Διοικητική οργάνωση της Θεσσαλίας και της Αρτας μετά την απελευθέρωση του 1881

Του Κωνσταντίνου Δ.Ρίζου, Επιτίμου Σχολικού Συμβούλου Οικονομολόγων

Τα Τρίκαλα, όπως και ολόκληρη η Θεσσαλία και η περιοχή Άρτας, απελευθερώθηκαν από τον τούρκικο ζυγό, όπως είναι γνωστό, το 1881 ύστερα από σχεδόν 500 χρόνια τουρκικής κατοχής (1393-1881).
Η προσάρτηση αυτών των περιοχών στο ελληνικό κράτος δημιούργησε την ανάγκη διοικητικής οργάνωσης, ορισμού των Νομών και των κρατικών αρχών σε αυτούς. Αυτό έγινε με διάφορα Διατάγματα που υπογράφτηκαν από το Βασιλιά Γεώργιο Α΄ το έτος 1882.
1. ΝΟΜΟΊ - ΕΠΑΡΧΙΕΣ
Με Διάταγμα της 21ης Μαρτίου 1882 (ΦΕΚ 17/24.3.1882) που υπογράφουν ο βασιλιάς Γεώργιος Α΄ και ο Υπουργός Εσωτερικών Χαρίλαος Τρικούπης συστάθηκαν τρεις Νομοί: Άρτας με πρωτεύουσα την Άρτα, Λαρίσης με πρωτεύουσα τη Λάρισα και Τρικάλων με πρωτεύουσα τα Τρίκαλα. Είναι φανερό ότι η διοικητική διαίρεση στη Θεσσαλία ήταν διαφορετική αφού δημιουργήθηκαν δύο Νομοί και όχι τέσσερις όπως είναι σήμερα. Ο Ν.Λαρίσης με έδρα τη Λάρισα κατελάμβανε την ανατολική Θεσσαλία και περιελάμβανε και τον σημερινό Ν.Μαγνησίας. Ο Ν.Τρικάλων με έδρα τα Τρίκαλα κατελάμβανε τη Δυτική Θεσσαλία και περιελάμβανε και τον σημερινό Ν.Καρδίτσας.
Εκτός από τις τρεις Νομαρχίες συστάθηκαν και οκτώ Επαρχεία: α.Τσουμέρκων με έδρα τα Τσουμέρκα β.Δομοκού και Φαρσάλων με έδρα τα Φάρσαλα γ.Αγυιάς με έδρα την Αγυιά δ.Τυρνάβου με έδρα τον Τύρναβο ε.Αλμυρού με έδρα τον Αλμυρό στ.Βόλου με έδρα τον Βόλο ζ.Καλαμπάκας με έδρα την Καλαμπάκα και η.Καρδίτσας με έδρα την Καρδίτσα.
2. ΤΕΛΩΝΕΙΑΚΕΣ ΑΡΧΕΣ
Με Διάταγμα της 23ης Μαρτίου 1882 (ΦΕΚ 17/24.3.1882) που υπογράφεται από το Βασιλιά Γεώργιο Α΄ και τον Υπουργό Οικονομικών Π.Καλλιγά συνιστώνται οι παρακάτω τελωνειακές αρχές:
Τελωνείο Βόλου, Α΄ τάξεως μετά Διαμετακομίσεως.
Τελωνείο Τυρνάβου, Β΄ τάξεως.
Τελωνείο Άρτας, Γ΄ τάξεως.
Τελωνείο Καλαμπάκας, Γ΄ τάξεως.
Τελωνείο Τσάγεζι (Στομίου), Γ΄ τάξεως.
Επίσης συνιστώνται Υποτελωνεία Γ΄ τάξεως στα χωριά Πλάκα, Καλαρρύτες, Τσεγκέλι, Τρίκερι, Χορευτό, Χόρτο, Ταμούχαρι, Αγριά, Βαμπά, Γριζάνο, Νεζερός και Καραδερέ.
Συνιστώνται ακόμη Τελωνειακοί Σταθμοί στα χωριά Κόπραινα, Ακτιο, Λαχώνια, Καλά Νερά, Αφησος, Μηλίνα και Πλατανιάς.
Τέλος, συνιστώνται Τελωνειακά Φυλάκια στα χωριά Κρανιά, Πυργωτός, Καράβι, Γλυμένο Μήλο, Άγιος Ιωάννης Θεολόγος, Αμούρι, Μαλακάσι, Γεωργίτσα, Βελιμίτσα και Άσπρη Κλησλά.
Το προσωπικό του Τελωνείου Βόλου απαρτίζεται από τελώνη, ελεγκτή, υπελεγκτή, Α΄, Β΄ και Γ΄ γραμματέα, 4 υπογραμματείς, εισπράκτορα, αποθηκάριο, 4 υπαποθηκαρίους, επιστάτη διαμετακομίσεως και Α΄ και Β΄ γραμματέα. Οι αποδοχές του προσωπικού εξομοιώνονται με τις αποδοχές του προσωπικού του Τελωνείου Σύρου.
3. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΕΦΟΡΙΕΣ
Με Διάταγμα της 23ης Μαρτίου 1882 που υπογράφεται από τον Βασιλιά Γεώργιο Α΄ και τον Υπουργό Οικονομικών Π.Καλλιγά ιδρύονται Οικονομικές Εφορίες ως ακολούθως:
1. Οικονομική Εφορία Επαρχίας Βόλου Α΄ τάξεως με έδρα το Βόλο.
2. Οικονομική Εφορία Επαρχίας Λάρισας Α΄ τάξεως με έδρα τη Λάρισα.
3. Οικονομική Εφορία Επαρχίας Τρικάλων Β΄ τάξεως με έδρα τα Τρίκαλα.
4. Οικονομική Εφορία Επαρχίας Καρδίτσας Β΄ τάξεως με έδρα την Καρδίτσα.
5. Οικονομική Εφορία Επαρχίας Άρτας Β΄ τάξεως με έδρα την Άρτα.
6. Οικονομική Εφορία Επαρχίας Καλαμπάκας  Γ΄ τάξεως  με έδρα την Καλαμπάκα.
7. Οικονομική Εφορία Επαρχίας Αγυιάς Γ΄ τάξεως με έδρα την Αγυιά.
8. Οικονομική Εφορία Επαρχίας Φαρσάλων, Γ΄ τάξεως με έδρα τα Φάρσαλα.
Η Επαρχία Αλμυρού υπάγεται στην Εφορία Βόλου, η Επαρχία Τυρνάβου στην Εφορία Λαρίσης, η Επαρχία Δομοκού στην Εφορία Φαρσάλων και η Επαρχία Τζουμέρκων στην Εφορία Άρτας.
4. ΔΗΜΟΣΙΑ ΤΑΜΕΙΑ
Με Διάταγμα της 23ης Μαρτίου 1882 που υπογράφεται από το Βασιλιά Γεώργιο Α΄ και τον Υπουργό Οικονομικών Π.Καλλιγά ιδρύονται παράλληλα με τις Οικονομικές Εφορίες και τα ακόλουθα Ταμεία:
1. Ταμείο Λάρισας, Α΄ τάξεως, στο οποίο υπάγονται οι Επαρχίες Λάρισας και Τυρνάβου.
2. Ταμείο Βόλου, Α΄ τάξεως, στο οποίο υπάγονται οι Επαρχίες Βόλου και Αλμυρού.
3. Ταμείο Τρικάλων, Β΄ τάξεως, στο οποίο υπάγεται η Επαρχία Τρικάλων.
4. Ταμείο Καρδίτσας, Β΄ τάξεως, στο οποίο υπάγεται η Επαρχία Καρδίτσας.
5. Ταμείο Άρτας, Β΄ τάξεως, στο οποίο υπάγονται οι Επαρχίες Άρτας και Τζουμέρκων.
6. Ταμείο Καλαμπάκας, Γ΄ τάξεως, στο οποίο υπάγεται η Επαρχία Καλαμπάκας.
7. Ταμείο Αγυιάς, Γ΄ τάξεως, στο οποίο υπάγεται η Επαρχία Αγυιάς.
8. Ταμείο Φαρσάλων και Δομοκού, Γ΄ τάξεως, με έδρα τα Φάρσαλα, στο οποίο υπάγονται οι Επαρχίες Φαρσάλων και Δομοκού.
Το προσωπικό των Ταμείων αυτών και η μισθοδοσία του προσωπικού κανονίζεται σύμφωνα με τον περί συστάσεως Ταμείων ΣΞΔ΄ (264) της 24ης Οκτωβρίου 1853 νόμο.
5. ΑΣΤΥΝΟΜΙΚΕΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ
Με Διάταγμα της 26ης Μαρτίου 1882 (ΦΕΚ 20/26.3.1882) που υπογράφεται από τον Βασιλιά Γεώργιο Α΄ και τον Υπουργό Εσωτερικών Χ.Τρικούπη ρυθμίζονται θέματα της Αστυνομίας.
Ειδικότερα το προσωπικό της Αστυνομικής Υπηρεσίας του Νομού Τρικάλων ορίζεται σε 3 αστυνόμους, 8 υπαστυνόμους, 5 βοηθούς και 90 κλητήρες. Το προσωπικό της Αστυνομικής Υπηρεσίας του Νομού Λάρισας ορίζεται σε 6 αστυνόμους, 15 υπαστυνόμους, 10 βοηθούς και 180 κλητήρες. Αντίστοιχα στο Νομό Άρτας ορίζεται σε 2 αστυνόμους, 2 υπαστυνόμους, 2 βοηθούς και 12 κλητήρες.
Οι αστυνόμοι έχουν βαθμό υπουργικού γραμματέα πρώτης τάξεως, οι υπαστυνόμοι βαθμό υπουργικού γραμματέα δευτέρας τάξεως και οι βοηθοί βαθμό υπουργικού γραφέα πρώτης τάξεως.
Ο μισθός των αστυνόμων ορίζεται σε 240 δραχμές κατά μήνα, των υπαστυνόμων σε 200 δραχμές μηνιαίως, των βοηθών σε 120 δραχμές και των κλητήρων της μεν πρώτης τάξεως σε 80 δραχμές, της δε δευτέρας τάξεως σε 60 δραχμές κατά μήνα.
6. ΓΥΜΝΑΣΙΑ
Με Διάταγμα της 25ης Μαρτίου 1882 (ΦΕΚ 28/21.4.1882) που υπογράφεται από το Βασιλιά Γεώργιο Α΄ και τον Υπουργό των Εκκλησιαστικών και της Δημόσιας Εκπαίδευσης  Π.Καλλιγά ιδρύονται στις προσαρτηθείσες επαρχίες τα ακόλουθα Γυμνάσια με δύο κατ’ αρχήν τάξεις:
1. Γυμνάσιο Τρικάλων. Γυμνασιάρχης διορίζεται ο Κ.Δαμηράλης και καθηγητές οι Ιωάννης Μιχαήλ Σ.Πάγκαλος, Ιω.Γεωργαντόπουλος της Γαλλικής, Δημ. Θεοφιλόπουλος των Ιερών και Ευστ. Εμμανουηλίδης των μαθηματικών.
2. Γυμνάσιο Λάρισας. Γυμνασιάρχης διορίζεται ο Π.Σκαριδιώτης και καθηγητές οι Αλ.Μ.Λαμπίκης, Δ.Ζαγγοϊάννης, Γ.Δημητριάδης των μαθηματικών, Ν.Κ.Κλεινίας της γαλλικής, Αντ.Πασαπόρτης των ιερών, Σεχ. Χατζή Μεχμέτ εφένδης διδάσκαλος της τουρκικής με μηνιαίο μισθό διακοσίων δραχμών και ο Τζεμάλ εφένδης διδάσκαλος της τουρκικής καλλιγραφίας με μηνιαίο μισθό πενήντα δραχμών.
3. Γυμνάσιο Βόλου. Γυμνασιάρχης διορίζεται ο Κ.Ν.Γούναρης και καθηγητές οι Κ.Λητίδης, Γ.Α.Αποστολίδης, Εμμ.Νταφάς των γαλλικών, Θ.Ζωγράφος των ιερών και ο Αριστ.Ρέντζος των μαθηματικών.
4. Γυμνάσιο Άρτας. Γυμνασιάρχης διορίζεται ο Σ.Καλλέργης και καθηγητές οι Αλ.Παπαϊαννόπουλος, Ευάγγελος Παπαχατζής, Αντ.Πυκαίος της γαλλικής και Γ.Σαραντόπουλος των μαθηματικών.
7. ΔΑΣΑΡΧΕΙΑ - ΔΑΣΟΝΟΜΕΙΑ
Με Διάταγμα της 3ης Απριλίου 1882 που υπογράφεται από το Βασιλιά Γεώργιο Α΄ και τους Υπουργούς Στρατιωτικών Χ.Τρικούπη και Οικονομικών Π.Καλλιγά συνιστώνται Δασαρχεία σε κάθε μία από τις Επαρχίες Τρικάλων, Λάρισας και Άρτας και Δασονομεία σε κάθε μία από τις Επαρχίες Βόλου, Καρδίτσας, Καλαμπάκας, Αγυιάς και Φαρσάλων. Ο αριθμός των χωροφυλάκων της δασονομικής υπηρεσίας των περιοχών που προσαρτήθηκαν ορίζεται σε 150 άνδρες.
8. ΠΡΩΤΟΔΙΚΕΙΑ - ΕΙΡΗΝΟΔΙΚΕΙΑ
Με Διάταγμα της 23ης Μαρτίου 1882 (ΦΕΚ 20/26.3.1882) που υπογράφουν ο Βασιλιάς Γεώργιος Α΄ και ο Υπουργός Δ.Γ.Ράλλης στο Ν.Τρικάλων συστάθηκαν δύο Πρωτοδικεία:
α. Πρωτοδικείο Τρικάλων με έδρα τα Τρίκαλα, το οποίο είχε στη δικαιοδοσία του τις επαρχίες Τρικάλων και Καλαμπάκας.
β. Πρωτοδικείο Καρδίτσας με έδρα την Καρδίτσα και με δικαιοδοσία την επαρχία Καρδίτσας.
Στην περιφέρεια του πρωτοδικείου Τρικάλων συστάθηκαν τα ακόλουθα Ειρηνοδικεία.
Α. Στην Επαρχία Τρικάλων.
1. Ειρηνοδικείο Τρικάλων, Α΄ τάξεως, με έδρα τα Τρίκαλα και δικαιοδοσία στην πόλη των Τρικάλων και στα χωριά Αγία Κυριακή, Ριζαριό, Λόγγος, Αχμέταγα (;), Καρυές, Πατουλιά, Νομή, Πετρόπορος, Κουρμπαλή (Φανερωμένη), Γλήνοι (Γλίνος), Σερβωτά, Κριτσίνη (Ταξιάρχες), Μπουχούνιτσα (Μεγαλοχώρι), Τούρναβος (Χρυσαυγή), Ζούλιανι (Ζηλευτή), Ζαβλάνια (Παλαιόπυργος), Μονή, Κορμπόβο, Κρινίτσα, Λογγάκι, Αρδάνι, Κατίδη (Περικοράχη), Ζουλουπίτσα (;), Αγία Μονή, Αλίκαρα (Ταμπάκικα), Σαράγια, Φλαμούλι, Στεφανοσαίοι (Δροσερό), Μεγάλα Καλύβια, Μέρτσι Μικρό (Μικρό Κεφαλόβρυσο), Μέρτσι Μεγάλο (Μεγάλο Κεφαλόβρυσο), Ζαπιτσαίοι (Άγιοι Απόστολοι), Λέστινο (Διπόταμος), Κόκκινος Πύργος, Πυργετοί, Βράνο (Κηπάκι), Λεπτοκαρυά, Αλώνια, Σελίμογλο Σωτήρα, Ράξα, Βάνια (Πλάτανος), Λιόπρασο, Συκιά, Κόρμποβο (Λαγκαδιά) και Κούρσαβο (Ελληνόκαστρο).
2. Ειρηνοδικείο Βαλσηνών, Β΄ τάξεως, με έδρα το Βαλσηνό και δικαιοδοσία στα χωριά Βαλσηνό, Γουρζή (Λυγαριά), Ραψίστα (Γόμφοι), Μπελέτση (Παλαιομονάστηρο), Ντούσκι (Άγιος Βησσαρίωνας), Πολιάνα (Πηγή), Λισανά (Φιλύρα), Παπαράψα (Δενδροχώρι), Ξυλουπαρίκι (Ξυλοπάροικο), Βακούφ Τουρχάνι (Ελευθε-ροχώρι), Βαρμπόπι (Φήκη), Τσαγκλή (Παραπόταμος), Βαλομάνδρα (Βαλομάνδρι), Βαλτσινό (Βαλτινό), Τσάρα (Φωτάδα), Μαγούλα, Νεχλίτσι (Καλονέρι), Μεγάρχι, Διάλεσι (Διαλεχτό), Γενέσι, Τάσχεσι (Πρίνος;), Πρόδρομος, Γοργογίρι και Καρβουλιπινίτσα (Πιαλεία).
3. Ειρηνοδικείο Σοτίου, Β΄ τάξεως, με έδρα το Τσιότι και δικαιοδοσία στα χωριά Τσιότι (Φαρκαδόνα), Ζάρκο, Τσιότι Μικρό (Παναγίτσα), Αλεχώρα, Κεραμίδι, Γριζάνο, Βόρζιανι (Αχλαδοχώρι), Βοστίδι (Κρήνη), Νεοχώρι, Μπάνεσι (Διάσελλο), Κλοκωτός, Μπάγια (Πετρωτό) και Γεωργανάδες.
4. Ειρηνοδικείο Τύρνης, Β΄ τάξεως, με έδρα την Τύρνα και δικαιοδοσία στα χωριά Τύρνα (Ελάτη), Δραμίζι (Κοτρώνι), Καλογέρι (Καλόγεροι), Λάνζο (Βροντερό), Ντιχάνι (;), Ζώλι (Άγιος Προκόπιος), Παλαιοκαρυά, Βίτσενα (Πετροχώρι), Κούτσινα (Στουρναραίικα), Βετερνίκου (Νεραϊδοχώρι), Περτούλι, Πύρρα και Πόρτα Παζάρ (Πύλη).
5. Ειρηνοδικείο Γαρδικίου, Β΄ τάξεως, με έδρα το χωριό Βυτσίστα και δικαιοδοσία στα χωριά Βυτσίστα (Μεσοχώρα), Γαρδίκι, Μηλιά, Τσιούρτσα (Αγία Παρασκευή), Μουστάρα (Αθαμανία), Μπούκουρο (Αρματωλικό), Δροβίη (Αετός), Παχτούρι, Γρεβενό (Νεράιδα), Σκληβάνου (Λαφίνα), Μυρόκοβο (Μυρόφυλλο), Μοναστήρι, Κάμπος, Τυφλοσέλι (Δροσοχώρι), Δέση, Καμινάη (Άγιος Νικόλαος), Κορφάρη (Γκολφάρι), Γκαβαλιόρα (Γλύστρα), Κυθώνη (Πολυνέρι), Βαλκάνο, Κορνέσι (Μοσχόφυτο), Βαθύρρευμα, Βαρδάρη (Παράμερο), Πλοπ (Νέα Πεύκη) και Γκόντι (Λιβαδοχώρι).
Β. Στην Επαρχία Καλαμπάκας.
1. Ειρηνοδικείο Καλαμπάκας, Β΄ τάξεως, με έδρα την Καλαμπάκα και δικαιοδοσία  εκτός της Καλαμπάκας τα χωριά Καστράκι, Κόπραινα (Αύρα), Κουβέλτσι (Θεόπετρα), Σαρακίνα, Τσάση (Περιστέρα), Σκλάτινα (Ρίζωμα), Σπαθάδες, Βοϊβόντα (Βασιλική), Κάτω Μπούρσανα (Νέα Ζωή), Επάνω Μπούρσανα (;), Κονισκός, Γερακάρι, Αχελινάδα, Λογγάς, Μαυρέλι, Φλαμπουρέσι, Χασάν Καλύβια (Καλλιθέα), Μανδραβίλι (Καλοχώρι), Κερασιά, Μαργαρίτη ή Σίνου (;), Κριτσιτάδες (Ψήλωμα), Ασπροκλησιά, Βλαχάβα, Παρασκευή Ριζό, Τσούγκουρι (Άγιος Δημήτριος), Γαύρογο (Γάβρος), Σκιπάρι (Σκεπάρι), Βουρλοχώρι (Αχλαδιά), Κερασιά-Τσούκα, Πρεβέντα (Διάβα), Βανακούλια (Κρύα Βρύση), Βεριτσή (Άγιος Νικόλαος), και Άγιοι Θεόδωροι.
2. Ειρηνοδικείο Καστανιάς, Β΄ τάξεως, με έδρα το χωριό Καστανιά και δικαιοδοσία τα χωριά Καστανιά, Κάτω Περλιάγκο (Γλυκομηλιά), Άνω Περλιάγκο (Χρυσομηλιά), Φωτιάνα (;), Αϊβάν (Αηδόνα), Καλογράνη (Καλογριανή), Παλαιοχώρι Κρανιάς, Κληνοβός (Κλεινός), Λουζέστι (Ελάφι), Γουδοβάσδα (Καλομοίρα), Κοκλαίοι (Ματονέρι), Μποροβίκο (Αμπελοχώρι), Βεντίστα (Αμάραντος), Σκληνιάσα (Στεφάνι), Χαλίκι, Λεπενίτσα (Ανθούσα), Κόταρι (Κατάφυτο), Βελίτσανα (Καλλιρόη), Δολιανά, Κρανιά και Δρογοβίστι (Πολυθέα).
3. Ειρηνοδικείο Μαλακασίου, Β΄ τάξεως, με έδρα το χωριό Μερίτσα και δικαιοδοσία τα χωριά Μερίτσα (Οξύνεια), Βελεμίστι (Αγιόφυλλο), Νούστροβο (Αγναντιά), Κακοπλεύρι, Μοναστήρι, Σταγιάδες, Μαλακάσι, Βουτάδες, Κερασιά-Μεϊντάν (Μεγάλη Κερασιά), Τσουρανέκ (Ορθοβούνι), Γριτσοτάδες (Ψήλωμα), Στρούτσα (Πεύκη), Τσενεράδες (Κορυδαλλός), Λιμπίχοβο (Παναγία), Μοναστήρι και Κουτσούφλιανη.
Στην περιφέρεια του πρωτοδικείου Καρδίτσας συστάθηκαν και τα ακόλουθα Ειρηνοδικεία:
1. Ειρηνοδικείο Καρδίτσας, Α΄ τάξεως, με έδρα την Καρδίτσα.
2. Ειρηνοδικείο Σοφάδων, Β΄ τάξεως, με έδρα τις Σοφάδες.
3. Ειρηνοδικείο Παλαμά, Β΄ τάξεως, με έδρα τον Παλαμά.
4. Ειρηνοδικείο Ιθώμης, Β΄ τάξεως, με έδρα το Φανάρι.
5. Ειρηνοδικείο Ρεντίνας, Β΄ τάξεως, με έδρα τη Ρεντίνα.
6. Ειρηνοδικείο Νευρουπόλεως, Β΄ τάξεως, με έδρα το Μεσενικόλα.
7. Ειρηνοδικείο Πετρίλου, Β΄ τάξεως, με έδρα τα Βραγκιανά.

ΠΗΓΕΣ: ΦΕΚ