Πολιτιστικό και πεζοπορικό ταξίδι πραγματοποίησε στο Κιργιστάν και Καζακστάν με συντροφιά τεσσάρων φίλων από 10 έως 16 Ιουνίου 2022 ο γράφων, μέλος του ΕΟΣ Αχαρνών και του Συλλόγου Πεζοπορίας Ορειβασίας Τρικάλων, ταξιδευτής του κόσμου. Η συντροφιά αποτελείτο, εκτός από τον γράφοντα από την Μαρία Σούλη, ιδιοκτήτρια του ταξιδιωτικού γραφείου Σάνφλαιτ Θεσσαλονίκης, το οποίο οργάνωσε το ταξίδι, από τους Κων. Μάντζιο, γνωστό διαφημιστή και παρουσιαστή ταξιδίων στην τηλεόραση και τον βοηθό του Ιωάν. Βασιλειάδη και από την φίλη μας Αθηνά Πολυχρόνη, όλοι τους εξαιρετικοί χαρακτήρες και επαγγελματίες και άριστη παρέα.

Το ταξίδι είχε ως σκοπό την γνωριμία με τον τρόπο ζωής και την κουλτούρα των ανθρώπων της Κεντρικής Ασίας και την επαφή με την υπέροχη φύση της περιοχής αυτής του κόσμου. Η ίδια η Κεντρική Ασία είναι από τις πλέον άγνωστες και απομεμακρυσμένες περιοχές του πλανήτη, πλην όμως πλούσια σε Ιστορία, η οποία κατά καιρούς επηρέαζε και την Ιστορία της Ευρώπης. 

Την 10 Ιουν. προσγειωθήκαμε στο νέο αεροδρόμιο της Κωνσταντινούπολης, πράγματι τεράστιο και εντυπωσιακό και μέχρι την πτήση για Κιργιστάν περάσαμε την ημέρα μας περιδιαβαίνοντας το παραλιακό μέτωπο της πόλης επισκεπτόμενοι παλιά παλάτια όπως αυτό του Σαίτ Χαλίμ πασά του 1850, το Ζωγράφειο Παρθεναγωγείο (δυστυχώς κλειστό), το παρακείμενο χαμάμ του 1481 και διάφορες πλατείες που έσφυζαν από ζωή (σσ. αυτά που ακούτε καθημερινά στα ελληνικά κανάλια περί οικονομικής δυσπραγίας της Τουρκίας μην τα παίρνετε και τόσο τοις μετρητοίς). Πτήση αργά το βράδυ και προσγείωση λίαν πρωϊ στην πρωτεύουσα Μπισκέκ του Κιργιστάν την 11 Ιουν. Επιβιβαστήκαμε σε μίνι βαν με τοπικό ξεναγό και οδηγό και η περιπέτεια άρχισε κινούμενοι ανατολικά. 

Το Κιργιστάν των 6,3 εκατ. κατοίκων έχει ορεινό ανάγλυφο στο 95% του εδάφους και το υπόλοιπο καλλιεργείται με δημητριακά, αραβόσιτο και ζωοτροφές για τις χειμερινές ανάγκες των ζώων, τα οποία είναι πολλά. Παράγονται επίσης άφθονα φρούτα και λαχανικά. Η κτηνοτροφία είναι εκτεταμένη και στα χωριά ο πλούτος μετράται με τον αριθμό των ζώων που κάποιος κατέχει. Παλαιότερα ήταν στην κουλτούρα και στις συνήθειες των νομάδων της χώρας το λεγόμενο Αla Katsu, οι απαγωγές γυναικών μεταξύ των φυλών. Ο λόγος ήταν η μείξη του αίματος των φυλών, ώστε να αποφεύγεται η ενδογαμία και οι ασθένειες εξ αιτίας της. Σήμερα απαγορεύεται. Η χώρα διαθέτει ουράνιο και χρυσό που κατευθύνονται προς Ρωσία, η οποία προμηθεύει την χώρα με καύσιμα. Επίσης εξάγει τεράστιες ποσότητες πόσιμου νερού προς Κίνα και Καζακστάν με αντάλλαγμα τρόφιμα. Η οροσειρά Τιέν Σαν (Ουράνια Όρη) που διασχίζει οριζοντίως την χώρα, ύψους άνω των 7.000μ., προμηθεύει αφθονότατο νερό τις πεδιάδες και αποτελεί πηγή πλούτου που εξάγεται και πηγή υδροηλεκτρικής ενέργειας. Το Κιργιστάν είναι πτωχή χώρα με μέσο μισθό 400 δολάρια και η περίθαλψη δεν είναι δωρεάν, πλην όμως κατοικείται από φιλικούς και γελαστούς ανθρώπους πάντα πρόθυμους να έλθουν σε επαφή με τους ξένους έστω και με ένα hallo (γεια). Όχι ,δεν θέλουν κάτι, μια επαφή μόνο θέλουν. 

Το Κιργιστάν είναι κοινοβουλευτική δημοκρατία και εκτός από τους γηγενείς υπάρχει ισχυρή ρωσική μειονότητα, απότοκος της ρωσικής περιόδου. Το θρήσκευμα των Ρώσων είναι βεβαίως ο ορθόδοξος Χριστιανισμός και των Κιργιζίων το σουνιτικό Ισλάμ. Δεν είναι όμως προσηλωμένοι στην θρησκεία, το Ισλάμ είναι περισσότερο στοιχείο της ταυτότητάς των παρά πίστη. Αυτά και άλλα διαπιστώσαμε στον αρχαιολογικό χώρο και μουσείο της Μπουράνα. Ο Πύργος 25μ. της Μπουράνα είναι ένας μεγάλος μιναρές στην κοιλάδα Τσούι. Ο πύργος, κάποια σημάδια αρχαίων τάφων και τα ερείπια ενός κάστρου και τριών μαυσωλείων είναι ό'τι απέμεινε από την αρχαία πόλη Μπαλασαγκούν, πρωτεύουσα της  δυναστείας των Καραχανιδών  κατά τους 10-12ο αιώνες, όταν ο ισλαμισμός είχε ήδη επικρατήσει και είχε γίνει επίσημη θρησκεία του κράτους.  Κατά την ευτυχή εποχή των Καραχανίντ  η περιοχή μεταξύ του ποταμού Αμούρ Ντάρια στα δυτικά μέχρι τον ποταμό Ιλί στα ανατολικά γνώρισε άνθηση της μεταλλουργίας, της γεωργίας και του εμπορίου.

Παραπλεύρως του μιναρέ υπάρχει ο χώρος των περίφημων πετρογλυφικών με το όνομα μπάμπαλς, σήμα κατατεθέν του πανάρχαιου πολιτισμού του τόπου. Είναι απεικονίσεις σημαντικών προσώπων, σαμάνων και πολεμιστών ή και ζώων ή αναπαραστάσεις του τρόπου ζωής των ανθρώπων σε βράχους και πέτρες τέλεια σκαλισμένους ως γλυπτά. Τα πετρογλυφικά αυτά χρονολογούνται από τον 18ο αιώνα π.Χ., αλλά τα περισσότερα έγιναν τους 5ο έως 7ο αιώνα π. Χ. Άλλα γλυπτά επί λίθων του 6ου-9ου μ.Χ. αιώνων παρουσιάζουν πιο εξεζητημένες φιγούρες, κυρίως πολεμιστών ή φυλάρχων. Εντύπωση προκαλεί η ρουνική-τουρκική γραφή των τούρκικ-νομάδων που τους αιώνες αυτούς εξαπλώθηκαν σε όλη την περιοχή από το Κιργιστάν μέχρι την Σογδιανή (Τουρκμενιστάν) προερχόμενοι από την Σιβηρία και αποδεικνύεται οτι οι νομάδες αυτοί διέθεταν υψηλό για την εποχή τους πνευματικό επίπεδο και γραφή ( σ.σ. προσοχή. Μη ταυτίζετε απόλυτα το turkic με το turkish. Tο turkic είναι γενικότερη έννοια και περιλαμβάνει όλες τις ουραλο-αλταϊκές φυλές της Άπω Ανατολής, συγγενείς με τις μογγολικές). Ολόκληρη η περιοχή της Κεντρικής Ασίας ήταν γνωστή ως Τουρκεστάν και περιελάμβανε το Καζακστάν, το Κιργιστάν, το Ουζμπεκιστάν και το Τουρκμενιστάν (το Τατζικιστάν ήταν πάντα ιρανικό-άρειο). Η περιοχή αυτή ήταν διαιρεμένη σε φυλές και τοπικές δυναστείες χωρίς κρατική οργάνωση. Το θρήσκευμα των νομαδικών αυτών λαών ουραλ-αλταϊκής καταγωγής ήταν ο σαμανισμός, θρησκεία των πνευμάτων του χωριού, του βουνού και των προγόνων. Ο βουδισμός ήλθε τον 2ο αιώνα, πλην όμως το 751 ένας ισχυρός αραβικός στρατός από την Περσία νίκησε τον κινεζικό στρατό και σε διάστημα 3 αιώνων το Ισλάμ είχε κυριαρχήσει σε όλες τις τουρκικές φυλές  εξαφανίζοντας τις αρχαίες θρησκείες και τον βουδισμό. Τον 9ο αιώνα οι Άραβες κατακτητές είχαν φύγει, πλην όμως η ισλαμική θρησκεία είχε εδραιωθεί στο Τουρκεστάν.

Η ομάδα μετά την Μπουράνα αφήσαμε την πεδιάδα και την πόλη Τοκ Μοκ και κατευθυνθήκαμε προς την κοιλάδα Τσον Κεμίν όπου το τοπίο αλλάζει όψη και γίνεται ημιορεινό. Πλαγιές βουνών γύρωθεν και μακρυά φαίνονται οι πανύψηλες χιονισμένες κορυφές της Τιέν Σαν. Στην κοιλάδα και κοντά στο χωριό Τσον Κεμίν εκείνο το απόγευμα παρακολουθήσαμε ένα από τα πλέον υπέροχα θεάματα της ζωής μας. Δέκα ιππείς από το χωριό ήλθαν για μας στην μικρή πεδιάδα και χωρισμένοι σε δυο ομάδες διεξήγαγαν ιππικούς αγώνες με τρία διαφορετικά παιγνίδια προσφέροντας θέαμα ανεπανάληπτον. Η ενασχόληση με τα άλογα είναι σύμφυτο στοιχείο της κουλτούρας και του τρόπου ζωής των νομάδων της Ασίας επί χιλιετίες και οι ίπποι τους είναι οι καλύτεροι του κόσμου. Γίνονται ιππείς από μικρή ηλικία και το άλογο  δένεται με τον αναβάτη του και δεν δέχεται άλλον. Τα άλογα της Κεντρικής Ασίας δεν ζουν υπό περιορισμό και εύκολα επιδίδονται σε καλπασμό που μόνον ο αναβάτης μπορεί να ελέγξει. Ας μην ξεχνούμε οτι Άραβες, Μογγόλοι και Τούρκοι επί ίππων κατέκτησαν τον κόσμο.  Μετά την άφιξή μας στο κατάλυμά μας ο γράφων πραγματοποίησε μικρή ανάβαση επί παρακειμένου λόφου διαρκείας 1 ώρας και 30' για μια πρώτη γνωριμία με την ύπαιθρο του τόπου. Η ημέρα έκλεισε με δίωρη ιππασία μαζί με τους άνδρες φίλους μου σε άλλους λόφους που περιείχε αναβάσεις και καταβάσεις με κανονικό βάδισμα. 

Η 12 Ιουν. άρχισε με μια ωραία και ωριαία πορεία με τους φίλους μου Κωνσταντίνο και Ιωάννη από το κατάλυμα μέχρι τον ποταμό Τσον Κεμίν, ο οποίος έρχεται από τους παγετώνες των βουνών (το Κιργιστάν φημίζεται για τα νερά του, τα οποία αποτελούν ένα από τα κυρίως εξαγώγιμα προϊόντα του). Ακολούθως η ομάδα κατευθύνθηκε ανατολικά. Το πρώτο γεγονός της ημέρας ήταν η παρακολούθηση σε κάποια ημιορεινή περιοχή ενός ακόμη θαυμαστού θεάματος, χαρακτηριστικού επίσης του τρόπου ζωής της περιοχής αυτής του κόσμου. Δυο αδελφοί με δυο χρυσαετούς (οι μεγαλύτεροι του είδους, βάρους 6 κιλών) μας παρουσίασαν πως αυτά τα υπέροχα πτηνά κυνηγούν και συλλαμβάνουν την λεία τους, την οποία ο ένας είχε αφήσει σε κάποιο σημείο (δύστυχο κουνελάκι). Οι αετοί μεγαλώνουν από νεοσσοί με τους ανθρώπους αυτούς που έχουν την τέχνη να τους εκπαιδεύουν και φέρνουν την λεία στον κύριό τους, συνήθως λαγούς, τσακάλια, αλεπούδες και μικρούς αγριόχοιρους. Είκοσι οικογένειες απέμειναν στο Κιργιστάν ως εκπαιδευτές αετών και το εμπόριο αυτών απαγορεύεται πλέον σε χώρες όπως η Σαουδική Αραβία, το Κατάρ και η Υεμένη. Κατά το παρελθόν οι αετοί προμήθευαν τροφή σε πάμπολλες οικογένειες, τώρα είναι θέαμα για τουρίστες. Πάντως το θέαμα αν και σκληρό ήταν από τα σπάνια που συναντά κανείς. 

Κατόπιν αυτού και ακόμη ανατολικότερα το τοπίο αλλάζει πάλι και οι καταπράσινοι λόφοι με λίγα δάση ακολουθούνται από φαράγγια με πετρώματα ψαμμίτη, όγκοι πετρώματος ύψους μέχρι 50μ. κόκκινοι ή με αποχρώσεις κίτρινου χρώματος εκτεινόμενοι σε τεράστιες εκτάσεις. Αυτοί οι όγκοι ψαμμίτη δεν είναι ούτε χώμα, ούτε πέτρα. Είναι κάτι ανάμεσα σε αυτά και τρίβονται με την αφή. Το θέαμά τους είναι συγκλονιστικό. Ο γράφων στο φαράγγι Fairy Tale (Παραμυθένιο Φαράγγι) περπάτησε επί  1 ώρα και 30΄ θαυμάζοντας το δάσος των πέτρινων όγκων, σήμα κατατεθέν της Κεντρ. Ασίας, παρόμοια των οποίων συνάντησε και σε άλλα ταξίδια του στην Άπω Ανατολή. Η ημέρα τελείωσε με επίσκεψη στο φαράγγι Τζέτι Ογκούζ (Επτά Ταύροι), επτά όγκοι κόκκινου ψαμμίτη με δάσος στους πρόποδες και ένα ορμητικό ποτάμι μεταξύ αυτών και του χωριού, επίσης σήμα κατατεθέν της χώρας. Ακολούθως φθάσαμε στην κωμόπολη Καρακόλ για διανυκτέρευση. Καθόλη την διαδρομή είχαμε στα βόρεια την διάσημη μεγάλη λίμνη Ισσύκ Κουλ. Αυτή έχει μήκος 160χλμ., πλάτος 60χλμ., βάθος 70μ. και υψόμετρο 1.500μ. Μαζί με την Κασπία και την λίμνη Μπαλκάς του Καζακστάν είναι ό'τι απέμεινε στον κόσμο από την εποχή του Μεγάλου Ωκεανού 250 εκατομμύρια χρόνια πριν. Ακόμη μελετάται από τους ειδικούς. Πολλοί ποταμοί εισέρχονται στην λίμνη, ουδείς εξέρχεται. Η εξάτμιση του νερού δημιουργεί μικροκλίμα στην περιοχή με πολλές βροχές. 

Την επόμενη ημέρα, 13 Ιουν. ξεναγηθήκαμε στο γραφικό Καρακόλ. Αυτό εκτός από την μεγάλη αγορά του διαθέτει  και δυο μνημεία πολιτισμού. Το πρώτο είναι ο χριστιανικός ορθόδοξος ναός κατασκευής 1896 ολότελα ξύλινος, χωρίς κανένα καρφί, γραφικός, αληθινό έργο τέχνης. Το δεύτερο μνημείο είναι το επίσης ξύλινο τζαμί Ντούγκαν, χτισμένο από Κινέζο αρχιτέκτονα και 20 καλλιτέχνες μεταξύ 1904-10. Κατασκευάστηκε επίσης χωρίς κανένα καρφί σε στυλ βουδιστικής παγόδας για την φυλή Κινέζων μουσουλμάνων Ντούγκαν, φυγάδων από την Κίνα σε ταραγμένες εποχές. Κατόπιν και μετά το απόγευμα περάσαμε τα σύνορα και εισήλθαμε στο Καζακστάν.  Το σημαντικότερο γεγονός της ημέρας ήταν η επίσκεψη στο διάσημο και γνωστό σε πολλούς ταξιδευτές φαράγγι Τσαρύν, αρκετά χιλιόμετρα μετά τα σύνορα και εντός της στέπας του Καζακστάν, σήμα κατατεθέν  αυτού.  Το φαράγγι Τσαρύν θεωρείται ως το δίδυμο μικρό αδελφάκι του Γκραν Κάνυον της Αριζόνα, διότι έχει ακριβώς τα ίδια χαρακτηριστικά σε μικρότερο μέγεθος. Κοκκινο-κίτρινοι βράχοι ψαμμίτη ύψους άνω των 150μ. σε έκταση χιλιομέτρων με αμαξιτό δρόμο ανάμεσα στους βράχους δίνουν θέαμα μεγαλειώδες. Ο γράφων συνοδευόμενος από τον φίλο Ιωάννη, τον κάμεραμαν, διέσχισε όλη την βατή ράχη του φαραγγιού μήκους 2χλμ., όσο επιτρέπεται από τον κανονισμό του εθνικού πάρκου και επιστρέψαμε μετά από ωριαία πορεία με άνεμο 8,5-9 μπωφόρ, ο οποίος δυσκόλευε τα μάλα την κίνηση. Καταπληκτικό. Το φαράγγι έχει ηλικία 47.000.000 έτη και δημιουργήθηκε από το ποτάμι που τώρα δεν υπάρχει πια.  Κατόπιν φθάσαμε αργά το βράδυ στην μεγάλη πρώην πρωτεύουσα του Καζακστάν Αλμάτυ. 

Το Αλμάτυ, το οποίο επισκεφθήκαμε την 14 Ιουν.  είναι μεγάλη και ωραία πόλη και ήταν πρωτεύουσα μέχρι το 1997 οπότε η κυβέρνηση μεταφέρθηκε στην Αστάνα. Διαθέτει πάρκα, πλατείες, καταπληκτικό καθεδρικό ορθόδοξο ναό και χιονοδρομικό κέντρο το οποίο επισκεφθήκαμε. Το μουσείο της πόλης ήταν δυστυχώς κλειστό λόγω ανακαινίσεων, πλην όμως εκεί λάβαμε ικανές πληροφορίες για την Ιστορία της χώρας. Λέγεται οτι το πρώτο άλογο τιθασεύτηκε στις στέπες του Καζακστάν. Ήταν πάντα νομάδες κτηνοτρόφοι και καζάκ σημαίνει ''ο περιπλανώμενος άνθρωπος'' ενώ σταν είναι λέξη περσική και σημαίνει χώρα. Τον 6ο π.Χ. αιώνα αναφέρεται μια επιδρομή-εισβολή ενός λαού υπό το όνομα Σίθιανς (πιθανόν Σκύθες) από την Κεντρική Ευρώπη. Η χώρα ήταν πάντα χωρισμένη σε νομαδικές φυλές χωρίς ενιαία κρατική οργάνωση. Από το 1ο μέχρι τον 4ο αιώνα οι Ούννοι (Μογγόλοι) κυριαρχούν στην περιοχή μέχρι την αναχώρησή τους για Κεντρ. Ευρώπη για νέες κατακτήσεις. Τον 6ο μ.Χ. αιώνα έγινε κάτι καθοριστικό για την Ιστορία όχι μόνο του Καζακστάν, αλλά και όλης της Ασίας. Τουρκικά φύλα (turkic) εισέρχονται από την Σιβηρία, αναμειγνύονται με τους Άρειους του Καζακστάν και δημιουργείται ένα νέο έθνος. Οι Σελτζούκοι Τούρκοι τον 9ο αιώνα εξέρχονται του Καζακστάν, κατακτούν την Περσία, την Μεσοποταμία και την Μικρά Ασία περιορίζοντας τους Βυζαντινούς στην Κωνσταντινούπολη πριν οι Κομνηνοί τους περιορίσουν με την σειρά τους στην ανατολική Μικρά Ασία. Ήταν απίστευτη η δύναμη των πολεμιστών της στέπας.

Οι τρομεροί πολεμιστές της στέπας, Μογγόλοι και Τουρκομάνοι από τον 13ο μέχρι τον 17ο αιώνες ως σίφωνες σάρωσαν Ασία και Ευρώπη είτε με τον Τζεγκίς Χαν και τους διαδόχους του, είτε με τον Ταμερλάνο, είτε ως Σελτζούκοι ή Οθωμανοί Τούρκοι. Μην νομίζετε όμως οτι ήταν βάρβαροι και ανεπίδεκτοι πολιτισμού. Απεναντίας, όχι μόνον δέχθηκαν πολιτισμό από τους αστικούς και αγροτικούς λαούς που κατέκτησαν, αλλά δημιούργησαν μετά την ενσωμάτωσή τους στις νέες πατρίδες και δικό τους. Σημείο καμπής στην Ιστορία της Κεντρικής Ασίας ήταν οι κατακτήσεις των Μογγόλων του Τσεγκίς Χαν το 1207 που σάρωσε την περιοχή και ίδρυσε κανονικό κράτος μέχρι την παρακμή και την κατάρρευση των μογγολικών διαδόχων κρατών τον 15ο αιώνα. Μετά τους Μογγόλους ιδρύθηκε το Χανάτο των Καζάκωνμε την χώρα χωρισμένη στην Μεγάλη, Μεσαία και Μικρή Ορδή (περιοχές). Προβλήματα ανέκυψαν τον 17ο αιώνα με εισβολές των Μογγόλων Τζούγκαρς από την ανατολή. Τις δεκαετίες 1720-50 Μογγόλοι Τζούγκαρς και Καλμύκοι του Βόλγα επιχειρούν να κατακτήσουν την περιοχή. Ήλθε η εποχή των Μπατούρ, εθνικών  ηρώων του Καζακστάν οι οποίοι απέκρουσαν τους εισβολείς, μέχρι που το ουζμπεκικό Χανάτο του Κοκάντ κατακτά το Αλμάτυ. Την οριστική λύση των αναστατώσεων έδωσαν οι Ρώσοι που από το 1813 μέχρι το 1907 στα πλαίσια του Μεγάλου Παιγνιδιού με τους Βρετανούς κέρδισαν το Καζακστάν και όλη την Κεντρική Ασία εκτός του Αφγανιστάν και κυριάρχησαν μέχρι το 1991, οπότε το Καζακστάν ανέκτησε την ανεξαρτησία του. Πως ήταν η ζωή με τους Ρώσους, τσαρικούς ή κομμουνιστές; Οι απαντήσεις ποικίλλουν. Η αλήθεια είναι οτι τον 19ο αιώνα 400.000 Ρώσοι και άλλοι 1.000.000 Σλάβοι, Γερμανοί και Εβραίοι εγκαταστάθηκαν στο Καζακστάν αλλοιώνοντας την εθνική και πνευματική φυσιογνωμία του. 80.000 Καζάκοι σφαγιάστηκαν από τσαρικούς Ρώσους μετά από εξέγερση θυμίζοντας πόσο σκληρά αφεντικά ήταν και παραμένουν οι Ρώσοι.

Το  1921-22 η κολλεκτιβοποίηση του Στάλιν εκτός από τις εκτελέσεις και τις εκτοπίσεις προκαλεί και πείνα στον πληθυσμό αντίστοιχη του Χολοντόμορ της Ουκρανίας εκείνη την σκοτεινή εποχή που είχε ως αποτέλεσμα την μείωση του πληθυσμού κατά 38%. Σήμερα σε πληθυσμό 18.000.000 κατοίκων οι Ρώσοι είναι το 27% και οι Καζάκοι το 63%. Από την άλλη πλευρά αλήθεια επίσης είναι οτι η Ρωσία είτε στην τσαρική της μορφή, είτε στην κομμουνιστική έβγαλε τους λαούς της Ασίας από τις γιούρτες και τους έκανε σπίτια, πόλεις, δρόμους, έδωσε τηλέγραφο, τηλέφωνο και σιδηρόδρομο, τους οδήγησε από την  φεουδαρχία στον σύγχρονο κόσμο.  Η ρωσική επιρροή είναι ακόμη εμφανής και στις χώρες του Τουρκεστάν η ρωσική είναι η δεύτερη επίσημη γλώσσα και το αλφάβητο κυριλλικό. Αναστατώσεις τον Ιανουάριο 2022 στο Καζακστάν έφερε στην εξουσία φιλορώσο πρόεδρο και οι ρωσο-καζακικές οικονομικές και πολιτικές σχέσεις συνεχίζονται κανονικά. Αφήσαμε το Καζακστάν την 14 Ιουν. και το βράδυ επιστρέψαμε στην πρωτεύουσα Μπισκέκ του Κιργιστάν.

Η 15 Ιουν. ήταν ημέρα δράσης για τον γράφοντα. Ενωρίς το πρωϊ με μισθωμένο αυτοκίνητο και οδηγό αφήσαμε το Μπισκέκ και κατευθυνθήκαμε προς την είσοδο του εθνικού πάρκου Αλά Αρτσά, ενός από τα ωραιότερα τοπία του Κιργιστάν, 40χλμ. από την πόλη. Το φαράγγι Αλά Αρτσά διασχίζει ο ομώνυμος ποταμός, έχει ως μακρυνό φόντο βουνά ύψους άνω των 5.000μ. και κοντινό φόντο καταπράσινους  λόφους και μικρότερα βουνά βραχώδη. Το τοπίο είναι μεγαλειώδες και προτιμητέος προορισμός για τους επισκέπτες του Μπισκέκ. Ο γράφων ξεκίνησε την πορεία στο φαράγγι έχοντας κοντά τον ποταμό την 09.00 σε καθεστώς απόλυτης ερημιάς (μόνον στην επιστροφή συνάντησα ένα ζευγάρι Ρώσων). Μετά από εξάωρη πορεία, έχοντας αποκομίσει τέλειες εικόνες  και έχοντας ανέβει και σε μια προκορφή ύψους 2.380μ. (εκεί υπήρχαν και άλλοι ορειβάτες) τελείωσα την δραστηριότητα και επέστρεψα στο Μπισκέκ, όπου επισκέφθηκα το εθνικό μουσείο, όπου παρουσιάζεται όλη η Ιστορία της χώρας. 

Οι Κιργίζιοι ήταν πάντα ένας μικρός λαός περιστοιχισμένος από μεγάλους γείτονες, Κινέζους, Μογγόλους Καλμύκους, Ρώσους κ.α. και είχε την τύχη των μικρών λαών. Ο Δαρείος ο Μέγας της Περσίας κατακτά την χώρα τον 5ο π.Χ. αιώνα που τότε ονομαζόταν χώρα των Σάκα, οι οποίοι ήταν νομάδες, πλην όμως ικανοί στην μεταλλουργία και χρυσοχοϊα. Μετά την κατάρρευση των Περσών το Κιργιστάν έμεινε έξω από την Αυτοκρατορία του Μεγ. Αλεξάνδρου και χωρίστηκε σε φυλές. Σημείο καμπής ήταν η είσοδος τουρκικών φυλών από τον βορρά και η δημιουργία του νέου έθνους των Κιργιζίων. Οι φυλές ήταν χωρισμένες σε οικογενειακές φατρίες και τους συνέδεαν δεσμοί αίματος, θεσμός λίαν διαδεδομένος στην Κεντρ. Ασία. Μετά τον εξισλαμισμό από τον 8ο έως τον 11ο αιώνα ιδρύθηκε το Χανάτο του Κιργίζ το οποίο έφθασε στην ύψιστη ακμή του, οικονομική, πολιτική και πνευματική και καλλιτεχνική επί δυναστείας των Καραχανιδών τον 12ο αιώνα.

Τότε ιδρύθηκαν και πόλεις κατά μήκος του Δρόμου του Μεταξιού. Οι 13ος μέχρι 16ο αιώνα ήταν η μογγολική περίοδος για το Κιργιστάν και για όλη την Κεντρική Ασία αρχής γενομένης από τον Τσεγκίς Χαν και τους διαδόχους του στα διάδοχα κράτη της Αυτοκρατορίας του. Τον 17ο αιώνα Μογγόλοι Τζούγκαρς από την ανατολή αρχίζουν εισβολές  και τον 18ο αιώνα οι Καλμύκοι του Βόλγα εισέρχονται και αυτοί στην χώρα. Είχε φθάσει και για τους Κιργιζίους η ώρα της εθνικής αντίστασης, η ώρα των ηρώων, η ώρα των δικών τους μπατούρς. Μέχρι το 1780 οι Κιργίζιοι εξεδίωξαν τους Καλμύκους και τους Μαντζουριανούς, οι οποίοι είχαν αντικαταστήσει τους Τζούγκαρς ως απειλή. Η αντίσταση αυτή και η νίκη αποτυπώνεται στο εθνικό έπος Μανάς. Η συνεχιζόμενη κινεζική απειλή ανάγκασε τους Κιργίζιους να αναζητήσουν για πρώτη φορά προστασία από την Μεγ. Αικατερίνη της Ρωσίας, η οποία εκμεταλλεύτηκε αυτό το γεγονός να επέμβει στα κεντροασιατικά πράγματα. Όταν στις αρχές του 19ου αιώνα το ουζμπεκικό χανάτο του Κοκάντ κατέκτησε την χώρα ο λαός επαναστάτησε. Αυτό ήταν η χρυσή ευκαιρία για τους Ρώσους να επέμβουν και να εγκατασταθούν στο Κιργιστάν το 1876 ως κυρίαρχοι εκδιώκοντας τους Ουζμπέκους Κοκάντ και δείχνοντας στους Κινέζους και στους Βρετανούς για πρώτη φορά τα δόντια της ρωσικής αρκούδας. 

Η αυξανόμενη κινεζική απειλή και η καταπίεση του ουζμπεκικού χανάτου Κοκάντ οδήγησε τους Κιργιζίους να ζητήσουν την ρωσική υπηκοότητα. Η Ρωσία από το 1855 μέχρι το 1876 ενσωμάτωσε το Κιργιστάν και Ουζμπεκιστάν στην Αυτοκρατορία της και λίγο αργότερα με την κατάκτηση και του Τουρκμενιστάν ολοκλήρωσε την ενσωμάτωση σ'αυτήν όλου του Τουρκεστάν μέχρι το 1991. Αυτό όμως είχε ως αποτέλεσμα ναι μεν την τεχνική πρόοδο, αλλά και την αυξανόμενη φορολογία και την μαζική εγκατάσταση Ρώσων χωρικών στις νέες χώρες, ο τοπικός πληθυσμός των οποίων φτωχοποιήθηκε, όπως αναφέρεται στα εθνικά τους μουσεία. Το 1916 ξέσπασε επανάσταση στο Κιργιστάν και Ουζμπεκιστάν εναντίον της ρωσικής καταπίεσης και της προσπάθειας των Ρώσων να ''ρωσοποιήσουν'' την πνευματική σε βάρος των παραδόσεων, της γλώσσας και της πολιτιστικής κληρονομιάς των κατοίκων της Ασίας.

Η επανάσταση κατεπνίγη και πολλοί Κιργίζιοι κατέφυγαν στην Κίνα με μια μετακίνηση που ονομάστηκε Έξοδος (Εxodus). Η κολεκτιβοποίηση του Στάλιν οδήγησε στον θάνατο όλους τους πνευματικούς ηγέτες του Κιργιστάν μαζί με 40.000 άλλα θύματα. Από το 1991 το Κιργιστάν είναι ανεξάρτητη κοινοβουλευτική δημοκρατία και προσπαθεί. Αυτό που μας προξένησε ισχυρή εντύπωση είναι το αίσθημα της φιλοξενίας, απόδειξη της βαθειάς και σπάνιας κουλτούρας της στέπας. Το απόγευμα πριν την είσοδο στο Καζακστάν επισκεφθήκαμε από απλή περιέργεια μια οικογένεια που έμενε σε γιούρτες. Ε, λοιπόν δεν μας άφηναν να φύγουμε αν δεν τρώγαμε...υποχρεωτικά, πράγμα που φυσικά πράξαμε. Θαυμάσιο και αξέχαστο, κάτι που μόνον αληθινοί ταξιδευτές σε απίθανα μέρη συναντούν. Αφήσαμε το Κιργιστάν την 16 Ιουν. 2022 γεμάτοι γνώσεις, εντυπώσεις και συγκινήσεις. Ο γράφων ευχαριστεί τους φίλους του και πάνω από όλα τον υπέροχο λαό του Κιργιστάν και Καζακστάν στους οποίους εύχεται τα καλύτερα. 

Ιωάννης Ξηρός