Η ιστορία των βουλευτικών εκλογών στην Ελλάδα

Οι πρώτες κοινοβουλευτικές εκλογές στην Ελλάδα διεξήχθησαν μεταξύ του Μαΐου και του Αυγούστου του 1844. Στις εκλογές αυτές νίκησε το “Ρωσικό” κόμμα (κόμμα των "Ναπαίων"), με αρχηγό τον Ανδρέα Μεταξά. Όμως, την εντολή για την πρωθυπουργία την πήρε ο Ιωάννης Κωλέττης επικεφαλής του τρίτου κόμματος (“Γαλλικού” κόμματος ή “κόμματος της Φουστανέλας”).

Από τότε, στα 171 χρόνια που έχουν περάσει έχουν γίνει ακόμη 62 εκλογικές αναμετρήσεις. Οι εκλογές της 25 Ιανουρίου 2015 θα είναι οι 64ες κοινοβουλευτικές εκλογές στην σύγχρονη ιστορία της Ελλάδας.

Συχνότητα εκλογικών αναμετρήσεων

Στην περίοδο 1844 – 1900 πραγματοποιήθηκαν 23 εκλογικές αναμετρήσεις (περίπου μία κάθε 2,43 χρόνια). Κατά τη διάρκεια του 20ου αιώνα, πραγματοποιήθηκαν 34 εκλογικές αναμετρήσεις. Περίπου μία κάθε 2,94 χρόνια. Όμως, αν αφαιρέσουμε τα χρόνια των δικτατοριών και της κατοχής (περίπου 16 χρόνια), τότε βλέπουμε ότι κατά τον 20ο αιώνα, γινόταν μία εκλογική αναμέτρηση κάθε 2,47 χρόνια. Στην περίοδο 2000 – 2015, έγιναν (συμπεριλαμβάνουμε και την αναμέτρηση της 25ης Ιανουαρίου) 7 εκλογικές αναμετρήσεις (δηλαδή, 1 κάθε περίπου 2,3 χρόνια).

Το μικρότερο διάστημα μεταξύ δύο εκλογικών αναμετρήσεων είναι αυτό των 41 ημερών μεταξύ των εκλογών του 2012. Το μακρύτερο χρονικό διάστημα είναι αυτό μεταξύ των εκλογών της 6ης Δεκεμβρίου 1915 και 1ης Νοεμβρίου 1920 (4 χρόνια και 11 μήνες). Βέβαια, στην περίοδο αυτή εντάσσεται και η φάση του εθνικού διχασμού και συνεπώς δε θεωρείται ως ομαλή. Το αμέσως επόμενο μακρύτερο διάστημα μεταξύ δύο εκλογών είναι αυτό μεταξύ των εκλογών της 26 Μαρτίου 1906 και 10ης Αυγούστου 1910.

Συγκεντρωτικά, για την περίοδο 1844 – 2015, ανά δεκαετία, ο αριθμός των εκλογικών αναμετρήσεων έχει ως εξής:

1844-1850: 3
1851-1860: 3
1861-1870: 5
1871-1880: 5
1881-1890: 4
1891-1900: 3
1901-1910: 5
1911-1920: 4
1921-1930: 3
1931-1940: 4
1941-1950: 2
1951-1960: 4
1961-1970: 3
1971-1980: 2
1981-1990: 5
1991-2000: 3
2001-2010: 3
2011-2015: 3

Δηλαδή, σε 171 χρόνια, έχουν γίνει 64 εκλογικές αναμετρήσεις, ή μία εκλογική αναμέτρηση κάθε 2,67 χρόνια (μία κάθε 2,42 χρόνια, αν αφαιρέσουμε τα χρόνια των δικτατοριών και της κατοχής).

Με άλλα λόγια, ακόμη και στα χρόνια της μεταπολίτευσης κατά τα οποία ο κοινοβουλευτικός θεσμός λειτούργησε με μεγαλύτερη ωριμότητα, η συχνότητα των εκλογικών αναμετρήσεων είναι η ίδια με το παρελθόν.

Μήνες εκλογικών αναμετρήσεων

Ο μήνας κατά τον οποίον έγιναν οι περισσότερες εκλογικές αναμετρήσεις είναι ο Νοέμβριος (10 αναμετρήσεις). Αντίθετα, ο μήνας με τις λιγότερες εκλογικές αναμετρήσεις είναι ο Ιούλιος (μία εκλογική αναμέτρηση – στις 18 Ιουλίου 1875).

Ιανουάριος: 5
Φεβρουάριος: 5
Μάρτιος: 7
Απρίλιος: 4
Μάιος: 6
Ιούνιος: 7
Ιούλιος: 1
Αύγουστος: 2
Σεπτέμβριος: 8
Οκτώβριος: 6
Νοέμβριος: 10
Δεκέμβριος: 3

Αριθμός Βουλευτών

Ο αριθμός των εκλεγόμενων βουλευτών έχει σημειώσει σημαντικές διακυμάνσεις (δείτε τον παρακάτω πίνακα). Κινούνταν κάτω από τους 200 κατά το μεγαλύτερο διάστημα του 19ου αιώνα, έφθασε στον μεγαλύτερο αριθμό μετά τη μικρασιατική καταστροφή (398) και σταθεροποιήθηκε στους 300 από το 1935 και μετά (με εξαίρεση τις πρώτες δύο μεταπολεμικές εκλογές).

Εκλογικό σύστημα

Εκλογικό σύστημα είναι ο τρόπος κατανομής των βουλευτικών εδρών και εκλογής των υποψηφίων στις εκλογές και οποίο ορίζεται με ειδικό νόμο ή κανονισμό. Με βάση τις διατάξεις του για την εκπροσώπηση των πολιτικών συνδυασμών, διακρίνεται σε τρεις βασικές κατηγορίες: πλειοψηφικό, αναλογικό, και σύνθετο ή μικτό.

Στην Ελλάδα έχουν εφαρμοστεί συνολικά 14 διαφορετικά εκλογικά συστήματα. Αυτό οφείλεται στη σημασία που έχει το εκλογικό σύστημα στο αποτέλεσμα των εκλογών -και αποτελεί μία από τις βασικές πηγές της κακοδαιμονίας στην άσκηση πολιτικής στη χώρα μας- αλλά και στη δυνατότητα μεταβολής του που -κακώς- δίνει το Σύνταγμα.
Κατά πάγια ελληνική συνταγματική παράδοση, ο καθορισμός του συστήματος των βουλευτικών εκλογών ανατίθεται καταρχήν στον κοινό νομοθέτη. Από τα προηγούμενα Συντάγματα, μόνο το Σύνταγμα του 1925 κατοχύρωσε το αναλογικό εκλογικό σύστημα. Στα Συντάγματα που ακολούθησαν δεν καθιερώθηκε ένα πάγιο εκλογικό σύστημα ή -έστω- περιορισμοί στον κοινό νομοθέτη κατά τη θέσπιση του εκλογικού νόμου. (Για περισσότερες πληροφορίες δείτε εδώ).

Δείτε τα εκλογικά συστήματα που εφαρμόστηκαν από το 1926 έως και σήμερα:

1926: Απλή Αναλογική
1928: Πλειοψηφικό με στενή περιφέρεια
1932: Αναλογική
1933: Πλειοψηφικό με στενή περιφέρεια
1935: Πλειοψηφικό με ευρεία περιφέρεια
1936: Αναλογική
1946: Αναλογική
1950: Αναλογική
1951: Ενισχυμένη Αναλογική
1952: Πλειοψηφικό με στενή περιφέρεια
1956: Πλειοψηφικό εκπροσώπηση μειοψηφίας – Αναλογική για μεγάλες περιφέρειες
1958: Ενισχυμένη Αναλογική
1961: Ενισχυμένη Αναλογική
1963: Ασθενώς ενισχυμένη αναλογική
1964: Ασθενώς ενισχυμένη αναλογική
1974: Ενισχυμένη Αναλογική (νδ 65/1974)
1977: Ενισχυμένη Αναλογική (ν. 626/1977)
1981: Ενισχυμένη Αναλογική (ν. 626/1977)
1985: Ενισχυμένη Αναλογική (ν. 1516/1985)
1989: Αναλογική με ρήτρα +1 (ν. 1847/1989)
1989: Αναλογική με ρήτρα +1 (ν. 1847/1989)
1990: Αναλογική με ρήτρα +1 (ν. 1847/1989)
1993: Ενισχυμένη Αναλογική (ν. 1907/1990)
1996: Ενισχυμένη Αναλογική (ν. 1907/1990)
2000: Ενισχυμένη Αναλογική (ν. 1907/1990)
2004: Ενισχυμένη Αναλογική (ν. 1907/1990)
2007: Ενισχυμένη Αναλογική (ν. 3231/2004)
2009: Ενισχυμένη Αναλογική (ν. 3231/2004)
2012: Ενισχυμένη Αναλογική (ν. 3636/2008)
2012: Ενισχυμένη Αναλογική (ν. 3636/2008)
2015: Ενισχυμένη Αναλογική (ν. 3636/2008)

Δείτε περιγραφή των εκλογικών συστημάτων για τις εκλογές της περιόδου 1974 έως και σήμερα.

·         Νόμος 3636/2008 (εκλογές Μάιος 2012, Ιούνιος 2012, Ιανουάριος 2015) ενισχυμένη αναλογική

·         Νόμος 3231/2004 (εκλογές 2007, 2009) ενισχυμένη αναλογική

·         Νόμος 1907/1990 (αναπληρωματική εκλογή Β΄ Αθηνών 1992, εκλογές 1993, 1996, 2000, 2004) ενισχυμένη αναλογική

·         Νόμος 1847/1989 (εκλογές Ιούνιος 1989, Νοέμβριος 1989, 1990) αναλογική με ρήτρα +1

·         Νόμος 1516/1985 (εκλογές 1985) ενισχυμένη αναλογική

·         Νόμος 626/1977 (εκλογές 1977, 1981) ενισχυμένη αναλογική

·         Νομοθετικό Διάταγμα 65/1974 (εκλογές 1974, αναπληρωματική εκλογή Κέρκυρα και Κοζάνη 1975) ενισχυμένη αναλογική

Για περισσότερα στοιχεία για τα εκλογικά συστήματα δείτε εδώ. Για περισσότερα στοιχεία για τα εκλογικά συστήματα των τελευταίων ετών δείτε εδώ.

Συμμετοχή ψηφοφόρων

Έως και το 1956, μόνον ένα μικρό μέρος του πληθυσμού ψήφιζε στις βουλευτικές εκλογές. Οι γυναίκες απέκτησαν δικαίωμα ψήφου κατά το 1952, όμως δεν ψήφισαν στις εκλογές εκείνης της χρονιάς επειδή δεν είχαν ενημερωθεί οι εκλογικοί κατάλογοι. Τελικά, για πρώτη φορά ψήφισαν στις εκλογές της 19ης Φεβρουαρίου 1956. Ο αριθμός των εχόντων δικαίωμα ψήφου διευρύνθηκε σημαντικά μετά το 1981 όταν θεσπίστηκε το δικαίωμα ψήφου σε όσους είχαν συμπληρώσει το 18ο έτος της ηλικίας τους.

Η συμμετοχή στις εκλογές στην Ελλάδα πάντα βρισκόταν στις πρώτες θέσεις ανάμεσα στα κράτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Εν τούτοις, το ποσοστό αυτό δείχνει να μειώνεται σημαντικά στα τελευταία 15 χρόνια.

 1926 – 1964: Νόμιμος Πληθυσμός – Ψηφίσταντες

1974 – 2012: Εγγεγραμμένοι – Ψηφίσταντες 

Δείτε τα στοιχεία των βουλευτικών εκλογών για την περίοδο 1844 - 2015
(για περισσότερα στοιχεία πιέστε τους συνδέσμους των ημερομηνιών)

Στοιχεία: α) "Μητρώο Πληρεξουσίων, Γερουσιαστών και Βουλευτών (1822-1935)", Βουλή των Ελλήνων, Αθήνα, 1986 , β) "Μητρώον Γερουσιαστών και Βουλευτών", Βουλή των Ελλήνων, Αθήνα 1977

Έλληνες Φορολογούμενοι
Ιανουάριος 2015

Γιάννης Σιάτρας - Δήμητρα Καρρά