Δεν νομίζω να υπάρχει άνθρωπος στην Ελλάδα που να μην γνωρίζει πως η αγροτική παραγωγή στη Θεσσαλία, στο σύνολό της έχει υποστεί ανυπολόγιστες καταστροφές, με ό,τι αυτό σημαίνει τόσο για τους παραγωγούς αλλά και για όλους εμάς από την αύξηση των τιμών (δυστυχώς και τεχνηέντως από διάφορους επιτήδειους) και την αύξηση των εισαγωγών (λόγω ελλείψεων). Η ζημιά όμως έγινε και αυτό δεν αλλάζει.

Γι’ αυτό, σήμερα επιτρέψτε μου να σταθώ, στην επόμενη μέρα. Η Θεσσαλία, όπως όλοι γνωρίζετε, κατέχει μία ξεχωριστή θέση στην αγροτική παραγωγή της χώρας, με τις πεδινές εκτάσεις της που της έδωσαν τον χαρακτηρισμό του σιτοβολώνα της Ελλάδας για πολλές δεκαετίες.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα εντατικής βιομηχανικής γεωργίας

Μάλιστα, σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής, οι κύριες καλλιέργειες της Θεσσαλίας περιλαμβάνουν σιτάρι (σκληρό και μαλακό), βαμβάκι (κυρίως ποτιστικό), καλαμπόκι, όσπρια, κτηνοτροφικά φυτά, βιομηχανική τομάτα, καπνό ενώ υπάρχουν και καλλιέργειες κηπευτικών σε μικρότερο βαθμό.

Το αγροτικό μοντέλο της περιοχής, σύμφωνα με ειδικούς, αποτελεί ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα εντατικής, βιομηχανικής γεωργίας, βασιζόμενο σε χημικές εισροές, μονοκαλλιέργειες και υψηλή κατανάλωση νερού.

Το νερό δεν είναι δεδομένο…

Τι είπαμε; «Υψηλή κατανάλωση νερού». Και εδώ, κάποιοι ειδικοί, κρούουν το καμπανάκι του κινδύνου. « Θεωρούμε δεδομένο ότι, για να συνεχιστεί απρόσκοπτα η παρούσα γεωργική δραστηριότητα στην περιοχή, θα χρειαστούμε επιπλέον νερό, μιας και το νερό του κάμπου δεν αρκεί.

»Η μόνη διαφωνία έγκειται στην ακριβή ποσότητα νερού (σύμφωνα με δύο προτάσεις που βρίσκονται στο τραπέζι, η απαιτούμενη επιπλέον ποσότητα νερού κυμαίνεται ανάμεσα σε 1.250.000 και 300.000 κυβικά ετησίως) που χρειάζεται να μεταφερθεί στον κάμπο για να συνεχιστεί η καλλιέργεια βαμβακιού», μού επισημαίνει, ο διευθυντής του Ελληνικού Γραφείου της περιβαλλοντικής οργάνωσης Greenpeace Νίκος Χαραλαμπίδης.

-Και πού είναι το πρόβλημα;

-«Όλες οι προβλέψεις, όλα τα μαθηματικά μοντέλα, δείχνουν ότι ακολουθώντας την πεπατημένη, σε 10-15 χρόνια ο Θεσσαλικός κάμπος θα έχει ερημοποιηθεί σε μεγάλο βαθμό. Και η κακή διαχείριση των διαθέσιμων υδατικών πόρων αναμένεται απλώς να επιδεινώσει την κατάσταση και να επιταχύνει τα χειρότερα». 

Ο κάμπος παραμένει ελλειμματικός σε νερό

-Και πως μπορεί να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα;

-«Αν νομίζεις ότι το πρόβλημα έγκειται απλώς στη μέθοδο άρδευσης (κατά κανόνα το περίφημο κανονάκι, το οποίο παρουσιάζει το καλοκαίρι ποσοστά εξάτμισης της τάξης του 80%, ήτοι μόνο το 20% του νερού καταλήγει να ποτίζει) θα σου πω ότι με την απαραίτητη στροφή στη στάγδην άρδευση ο κάμπος παραμένει ελλειμματικός σε νερό και θα χρειαστεί τουλάχιστον 200-300.000 κυβικά νερού ετησίως».

Σημαντική μείωση της παραγωγικότητας

Όπως μού αναφέρει, ο Νίκος Χαραλαμπίδης, «η επιστημονική ομάδα που καταγράφει τα στοιχεία και πραγματοποιεί σχετικές προβλέψεις για τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στη χώρα, για λογαριασμό της Τράπεζας της Ελλάδος, προβλέπει σημαντική μείωση της παραγωγικότητας των καλλιεργειών βαμβακιού (και καλαμποκιού) μέσα στις επόμενες δεκαετίες.

»Προβλέπει επίσης αύξηση της παραγωγικότητας της παραγωγής σκληρού σιταριού . Κι εμείς επιμένουμε ότι όποιος τολμήσει να επιδιώξει τη μείωση της βαμβακοκαλλιέργειας ή την αναδιάρθρωση των καλλιεργειών στην περιοχή, θα συναντήσει απέναντι σύσσωμη την τοπική κοινωνία ».

Σκοπός δεν είναι η φτωχοποίηση αλλά η βιώσιμη ανάπτυξη

-Και τι πρέπει να γίνει; Οι άνθρωποι ζουν από αυτές τις καλλιέργειες.

-«Σκοπός δεν είναι η φτωχοποίηση της περιοχής και των παραγωγών αλλά η βιώσιμη ανάπτυξη. Και αυτή δεν μπορεί να στηριχθεί στην λογική, της μεταφοράς των “απαραίτητων” ποσοτήτων νερού από τη Δυτική Ελλάδα μέχρι να δύσει ο ήλιος», υποστηρίζει ο Νίκος Χαραλαμπίδης.

Και συμπληρώνει: «Γνωρίζουμε ότι τα ακραία καιρικά φαινόμενα, αποτέλεσμα της κλιματικής κρίσης, θα είναι όλο και πιο συχνά, όλο και πιο έντονα. Γνωρίζουμε επίσης ότι το μοντέλο εντατικής και βιομηχανικής γεωργίας που εφαρμοζόταν ως σήμερα στο μεγαλύτερο μέρος του θεσσαλικού κάμπου είναι υψηλού ρίσκου. Επιπλέον, όπως αποκαλύφθηκε με τον πιο άγριο και βίαιο τρόπο πρόσφατα, είναι εντελώς ευάλωτο στα νέα κλιματικά δεδομένα».

Οι δυο προτεραιότητες

Κατά τους ειδικούς της περιβαλλοντικής οργάνωσης, το νέο παραγωγικό μοντέλο για τη Θεσσαλία πρέπει να έχει δύο επείγουσες και απολύτως επίκαιρες προτεραιότητες: την ενίσχυση της ανθεκτικότητας και την προστασία της βιοποικιλότητας.

Πρακτικά, όπως αναφέρεται και σε σχετική έκθεση, η ανθεκτικότητα των αγροτικών συστημάτων μπορεί να επιτευχθεί:

(α) εφαρμόζοντας πρακτικές που αυξάνουν την ικανότητα του εδάφους να διηθεί το νερό, να το συγκρατεί, και να κάνει τα θρεπτικά στοιχεία πιο αφομοιώσιμα από τα φυτά.

(β) εξασφαλίζοντας βιοποικιλότητα στο επίπεδο των ειδών εντός του αγροτικού οικοσυστήματος. Αυτό περιλαμβάνει τη βιοποικιλότητα στους μικροοργανισμούς του εδάφους, στους πληθυσμούς των εντόμων, της αυτοφυούς βλάστησης και των καλλιεργούμενων φυτών.

(γ) εξασφαλίζοντας ποικιλία διατροφικών πηγών για την εξασφάλιση ποικιλίας στη διατροφή, το οποίο με τη σειρά του διασφαλίζει τη διατροφική ασφάλεια. Στις αγροτικές περιοχές: αγροτικό τοπίο με ποικιλία καλλιεργούμενων ειδών και ζώων. Στις αστικές περιοχές: αστική χωροταξία που ενθαρρύνει την αστική γεωργία, για να υπάρχει μεγαλύτερη οικιακή αυτάρκεια και καλύτερη διατροφή).

(δ) δημιουργώντας κοινωνικά και οικονομικά συστήματα που υποστηρίζουν την επιβίωση και ευημερία των αγροτικών κοινοτήτων, όπως προώθηση τοπικών αγορών καλλιεργητών, προγράμματα υποστηριζόμενης γεωργίας, επανασύνδεση παραγωγών-καταναλωτών, δημόσιες συμβάσεις με αγροκτήματα που παράγουν τροφή προστατεύοντας το κλίμα και τη βιοποικιλότητα, κοκ.'

Επαναχάραξη των φυσικών ροών και θέσεων του νερού

-Καλά όλα αυτά, αλλά όπως είπες, έχουμε πρόβλημα με το νερό; Εδώ τι λέτε;

-«Στην έκθεση της Greenpeace, μιλάμε για επαναπροσδιορισμό και επαναχάραξη των φυσικών ροών και θέσεων τού νερού (ρέματα, χείμαρροι, ποταμοί, μέγεθος επιφανειακών υδάτινων όγκων, κ.λ.π.). Επείγουσα κατασκευή μικρών φραγμάτων (αντί φαραωνικών, κοστοβόρων και ενεργοβόρων έργων) στις ροές ποταμών, χειμάρρων και ρεμάτων ώστε να αυξηθεί η δυνατότητα συγκράτησης των νερών για την άρδευση των καλλιεργειών και παράλληλα να μειωθούν οι κίνδυνοι από την ανεξέλεγκτη ροή τους.

»Οι τεράστιες παρεμβάσεις κακοποίησης των υδάτινων συστημάτων, όπως το αναχρονιστικό και καταστροφικό έργο εκτροπής του Αχελώου, δεν είναι λύση γιατί αυτές ακριβώς οι παρεμβάσεις βρίσκονται πίσω από μεγάλο μέρος των καταστροφών που προκαλούν τα ολοένα εντεινόμενα ακραία φαινόμενα. Δεσμευτικοί στόχοι για δραστική μείωση κατάχρησης και σπατάλης γλυκού νερού και μέτρα που εξορθολογίζουν τις υδροβόρες καλλιέργειες, όπως το βαμβάκι, που είχαν οδηγήσει τους υδάτινους πόρους της Θεσσαλίας σε εξάντληση. Σχεδιασμός συνολικής ορθολογικης διαχείρισης των υδάτινων πόρων της περιοχής».

Απαγόρευση αλλαγής χρήσης γης σε γεωργικές εκτάσεις που είναι παραγωγικές

Από την περιβαλλοντική οργάνωση, στέκονται και σε μια άλλη παράμετρο, που αφορά τις καλλιέργειες και τις χρήσης γης σε γεωργικές εκτάσεις. Αντιγράφω ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα:

«Απαγόρευση της χρήσης καλλιεργειών για κάθε µορφή βιοενέργειας και απαγόρευση αλλαγής χρήσης γης σε γεωργικές εκτάσεις που είναι παραγωγικές. Η δημόσια χρηματοδότηση και στήριξη πρέπει να ενθαρρύνει τους παραγωγούς να καλλιεργούν εδάφη για παραγωγή τροφής για ανθρώπους και όχι για καύσιμα.

» Αυτός εξάλλου είναι ο πρωταρχικός σκοπός της γεωργίας: να παρέχει επαρκή, θρεπτική τροφή σε προσιτές τιμές για όλους τους ανθρώπους. Προώθηση καλλιεργειών που βασίζονται σε ντόπιες ποικιλίες. Έχουν ποιοτικότερα χαρακτηριστικά, αυξημένη τοπική προσαρμοστική ικανότητα και λιγότερες απαιτήσεις σε εισροές. Αξιοποιούν την παραδοσιακή γνώση, διασφαλίζουν τη συμμετοχή της τοπικής κοινότητας και την προμήθεια των παραγωγών με σπόρους (ιδιοπαραγωγή), και ενισχύουν τη γενετική βιοποικιλότητα καθώς αποτελούν μέρος του γενετικού πλούτου της χώρας».

Τι καταλαβαίνω; Πως η επόμενη μέρα στη Θεσσαλία πρέπει να είναι διαφορετική.

Προκόπης Γιόγιακας (ot.gr)