την ρωσική Αυτοκρατορία ως αντίδραση για την κατοχή της Δυτ. Ουκρανίας από τους Καθολικούς. Απόφαση μοιραία, δεδομένου οτι η εγγονή του Πέτρου, Αικατερίνη η Μεγάλη κατά το τέλος του 18ου αιώνα καταργεί πλήρως την αυτονομία των Ουκρανών και από τότε η Ρωσία αρχίζει να θεωρεί την Ουκρανία ως προγεφύρωμα και ανάχωμα έναντι της Δύσης, πολιτική που ισχύει ακόμη και σήμερα. Κατά την διαίρεση της Πολωνο-Λιθουανίας το 1785 ένα μέρος της Δυτ. Ουκρανίας περνά στην Αυστρο-ουγγρική Αυτοκρατορία και όλη η υπόλοιπη Ουκρανία γίνεται επαρχία της Ρωσίας. Τότε άρχισαν να καταλαβαίνουν οι Ουκρανοί πόσο σκληρά αφεντικά είναι οι Ρώσοι, σκληρότερα από κάθε Καθολικό βασιλιά. Το 1918 μετά την κατάρρευση των Αυστριακών στον Α'Παγκ. Πόλεμο ο Λένιν καταλαμβάνει ολόκληρη την Ουκρανία,σύμφωνα με την θεωρία του προγεφυρώματος. Ο ουκρανικός εθνικισμός όμως είχε ήδη ξυπνήσει.

Ο Λένιν και το ΚΚΣΕ επιβάλλουν εκβιομηχάνιση και κατάργηση της έγγειας ιδιοκτησίας, παράλληλα με το πολιτιστικό πρόγραμμα που επέβαλε καταστροφή όλων των θρησκευτικών μνημείων ( μόνον η Αγία Σοφία επέζησε με παρέμβαση της Γαλλίας). Ταυτόχρονα για να καταπνίξει το πνεύμα και κάθε κίνηση ανεξαρτησίας επιβάλλει κατάσχεση των σιτηρών από το 1919 έως το 1921 (η πρώτη Πείνα). Η Μεγάλη Πείνα επεβλήθη το 1938-1932 επί Στάλιν,όταν το Κομμουνιστικό Κόμμα πήρε μια από τις σκληρότερες αποφάσεις της Ιστορίας του, πάλι για τον ίδιο λόγο, την κατάπνιξη της κίνησης Ανεξαρτησίας, οπότε η δύστυχη Μητέρα Ουκρανία είδε 5 εκατομμύρια παιδιά της να πεθαίνουν από την πείνα και τα σιτηρά της να γίνονται βορά των ποντικών, όπως από τα ντοκουμέντα των εθνικών μουσείων φαίνεται. Η τρίτη Πείνα ήλθε πάλι από τον Στάλιν το 1945-1946 ως τιμωρία αυτή την φορά για την συνεργασία των απελπισμένων Ουκρανών πατριωτών με τον γερμανικό στρατό κατά την διάρκεια του Β' Παγκ. Πολέμου με σκοπό την ανεξαρτησία από την Μόσχα. Προς τιμήν και μνήμη των θυμάτων της Πείνας υψώνεται στην ανατολική όχθη του Δνειπέρου τεράστιο μνημείο με την ονομασία Χολοντόμορ. Αυτά ο γράφων δεν τα αναφέρει με αντιρωσική διάθεση, κάθε άλλο, πλην όμως ένας γνήσιος ταξιδευτής που σέβεται την ιδιότητα και τον ρόλο του είναι υποχρεωμένος να καταγράψει και να αναφέρει.
Η Ουκρανία από το 1991 αποτελεί ανεξάρτητο κράτος και προσπαθεί. Είναι αλήθεια οτι μισούν φοβερά οτιδήποτε ρωσικό και τα τραγικά γεγονότα του 2014 με τις πολύνεκρες οδομαχίες και την αρπαγή της Κριμαίας εκ μέρους της Ρωσίας, οι καρδιές των Ουκρανών και των Ρώσων είναι παγωμένες και απομεμακρυσμένες μεταξύ τους παρά ποτέ. Ο γράφων σταματά την περιγραφή εδώ και αποφεύγει κάθε πρόβλεψη για το μέλλον της Ουκρανίας, πράγματα για τα οποία ούτε γνώση έχει, ούτε αρμοδιότητα, εύχεται μόνον ειρήνη και ευημερία.
Κλείνοντας,εκφράζω ευχαριστίες στους συνταξιδιώτες μου και τα συγχαρητήριά μου στον Πεζοπορικό Όμιλο Αθηνών και στον αρχηγό της εκδρομής κ. Νικ. Τόδουλο για την ιδέα που είχαν να τιμήσουν την ελληνική Ιστορία του Ευξείνου και για την άψογη διοργάνωση. Εύχομαι να το επαναλάβουμε και στην Κριμαία.


Ιωάννης Ξηρός